Η αγάπη ως χρέος;

Η δυσκολία σ’αυτό το ερώτημα είναι το γεγονός πως υπάρχουν πολλές μορφές αγάπης. Αυτές οι μορφές δεν ορίζονται όμως από το αντικείμενο τους αλλά από την φύση τους και την σχέση που έχουμε εμείς με αυτές. Δηλαδή, η αγάπη εμπνέεται από την συνήδηση ή από μια κλήση προς κάτι; Από υποχρέωση ή λόγο αδυναμίας; (για την διευκόλυνση της ανάγνωσης αυτού του παρακάτω κείμενο έχει χωριστεί σε παραγράφους με τίτλους.)


ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Όταν αγαπάμε είναι ζήτημα καρδιάς, ζήτημα αισθημάτων, οπότε σαφώς και δεν μπορούμε να αναγκάσουμε κάποιον να αγαπήσει κάποιον άλλο που δεν του εμπνέει κάποια συναισθήματα. Το μεγαλύτερο μέρος των κομμωδιών του 17ου βασίζονται κυρίως σε αυτό, δήλαδη στην γελοιότητα του να επιβάλει κάποιος γονέας στην κόρη κάποιον που δεν θέλει για σύζυγό της καθώς δεν τον αγαπάει. Τα προξενιά κατηγορούνται λοιπόν για την βαραβαρότητα τους, όχι μόνο γιατί οι συντελεστές του μελλοντικού αντρόγυνου δεν δίνουν καν την γνώμη τους για αυτή την απόφαση που αφορά καθαρά την ζωή του, αλλά και γιατί στην τελική η αγάπη δεν είναι κάτι που μπορείς ορίσεις και να χειρηστείς σαν να λειτουργεί με διακόπτη. Άρα είναι αδύνατον να θεωρήται κάποιος υποχρεωμένος να αγαπάει κάποιον άλλο.
Παράλληλα όμως, το ηθικό χρέος μας διατάσει να θέλουμε το καλό του άλλου. Όταν λοιπόν θες το καλό του άλλου και βοηθάς στο να είναι χαρούμενος και συμβάλεις στην ευτυχία του, κάνεις ακριβώς αυτά που προστάζει η αγάπη. Μπορεί λοιπόν η αγάπη να είναι υποχρέωση;


1. Η ΑΓΑΠΗ ΕΊΝΑΙ ΕΝΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ, ΠΟΥ ΤΕΤΟΙΟ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΘΕΩΡΗΘΕΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ.
Α) Η αγάπη ως συναίσθημα
Αναφέρουμε τον όρο υποχρέωση ή απλός χρέος, όταν πρέπει να πράξουμε κάτι από σεβασμό προς κάποια αρχή που υποστηρίζουμε. Η υποχρέωση λοιπόν είναι κάτι το οποίο πράτουμε αναγκαστικά το οποίο απεθύνεται στην συνήδειση και εξαρτάται από την δική μας θέληση. Και εξ αυτού η αγάπη δεν είναι τόσο μια πράξη θέλησης παρά ένα συναίσθημα. Πιο συγκεκριμένα, είναι μια κατάσταση στην οποία νιώθουμε το δέσημο και την τρυφερότητα προς κάποιο άτομο. Νιώθουμε πως η αγάπη μας ελκύει και αναφερόμαστε λοιπόν σε ένα αναπάντεχο συναίσθημα. Όλες αυτές οι εκφράσεις συμαδέυουν καθαρά την παθητική στάση ένος ερωτευμένου. Το συναίσθηματα αυτό το ζεις, οπότε κατά συνέποια δεν έχει να κάνει με την θέληση. Για αυτό και δεν εξαρτιέται από εμάς. Διότι πολύ απλά δεν έχει να κάνει με εμάς εάν θα αγαπήσουμε τον έναν ή τον άλλον. Άρα είναι λογικό και επόμενο να μας σοκάρει το να μας επιβάλει κάποιος να αγαπήσουμε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο.

