El Greco

Λίγα αποσπάσματα βιβλιογραφίας για το "επίμαχο" θέμα - συγγνώμη για το μονοτονικό:

Ηρόδοτος (Ιστορία VΙΙΙ 144,2): "αύτις δε το Ελληνικόν, εόν όμαιμόν τε και ομόγλωσσον και θεών ιδρύματα τε κοινά και θυσίαι ήθεά τε ομότροπα".

Πολύβιος (Ιστορία ΙΧ 35,2): "Τίνος και πηλίκης δει τιμής αξιούσθαι Μακεδόνας, οι τον πλείω του βίου χρόνον ου παύονται διαγωνιζόμενοι προς τους βαρβάρους υπέρ της των Ελλήνων ασφαλείας".

Ισοκράτης (Φίλιππος ΙΒ 32): "Θηβαίοι δε τον αρχηγόν του γένους υμών τιμώσι" (εννοεί τον Ηρακλή).

Στράβων (VΙΙ 9): "Εστί μεν ουν Ελλάς και η Μακεδονία"

Ηρόδοτος (Ιστορία Ι 56,3): "Δωρικόν τε και Μακεδνόν έθνος"

Ηρόδοτος (Ιστορία ΙΧ 45,2): "Αυτός τε γαρ Έλλην γένος ειμί τω'αρχαίον και αντ' ελευθέρης δεδουλωμένην ουκ αν εθέλοιμι οράν την Ελλάδα" (μιλάει ο Μακεδόνας βασιλιάς Αλέξανδρος Α')

Έχω και πολλά άλλα, αλλά νομίζω ότι αρκούν για όσους δεν θέλουν η Ελλάς να "σταματάει" στη Λαμία!

ΥΓ. "Ινδοευρωπαίοι": 

 

Απάντηση: Re: El Greco

Δεν ήταν ανάγκη..Αφού δεν υπάρχουν επιχειρήματα,κακώς τα παράθεσες ..  

 

Η έμπνευση συνήθως έρχεται όταν συζητούμε με ομοϊδεάτες ή με ανθρώπους που έχουν την ίδια εθνικότητα με μας. Με καταλαβαίνετε  


Είναι δυνατό βέβαια να γίνει διάλογος και χωρίς να ικανοποιούνται οι παραπάνω συνθήκες.

Εξάλλου, δε θέλουμε να φερόμαστε ρατσιστικά  

 

Απάντηση: Re: El Greco

Δε θα το έλεγα, μιλώντας για τον εαυτό μου. Δε με εμπνέει να κάνω διάλογο σχετικά με το αν ο άλλος είναι ομοιδεάτης ή όχι. Με εμπνέει ο τρόπος που γίνεται ο διάλογος, ο οποίος εξαρτάται από το συνομιλητή και από εμένα. Στο βαθμό που διακρίνω ότι ο διάλογος θα καταντήσει φλέιμ - λόγω της προκλητικότητας των συνομιλητών μου, πολλάκις αποδεδειγμένη-, ότι εν τέλει θα είναι αντιδημιουργικός, δεν βρίσκω το λόγο να εισέλθω σε αυτόν...

Αυτή είναι η εκτίμησή μου... Αναφορικά με τα περί εθνικότητας και ομοιδεατισμού που περιγράφεις, δε μου ιδρώνει το αυτί. Είναι πολύ απλοϊκά γιαν αν με προκαλέσουν. Έχεις δερόμο μακρύ, αγαπτητέ μου...

Αυτά και εδώ τέλος από εμένα. Παίξτε μπάλα μόνοι σαας... 

 

Απάντηση: El Greco

Προσωπικά "παίζω μπάλα " με κάποιον που έχει τουλάχιστον στοιχειώδεις γνώσεις ή ξέρει να μετουσιώσει σωστά την αμάθεια του ως σιωπή.. Σαφώς λοιπόν και θα παίξουμε μόνοι μας ..   Χαιρετώ !! 

 

Επειδή νομίζω ότι το παρόν νήμα αξίζει κάτι παραπάνω από την αντιδικία που προκλήθηκε με το θέμα των αρχαίων Μακεδόνων (*) θα συνοψίσω τα «μέχρι στιγμής αποτελέσματα» με την ελπίδα ότι θα συνεχίσουν να έρχονται κάποιες περαιτέρω επιλογές.

Θ. Κολοκοτρώνης: 7
Σωκράτης: 7
Αριστοτέλης: 5
Ε. Βενιζέλος: 5
Μέγας Αλέξανδρος: 4
Ο. Ελύτης: 4
Όμηρος: 4
Γ. Παπανικολάου: 4
Μ. Χατζιδάκις: 4
Κ. Καβάφης: 3
Ν. Καζαντζάκις: 3
Μ. Κάλλας: 3
Μ. Μερκούρη: 3
Περικλής: 3
Πλάτων: 3
Ευριπίδης: 2
Μ. Θεοδωράκης: 2
Δ. Θεοτοκόπουλος: 2
Θουκιδίδης: 2
Ι. Καποδίστριας: 2
Κ. Καραθεοδωρή: 2
Λεωνίδας: 2
Ι. Μακρυγιάννης: 2
Σοφοκλής: 2
Χ. Τρικούπης: 2
Ρ. Φεραίος: 2
Και άλλοι 51 με μία αναφορά.

(*) Οι Μακεδόνες ας ήταν ότι νομίζει ο καθένας! Παρόλα αυτά η εκστρατεία του Αλεξάνδρου ως την Ινδία και η επακολουθήσασα Ελληνιστική Περίοδος, την Ελληνική Γλώσσα και τον Ελληνικό Πολιτισμό διέδωσαν και όχι κάτι άλλο.

 

ALEXANDER THE GREAT - IRON MAIDEN

"My son ask for thyself another
Kingdom, for that which I leave
is too small for thee"
(King Philip of Macedonia - 339 B.C.)

Near to the east
In a part of ancient Greece
In an ancient land called Macedonia
Was born a son
To Philip of Macedon
The legend his name was Alexander

At the age of nineteen
He became the Macedon King
And he swore to free all of Asia Minor
By the Aegean Sea
In 334 B.C.
He utterly beat the armies of Persia

[Chorus:]
Alexander the Great
His name struck fear into hearts of men
Alexander the Great
Became a legend 'mongst mortal men

King Darius the third
Defeated fled Persia
The Scythians fell by the river Jaxartes
Then Egypt fell to the Macedon King as well
And he founded the city called Alexandria

By the Tigris river
He met King Darius again
And crushed him again in the battle of Arbela
Entering Babylon
And Susa, treasures he found
Took Persepolis the capital of Persia

[Chorus:]
Alexander the Great
His name struck fear into hearts of men
Alexander the Great
Became a God amongst mortal men

A Phrygian King had bound a chariot yoke
And Alexander cut the 'Gordian knot'
And legend said that who untied the knot
He would become the master of Asia

Hellenism he spread far and wide
The Macedonian learned mind
Their culture was a western way of life
He paved the way for Christianity

Marching on, marching on
The battle weary marching side by side
Alexander's army line by line
They wouldn't follow him to India
Tired of the combat, pain and the glory

Alexander the Great
His name struck fear into hearts of men
Alexander the Great
He died of fever in Babylon

 

@Fanshawe:Ισως το παρακατω σου κινησει το ενδιαφερον να γνωρισεις τον Καστοριαδη


"
Η ανάλυση του Κορνήλιου Καστοριάδη για τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό

*

Κ. Καστοριάδη «Η ελληνική ιδιαιτερότητα».