Β) Η συναισθηματική αγάπη είναι αντίθετη του χρέους.
Όποτε ένας άνθρωπος αγαπάει, ο ψυχικός του κόσμος ταράζεται και για να κάνουμε τον άλλο ευτυχισμένο και να του προσφέρουμε όσα μπορούν να τον κάνουν ευτυχισμένο ήμαστε σαφώς ικανοί για όλα... δλδ ένας γονέας για να σώσει το παιδί του μπορεί να δώσει ακόμα και την ζώη του και όταν λοπόν είσαι ικανός για όλα, δεν σε νοιάζει τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνεις. Όλα πλέον τα προστάζει η καρδιά σου και ότι κάνεις δεν το κάνεις επειδή κάποιος σου είπε «καν’το» αλλά επειδή νιώθεις στην ουσιά αυτό που κάνεις. Υπάρχει επίσης το παράδειγμα της παθολογικής αγάπης, όπου η σαρκική επαφή (κυρίως η σεξουαλική: Libido) μπορεί να φέρει διάφορες μορφές ψυχολογικής μεταχείρησης καθώς και την απαίχθεια του άλλου. (συνηστάται ως παράδειγμα η ταινία Dangerous Liaisons η οποία είναι εμπνευσμένη από το ομόνυμο βιβλίο του Choderlos De Laclos).

2) Η ΑΓΑΠΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΗΘΙΚΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ.
A) Η θρησκευτική υποχρέωση: αγαπάτε αλλήλους.
Το γνωστό μας αγαπάτε αλλήλους, που διαβάσαμε στα ευαγγέλια (για το εν λόγο κατά Ματθαίον 43-47 και 38) τείνει στο «άνευ λογικής» καθώς μας προστάζει στο να αγαπήσουμε ακόμα και αυτούς που μισούμε χώρια που το αίσθημα της αγάπης δεν λειτουργεί ως διακόπτης ούτως ώστε να αγαπάμε του πάντες. Αλλά στην πραγματικότητα ο Χριστός, δεν μας ζητά να αγαπήσουμε τον συνάνθρωπο «ερωτικά» ή έστω «συναισθηματικά». Αυτό που μας ζητά είναι, να ήμαστε γεναιόδωροι, να συνπονάμε, να κατανοούμε τους άλλους, να παρέχουμε την βοηθειά μας σε όποιον την χρειαστεί, σε όποιον υποφέρει. Ο Χριστός δλδ μας παρότρινε στο να βοηθήσουμε τους δύστυχους. Άρα είναι σαν να λέμε πως η αγάπη μου σταματάει το «ερωτικό» επίπεδο.
Β) Η αγάπη ως ηθική υποχρέωση: Ο σεβασμός προς τον άλλο.
Στην πραγματικότητα αυτό το αγαπάτε αλλήλους, δεν περιορίζεται στην βοήθεια προς τον συνάθρωπο όταν την χρειάζεται, αλλά επεκτήνεται στον σεβασμός προς όλους. Οποιοσδήποτε ανθρωπος, ότι και αν είναι (είτε αναφερόμαστε στην Εθνικότητα, στην κοινωνική του θέση κ.α ) είναι άξιος σεβασμού. «Η αξία του είναι απόλυτη και αναμφισβήτητη» (Εμμανουέλ Κάντ) Δλδ το να σεβόμαστε τον κάθε άνθρωπο είναι καθαρά ηθική υποχρέωση.
Ο Καντ ερμηνεύει επίσης και κάποια αποσπάσματα της Γραφής όπου διατάζεται στην ουσία η αγάπη προς τον συνάνθρωπο ακόμα και αν αυτός είναι εχθρός μας « Η αγάπη ως τάση δεν μπορεί να υποταχτεί αλλά μπορεί να κάνει το καλό από υποχρέωση... εδώ έχουμε να κάνουμε λοιπόν με μια πρακτική αγάπη και όχι παθολογική, που έχει να κάνει με την θέληση.»
Βασικά ο Καντ με τις ηθικές του αναλύσεις καταλήγει στο συμπέρασμα πως, όταν το «αγαπάτε αλλήλους» δεν θα έχει πλέον την θρησκευτική της υπόσταση και θα μας βγάλει την πραγματική της σημασία που είναι : « ως ηθική υποχρέωση »
Γ) Η φιλανθρωπική υποχρέωση διαφέρει από την συμπάθεια.
Μια υποχρέωση είναι κάτι που ήμαστε αναγκασμένοι να κανουμε ως πράξη σεβασμού για την ηθική. Η υποχρέωση λοιπόν, απεθύνεται στην συνηδεισή μου και όχι στα συναισθήματα μου. Η αγάπη είναι (βάση Καντ) μια παθολογική κατάσταση όταν ορίζεται από την ευαισθησία, και είναι πρακτική όταν ορίζεται από την θέληση, δλδ από την ελεύθερη βούληση. Η πρακτική αγάπη είναι ηθική στην ουσία. «το να ήμαστε καλοθελητές όποτε μπορούμε είναι υποχρέωση». Είναι μια υποχρέωση που έχουμε απέναντη στον άλλο, άρα πρέπει να ξεχωρίζουμε όταν κάνουμε το καλό αν είναι λόγο συμπάθειας ή αν είναι από καθαρή ηθική υποχρέωση. Δλδ μπορώ να βοηθήσω κάποιον επειδή τον συμπαθώ αλλά αυτό δεν δίνει στην πράξη μου απαραίτητα μια αληθινή ηθική αξία.


3) Η υποχρέωση της αγάπης απέναντη στον φυσικό εγωϊσμό, αλλά δεν αντικαθηστα την φυσική αγάπη.
Α) Η φυσική αγάπη είναι μια εγωϊστική αγάπη
Ο εγωϊσμός είναι η αποκλειστική αγάπη του εαυτού μας και είναι αντίθετη με την αγάπη προς τον άλλο. Με στρέφει προς τον ίδιο μου τον εαυτό και με καλεί στο να ψάξω να καλύψω αποκλειστικά τα προσωπικά μου συμφέροντα. Αυτή η αγάπη του εαυτού μας είναι φυσική και κύρια. Η αγάπη προς τους άλλους δεν θεωρίται φυσική. Ο Χριστός δεν μας ωθούσε στο να αγαπήσουμε άμα υπήρχε μια φυσική τάση προς αυτή. Δλδ, η φύση του ανθρώπου δεν τον ωθεί στο να αγαπήσει τους γύρο του χώρις να τους ξεχωριζουμε.
Αλλά, μπορούμε κάλιστα να παρατηρήσουμε πως ο άνθρωπος αγαπάει φυσικά την οικογενεια του, τους γονείς του, τα παιδιά του, τους γύρο του, τους φίλους του κ.α....
Ο άνθρωπος αγαπάει την οικογενειά του, τον κύκλο του, την ομάδα στην οποία ανήκει (και δεν εννοώ ποδοσφαιρική!) για αυτό λοπόν η αγάπη ως υποχρέωση δύσκολα μπορεί να υφίσταται, για να μην πούμε πως πάει κ κόντρα στην φύση. Η αξία της αγάπης σαν υποχρέωση μπορεί μόνο να τον βγάλει από την φυσική αγάπη και την αγάπη που έχει για τους δικούς του για να της δώσει μια παγκόσμια διάσταση.
Β) Η αγάπη άνευ προσωπικού όφελους και το χρέος της θυσίας.
Το χρέος της αγάπης περιλαμβάνει τον σεβασμό, όπως έχουμε ξανά πει άλλωστε, κ περιλαβαμβάνει πράξεις καλής θελήσεως. Κάποιες φορές μπορεί μάλιστα να τείνει κ στην (αυτό)θυσία. Αλλά η αγάπη όταν δεν έιναι «πρακτική» οδηγεί σε αυτή την θυσία χωρίς να περάσει στην ουσία από τους «ηθικούς νόμους».


Η αυθεντική αγάπη μας κάνει να απαρνηθούμε τον φυσικό εγωϊσμό και περιλαμβάνει έναν ανεξήγητο και θαυμάσιο αποκεντρισμό της υπαρξης μας προς τους άλλους. Με αυτήν την έννοια, η αγάπη αποκτά μια καθαρά ηθική υπόσταση.
Αλλά υπάρχει, παρ’όλα αυτό ένα είδος αγάπης που είναι χρέος, και αυτή η αγάπη είναι το χρέος είναι στην ουσία η συμβολή μου στο να κάνω την ζωή του συνανθρώπου μου ευτυχισμένη, με σεβασμό σε εκείνον. Και αυτή η αγάπη μας βοηθάει στο να επεκτίνουμε το νόημα της αγάπης προς όλη την ανθρωπότητα, αποβάλοντας στην ουσία τις προτιμήσεις και τα γούστα. Και το κοινό σημείο μετάξυ συναισθηματικής και πρακτικής αγάπης είναι ο σεβασμός προς τους ανθρώπους που αγαπάμε.


(Μετάφραση των σημειώσεων μου μαθήματος Φιλοσοφίας, θέμα "L'Amour Peut'il etre un devoir?")