Στο σπουδαίο αυτό βιβλίο ο Κ. Καστοριάδης προσπαθεί να συλλάβει αυτό που διακρίνει και διαφοροποιεί την αρχαιοελληνική δημιουργία από οποιαδήποτε άλλη μορφή ανθρώπινου πολιτισμού, δηλ. να αναδείξει τι συνιστά την ελληνική ιδιαιτερότητα. Προς τον σκοπό αυτό ανατρέχει στις πηγές του ελληνικού πολιτισμού, στα ομηρικά και ησιόδεια έπη, καθώς επίσης στα καταγωγικά κείμενα του φιλοσοφικού στοχασμού, στους Προσωκρατικούς στοχαστές Αναξίμανδρο, Ξενοφάνη, Ηράκλειτο και Δημόκριτο. Η ανάλυσή του αναδεικνύει μια άλλη αντίληψη και πρόταση που κομίζει ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός: ενώ η κυρίαρχη ερμηνεία (λ.χ. Heidegger, Κ. Παπαϊωάννου) υποστηρίζει ότι ο αρχαιοελληνικός κόσμος διέπεται από το μέτρο και την αρμονία, από την «αποκάλυψη» της αλήθειας και του όντος, ο Κ. Καστοριάδης θεωρεί ότι ο κόσμος αυτός χαρακτηρίζεται από το μη-νόημα και το μη-ον, ότι δεν έχει ένα προκαθορισμένο νόημα δοσμένο από κάποιο εξωκοινωνικό και εξωανθρώπινο, φυσικό ή υπερβατικό ον. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει αρμονία, αντιστοιχία ανάμεσα στη σκέψη και στις πράξεις ούτε ανάμεσα στις ανθρώπινες επιθυμίες και το είναι. Δεν υπάρχει αντιστοιχία και αρμονία ανάμεσα στον ανθρώπινο βίο και τον κόσμο των θεών. Για τους Ελληνες δεν υπάρχει αθανασία της ψυχής, δεν υπάρχει ένας άλλος μετά θάνατον βίος ανώτερος και οντολογικώς καλύτερος. Ο άνθρωπος είναι θνητός και η λέξη θνητός σημαίνει άνθρωπος. Οι μόνοι αθάνατοι είναι οι θεοί, οι οποίοι όμως δεν είναι αιώνιοι ούτε παντοδύναμοι. Ούτε δημιούργησαν τον κόσμο και τον άνθρωπο και, συνεπώς δεν ενδιαφέρονται γι' αυτόν, δεν είναι υπεύθυνοι γι' αυτόν, δεν του παρέχουν πρότυπα, εντολές, νόημα για τη ζωή του, δεν είναι πρότυπα ηθικής, αντιθέτως η συμπεριφορά τους είναι μη ηθική. Οι αντιλήψεις αυτές διαφαίνονται ήδη στα μεγάλα ποιητικά κείμενα του Ομήρου και του Ησιόδου, τα οποία περιέχουν και τους μύθους της αρχαιοελληνικής θρησκείας.

Στον Ησίοδο, λ.χ. στον μύθο της Πανδώρας, η ελπίς που μένει στο κουτί συμβολίζει την πίστη ότι δεν υπάρχει ελπίδα για το ανθρώπινο γένος. Η ελπίδα εδώ δεν εννοείται υπό την τετριμμένη καθημερινή έννοια, αλλά υπό την οντολογική ή μεταφυσική έννοια, δηλ. δεν υπάρχει ελπίδα, λύτρωση και ανταμοιβή για τον άνθρωπο από κάποια υπερβατική οντότητα σε κάποια άλλη ζωή.

Επίσης, στην ησιόδεια «Θεογονία» ο κόσμος αναδύεται από το χάος (από το ρήμα χαίνω, που σημαίνει το κενό), από την άβυσσο, από το ακαθόριστο, από το μη-ον. Χάος είναι η απουσία τάξεως, η απουσία θετικής αντιστοιχίας ανάμεσα από τη μια στις ανθρώπινες προθέσεις - πράξεις και από την άλλη στα αποτελέσματά τους. Το είναι είναι χάος, μη-νόημα, πράγμα που επιβεβαιώνει και ο Αναξίμανδρος: αρχήν και στοιχείον των όντων... το άπειρον. Το άπειρον εννοείται εδώ όχι με τη μαθηματική, ποσοτική έννοια, αλλά ως προς το απροσδιόριστο, το μη καθορίσιμο. Ετσι, κατά τον Κ. Καστοριάδη οι ελληνικοί μύθοι αποκαλύπτουν μια σημασία του κόσμου ως μη-νοήματος, την οποία παραλαμβάνουν για λογαριασμό τους οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι.

Ακριβώς αυτή η πρωταρχική φαντασιακή σύλληψη του κόσμου ως μη-νοητού και η απουσία υπερβατικής πηγής της σημασίας, του νόμου ή του κανόνα είναι που ελευθερώνουν τους Ελληνες και τους επιτρέπουν να αποκτήσουν αυτοσυνείδηση, να συγκροτήσουν το δικό τους νόημα, τον δικό τους κόσμο, να δημιουργήσουν θεσμούς και γραπτούς νόμους, να δημιουργήσουν την πολιτική, τη δημοκρατία και τη φιλοσοφία - για πρώτη φορά στην Ιστορία. Οι φαντασιακές αυτές δημιουργίες οφείλονται κυρίως στην αμφισβήτηση των κληρονομημένων αντιλήψεων και των υπαρχόντων θεσμών, δηλ. στην αμφισβήτηση ταυτοχρόνως και στον χώρο της σκέψεως και στον χώρο της πράξεως. Η πρώτη δίνει τη φιλοσοφία, η δεύτερη την πολιτική και τη δημοκρατία. Η αμφισβήτηση στον χώρο της σκέψεως φαίνεται ήδη στους πρώτους Προσωκρατικούς, Θαλή, Αναξίμανδρο, Ξενοφάνη και συνεχίζεται με τον Ηράκλειτο (στον οποίο ο Κ. Καστοριάδης αφιερώνει μιαν εξαίρετη ανάλυση) και τους άλλους φιλοσόφους. Η αμφισβήτηση στον χώρο της πράξεως συγκροτεί το φαινόμενο των πόλεων, που χαρακτηρίζονται από την απαίτηση δικαιοσύνης και την επίτευξη γραπτών νόμων. Ειδικώς στην Αθήνα έχουμε ένα κοινωνικο-πολιτικό κίνημα που οδηγεί κατ' αρχάς στη νομοθεσία του Δράκοντα τον 7ο αιώνα, εν συνεχεία στις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα στις αρχές του 6ου αιώνα και τέλος στην εγκαθίδρυση της δημοκαρτίας με τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη στο τέλος του 6ου αιώνα.

Η αμφισβήτηση αυτή είναι ανύπαρκτη στους άλλους λαούς (Ιουδαίους, Αιγυπτίους, Βαβυλωνίους, Κινέζους κ.λπ.), οι οποίοι αποδέχονται την κληρονομημένη σκέψη και τη δεδομένη θέσμιση της κοινωνίας. Εδώ βρίσκεται η ελληνική ιδιαιτερότητα, αυτό που συγκροτεί και διαφοροποιεί τον ελληνικό πολιτισμό από όλους τους άλλους. Ως γνωστό κατά τον Κ. Καστοριάδη η συγκρότηση της κοινωνίας, κάθε κοινωνίας είναι θέσμιση των κοινωνικών σημασιών της, είναι θέσμιση ενός μάγματος φαντασιακών σημασιών που ενσαρκώνονται σε δημιουργίες και θεσμούς. Αυτοί οι θεσμοί και αυτές οι σημασίες είναι που διαφοροποιούν τις κοινωνίες. Η ελληνική κοινωνία συγκροτήθηκε από τις φαντασιακές σημασίες του μη-νοήματος, από την αμφισβήτηση της κληρονομημένης παράστασης και θέσμισης της κοινωνίας, από τη δημιουργία της φιλοσοφίας, της πολιτικής και της δημοκρατίας, από τις φαντασιακές σημασίες της ελευθερίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης, της αυτονομίας, για πρώτη φορά στην Ιστορία.