 

ΟΥΤΕ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΟΥΤΕ ΧΡΕΩΣ.... Η ΤΗΝ ΝΙΩΘΕΙΣ Η ΟΧΙ. ΟΠΟΙΟΣ ΛΕΕΙ Σ ΑΓΑΠΩ ΑΠΟ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ Η ΑΠΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΡΙΞΕΙ ΚΑΠΟΙΟΝ ΕΧΕΙ ΕΞΕΥΤΥΛΗΣΗ ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΤΗ ΛΕΞΗ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ. ΠΙΣΤΕΥΩ ΟΤΙ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΖΕΙΣ ΜΕ ΠΡΑΞΕΙΣ ΟΧΙ ΜΕ ΛΟΓΙΑ. ΔΕΙΞΕ ΣΕ ΚΑΠΟΙΟΝ ΠΩΣ ΤΟΝ/ΤΗΝ ΑΓΑΠΑΣ ΜΗΝ ΤΟ ΠΕΙΣ.

 

ως χρεος ουτε γω μπορω να τη δω αλλα το να "αγαπαω" τους ανθρωπους κ να το βλεπω σαν ηθικη υποχρεωση μου ως ανθρωπος κ γω μπορω...

 

αν ειναι να ειμαστε ηθικοι απο υποχρεωση .........
.... οσο για την αγαπη .... ειναι το μονο συναισθημα που υπερβαινει την λογικη , συμμαχει με το ενστικτο , πολεμα με τις αδυναμιες , συναπτει ανιερες συμμαχιες με τα παθη και προεδρευει στις αποφασεις ...

 

σωστός ο isnogood

 

οι ηθικες υποχρεωσεις μας ως ανθρωποι με την ηθικη γενικως δεν εχουν απαραιτητα σχεση μεταξυ τους...

οτι κανω ειδικα στην προσωπικη μου ζωη μπορει να θεωρηθει ανηθικο... δεν με κανει ομως σαν ανθρωπο ανηθικο γιατι μπορει παραλληλα να ξερω τι σημαινει βοηθαω τον συναθρωπο μου κλπ.

 

δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει την δική του ηθική (έστω κάποιες δηλαδή βασικές αρχές), μιας και ο άνθρωπος είναι ζώο ηθικό.

 

επιμενω ... δεν υπαρχουν ηθικες "υποχρεωσεις" ... κοινωνικες ναι ... ηθικες οχι ...

 

Είχα διαβάσει στο παρελθόν ένα παρόμοιο κείμενο στο devoir de philosophie στα γαλλικά, αλλά και ένα ακόμη σχεδόν όμοιο στα ελληνικά σε άλλο forum, και μου είχαν αμφότερα φανεί αρκετά ενδιαφέροντα. Αν μπορείς γράψε μου τον εκδοτικό οίκο του εν λόγω βιβλίου ώστε να το αναζητήσω.

Επί του θέματος, ο Αριστοτέλης στα Ηθικά είχε ασχοληθεί εκτενώς με την αγάπη ως χρέος του ασθενέστερου προς τον ισχυρότερο εντός σχέσης διακριτής διαχείρισης της εξουσίας. Δηλαδή αν ο ισχυρότερος αγαπά τον πιο αδύναμο του, ο δεύτερος, λέει ο Αριστοτέλης, πως οφείλει να τον αγαπά πολύ περισσότερο, σε μία προσπάθεια μείωσης της ασυμμετρίας που προκύπτει από τη διαφορά της επιμέρους αξίας τους εντός της σχέσης. Διατείνεται λοιπόν λαμβάνοντας ως δεδομένη την αυτή θεώρηση ως ορθή, πως ο σκλάβος οφείλει να αγαπά τον αφέντη του περισσότερο από όσο ο τελευταίος τον αγαπά, η γυναίκα οφείλει να αγαπά τον άνδρα της περισσότερο από όσο ο τελευταίος την αγαπά κ.ο.κ. Καθώς αναφέρθηκες στο Σωκράτη σε άλλο νήμα, αλλά και με αφορμή το σχόλιο που απομόνωσα παραπάνω, που μαρτυρά σαφείς επιρροές του συγγραφέα του κειμένου από τη Σωκρατική θεώρηση, πιστεύω ότι θα έβρισκες ενδιαφέρουσα την συγκεκριμένη πραγματεία του (Νικομάχεια).

ΥΓ. Πολύ όμορφα και τα δύο νήματα περί φιλοσοφίας, ασφαλώς.