Συνεπώς, η ελληνική ιδιαιτερότητα δεν ανευρίσκεται σε άλλες ιστορικές περιόδους, δυστυχώς, έσβησε με τον ενταφιασμό της δημοκρατίας από τις φάλαγγες της μακεδονικής μοναρχίας. Ως εκ τούτου δεν υπάρχει κανενός είδους συνέχεια από την κλασική εποχή στην ελληνιστική ή στη ρωμαϊκή και βυζαντινή. Το εξαίρετο αυτό βιβλίο του Κ. Καστοριάδη συνιστάται ιδιαιτέρως και επειγόντως για μια κατηγορία Νεοελλήνων, οι οποίοι συγχέουν (συνειδητώς ή ανεπιγνώστως) τη φιλοσοφία με τη θεολογία, τους φιλοσόφους με τους πατέρες της Εκκλησίας, την αρχαιοελληνική ελευθερία και δημοκρατία με το ανελεύθερο θεοκρατικό χριστιανικό Βυζάντιο και διακηρύσσουν ότι το τελευταίο είναι η συνέχεια του αρχαιοελληνικού πολιτισμού. Ομως, οι δύο αντιλήψεις και πρακτικές είναι εκ διαμέτρου αντίθετες, αντιφατικές και εχθρικές.

---

Γιώργος Ν. Οικονόμου (δρ Φιλοσοφίας)

---"

 

Οι δικοί μου: Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης, Πυθαγόρας, Κολοκοτρώνης, Βενιζέλος, Καζαντάκης, Παπανικολάου (τεστ Παπ), Ρ. Φεραίος, Μ. Αλέξανδρος (έχω αφήσει αρκετούς έξω και έχω δώσει βάρος εκεί που πρέπει).

 

Ο Κορνηλιος Καστοριαδης ,γεννημενος το 1922 στην Κωνσταντινουπολη,σπουδασε Φιλοσοφια,Οικονομια και Δικαιο στην Αθηνα και πηγε στην Γαλλια το 1945.
Εμπνευστηκε και ιδρυσε την ομαδα και το περιοδικο "σοσιαλισμος η βαρβαροτητα"μαζι με αλλους διαφωνησαντες τροτσκιστες κριτικαροντας τον υπαρκτο σοσιαλισμο.
Οι ιδεες του αποτελουν πηγη εμπνευσης των φοιτητων του Μαη του '68.
Απο το 1970 μελετα και ασκειται στην ψυχαναλυση.
Το 1975 εκδιδει το κορυφαιο εργο του:"η φαντασιακη θεσμιση της κοινωνιας".
Το 1980 εκλεγεται διευθυντης σπουδων στην Ecole des Hautes studes en Sciences Sociales στο Πανεπιστημιο του Παρισιου,θεση που κατειχε μεχρι το 1990.
Πεθανε το 1997,στο Παρισι.

Θα παραθεσω παρακατω την εισηγηση του Σεραφειμ Σεφεριαδη,επικουρου καθηγητη στο Τμημα Πολιτικης Επιστημης και Ιστοριας στο Παντειο Πανεπιστημιο σε μια εκδηλωση για τον Κ.Κ που εγινε στο Γαλλικο Ινστιτουτο τον Μαρτιο του 1988 αποσκοπωντας στην ενημερωση ,οσων ενδιαφερονται ,οσο πιο συντομα και σφαιρικα γινεται ,πανω στην φιλοσοφικη σκεψη του Κ.Κ ,σημειωνοντας, οτι το αδυνατο σημειο της,ηταν κατα την γνωμη μου ο,τι δεν μπορεσε να απαντησει στο ερωτημα που ο ιδιος εθεσε:γιατι ο συγχρονος σκεπτομενος ανθρωπος στον καπιταλιστικο κοσμο δεν επαναστατει;...


"Ευχαριστώ για την εξαιρετικά τιμητική πρόσκληση, καθώς και για την ευκαιρία που μου δίνετε να συμβάλω -στο μέτρο των δυνατοτήτων μου- στο μεγάλο εγχείρημα της καταγραφής, αποτίμησης και αξιοποίησης του έργου του Κ. Καστοριάδη. Γνωρίζετε βέβαια πολύ καλά -και όλοι όσοι έχουν, έστω και στοιχειωδώς, ασχοληθεί με το έργο τού μεγάλου διανοητή το γνωρίζουν- ότι ο Καστοριάδης υπήρξε και εξακολουθεί ώς τις μέρες μας να αποτελεί εμβληματική μορφή αυτού που αποκαλούμε εργάτης του πνεύματος ενάντια στο ρεύμα, με έργο πυκνό και τεράστιο -ως εκ τούτου ακόμη αναφομοίωτο και ρηξικέλευθο. Η πρόκληση της πρόσληψης αυτού του έργου αποτελεί συνεπώς εγχείρημα σύνθετο, πολύπλευρο αλλά και εξόχως γοητευτικό.

Είναι, επίσης, γνωστό πως ο Καστοριάδης επέστρεφε διαρκώς στα κείμενα της κλασικής γραμματείας (στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη), έτοιμος πάντα να τα ατενίσει από νέες γωνίες: να διακριβώσει νέες διαστάσεις· να προβεί σε νέες ερμηνείες, υπό το φως των σύγχρονων προβλημάτων. Επιτρέψτε μου, λοιπόν, να προτάξω στα σχόλιά μου μια παραίνεση προς το κοινό μας, τόσο προς όσους ευγενικά βρίσκονται απόψε μαζί μας στο φιλόξενο Γαλλικό Ινστιτούτο, όσο και γενικότερα προς όλους εκείνους που, ενώ ενδιαφέρονται για τον Καστοριάδη, δεν είναι δυνατόν να παρίστανται. Απευθυνόμενος στο μεγάλο αυτό κοινό, θέλω απλώς να τους προτρέψω να διερευνήσουν ιδία διανοία και ιδίοις όμμασι το πλούσιο καστοριαδικό έργο. Παρακάμψτε, λοιπόν, κυρίες και κύριοι, τους ειδικούς και τις -συχνά αυτόκλητες- αυθεντίες και συνάψετε με αυτό το τόσο πλούσιο έργο τη δική σας προσωπική σχέση. Πρόκειται για διεργασία απαραίτητη και αναντικατάστατη. Επαναλαμβάνω πως είναι αυτό ακριβώς που έκανε και ο Καστοριάδης μελετώντας τους κλασικούς.

Θα ήθελα λοιπόν ό,τι πω να γίνει αντιληπτό σε ένα τέτοιο πνεύμα: ως βιωματική ανάγνωση που όμως προτρέπει σε περαιτέρω αναγνώσεις· ως μια ερμηνεία που για να ολοκληρωθεί προσδοκά την αυθεντικότητα της οπτικής των αποδεκτών της.

Τι μας κληροδοτεί λοιπόν ο Καστοριάδης;

Διανοητής και κοινωνικός οραματιστής, άνθρωπος του Λόγου αλλά και του Εργου, ο Καστοριάδης επιδίωξε και επέτυχε όσο λίγοι άλλοι τη σύζευξη κοινωνικής-πολιτικής θεωρίας και ψυχανάλυσης. Είναι το σημείο από το οποίο θέλω να ξεκινήσω, τονίζοντας πόσο σημαίνον επίτευγμα είναι αυτό: μια εξακολουθητικά ζωντανή και επίκαιρη παρακαταθήκη, την οποία πολλοί (και συχνά) στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες αναγνωρίζουμε, όμως είναι αμφίβολο αν έχουμε εμπεδώσει ή είμαστε ακόμη σε θέση να χρησιμοποιήσουμε πλήρως και δημιουργικά.