 

δεν καταλαβα ? ... και επειδη το ειπε ο Αριστοτελλης ? ... τι σημαινει αυτο ? ... οτι ειναι και σωστο ? ... γιατι δεν γραφετε για το τι λετε εσεις ? .... δηλαδη το παιδι πρεπει να αγαπαει τους γονεις του περισσοτερο απο οσο εκεινοι το παιδι ? ....

 

Απάντηση: Re: Η αγάπη ως χρέος;

Απαιχτος!!!

 

 

Εν προκειμένω χρησιμοποιήσα την αναφορά μου στο θεώρημα του Αριστοτέλη για να ενισχύσω την καταφατική απάντηση στο ερώτημα που θέτει ο τίτλος του νήματος. Συνεπιχειρηματολόγησα κοινώς ανεξάρτητα από το αν βρίσκω τη θέση σωστή, αν πρόσεξες δεν εξέφρασα συμφωνία ή διαφωνία παρά μόνο έκανα αναφορά. Πάραυτα, για να λάβω και προσωπική θέση, το θεώρημα του Αριστοτέλη με βρίσκει καθόλα σύμφωνη και μάλιστα επ αυτού έχω στηρίξει και προσωπική θεωρία περί ευγενών συναισθημάτων, αλλά δεν είναι της παρούσης. Ο Αριστοτέλης λοιπόν αντιλήφθηκε πως η ασυμμετρία ισχύος των μελών μιας οποιουδήποτε είδους διμερούς συσχέτισης παρατηρείται ταυτόχρονα με αντίστοιχη ασυμμετρία συναισθημάτων. Αν ο ισχυρός είναι φίλος του ασθενούς, ο δεύτερος ασφαλώς ευνοείται έναντι του πρώτου (αν θεωρήσουμε όλες τις άλλες παραμέτρους σταθερές ως άγνωστες). Συνεπαγωγικά ο δεύτερος οφείλει να αγαπά τον πρώτο περισσότερο, μειώνοντας έτσι την ψαλίδα. Ασφαλώς ο Αριστοτέλης διατείνεται πως "οφείλει" να τον αγαπά και όχι πως τον αγαπά, διότι από νωρίς καταπιάστηκε με τη διαφοροποίηση των εννοιών "ανάγκη" και "αγάπη" καθώς και με το πώς η πρώτη μετουσιώνεται στη δεύτερη υπό τη μορφή της ευγνωμοσύνης ή της ψευδο-ευγνωμοσύνης. Για την αγάπη του ασθενούς, ποτέ δεν μπορεί ο ισχυρός να είναι βέβαιος.

Ναι, κατά τη γνώμη μου το παιδί οφείλει να αγαπάει τους γονείς του περισσότερο από όσο εκείνοι το αγαπούν. Αυτό πρακτικά δεν μπορεί να συμβεί από τη στιγμή που το παιδί τους έχει ανάγκη επομένως η συναναστροφή μαζί τους κάθε άλλο παρά συνειδητή επιλογή είναι σε πρώτο χρόνο τουλάχιστον. Πολύ αργότερα μόνο, όταν βάσει κοινωνικών/οικονομικών/βιολογικών κριτηρίων εκείνο βρεθεί στη θέση του ισχυρού, θα υπάρχει η δυνατότητα να αποσαφηνίσει κανείς αν τους αγαπά (και πόσο), αν ασφαλώς υποθέσουμε πως κάθε πράξη "αγάπης" απέναντί τους δεν έχει ως αφετηρία τον οίκτο ή την ενοχικότητά του αναφορικά με το πως πρέπει να εκδηλώσει την ευγνωμοσύνη που δεν νιώθει, αλλά που από συνέπεια στην ηθική του επιθυμεί να εκπληρώσει.

Όταν γράφω οτιδήποτε το γράφω εκ μέρους μου και συνεπάγεται πως το εγκρίνω. Αν οφείλω να αναφέρω πηγές, όπως εν προκειμένω, τα Ηθικά Νικομάχεια, δεν παραλείπω να τις αναφέρω. Η διαφωνία (που μαρτυρά το ύφος της ερώτησής) σου έγκειται στο ότι απορρίπτεις κάθε αναπαραγωγή μη προσωπικών σκέψεων, ακόμη και όταν συνοδεύονται από άναφορά στις αντίστοιχες πηγές;

Η αγάπη ως λογικό σφάλμα; Λυπηρό.