Για τον Καστοριάδη, το κομβικό όραμα της κοινωνικής αυτονομίας (στο οποίο θα επιστρέψω αργότερα) βρίσκεται σε διαρκή και αμφίδρομη σχέση με την ατομική. Η μία αποτελεί προϋπόθεση της άλλης. Βρίσκω πως εδώ υπάρχει αντιστοιχία με το διαχρονικό όραμα μιας πραξιακά γειωμένης αλλά και ηθικά ενσυνείδητης κοινωνικής επιστήμης. Πρόκειται, ακριβώς, για το εμβληματικό όραμα του Διαφωτισμού: για τη δυνατότητα της έλλογης παρέμβασης στο ανθρώπινο περιβάλλον / φυσικό και κοινωνικό. Ομως η υλοποίηση αυτού του οράματος υπήρξε (και εξακολουθεί να είναι) ιδιαίτερα δύσκολη. Αποψή μου είναι πως πρόκειται για πρόβλημα ελλιπών θεωρητικών και εννοιολογικών μετασχηματισμών: μιας αδυναμίας κατανόησης του πραγματικού επιχειρησιακού πεδίου των εννοιών -που είναι βέβαια συνάρτηση και του θεωρητικού τους υπόβαθρου. Ως μια από τις πλέον (αν όχι η πλέον) εξέχουσα διεπιστημονική μορφή της εποχής μας, ένας διανοητής που κατάφερνε να κινείται με εξαιρετική άνεση όχι μόνο στη θεωρία και την ψυχανάλυση, αλλά εξίσου διεισδυτικά στη Βιολογία, στη Φυσική και στα Μαθηματικά, ο Καστοριάδης έχει στον τομέα αυτό πολλά -πάρα πολλά- να μας διδάξει.

Και για να γίνει καλύτερα κατανοητό αυτό που εννοώ, επιτρέψτε μου μια μικρή παρέκβαση από το γνωστικό αντικείμενο στο οποίο κυρίως θητεύω, τα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα -ένας κλάδος που χάρη και στις προεκτάσεις του γενικού έργου του Καστοριάδη, σήμερα βρίσκεται στο επίκεντρο της σύγχρονης πολιτικής κοινωνιολογίας. Μια από τις βασικές αντινομίες που αντιμετωπίζουμε στο πλαίσιο αυτής της μελέτης είναι η σχέση υποκειμένου και αντικειμένου της γνώσης. Είναι γνωστή βέβαια η περίφημη 11η θέση του Μαρξ, η άποψη ότι καθήκον των φιλοσόφων δεν είναι, απλώς, να ερμηνεύουν τον κόσμο, αλλά και να τον αλλάζουν. Και αν ακόμη την αποδεχτούμε όμως, όπως πιστεύω πως πρέπει, το ερώτημα παραμένει: πώς μελετούμε τα κινήματα; στο σπουδαστήριο ή στο οδόφραγμα;

Είναι πολύ εύκολο και γοητευτικό -κυρίες και κύριοι- να δηλώνει κανείς «επαναστάτης διανοούμενος»: όμως τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Το ερώτημα δεν είναι κατά καμία έννοια ρητορικό, καθώς αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι ένα φαιδρό μίγμα (που όμως -στο πλαίσιο της γενικότερης πενίας που χαρακτηρίζει την πολιτική και κοινωνική μας καθημερινότητα- γίνεται ταυτοχρόνως και τραγικό): μια κατάσταση πραγμάτων όπου αφενός διανοούμενοι παρεμβαίνουν στην πολιτική απλώς ως διανοούμενοι   χωρίς πολιτική προετοιμασία και χωρίς να έχουν μετασχηματίσει τη θεωρητική γνώση σε αρχές πρακτικής πολιτικής)· και αφετέρου το ακριβώς αντίστροφο: όπου άνθρωποι της πρακτικής πολιτικής -χωρίς να έχουν εντρυφήσει στις πολλές προϋποθέσεις του επιστημονικού λόγου- καταχρώνται της δημοσιότητας που τους περιβάλλει για να αναγορευτούν «σχολιαστές» και «αναλυτές» της πραγματικότητας. Πρόκειται για εξέλιξη στον ακριβή αντίποδα της 11ης θέσης: Οχι πραξιακά γειωμένη επιστήμη, αλλά πολιτική που είναι κακή επιστήμη και επιστήμη που είναι κακή -φοβάμαι πολύ κακή- πολιτική.

Θεωρώ ότι μία από τις βασικές συνεισφορές του Καστοριάδη έγκειται στην κατανόηση -και στη δημιουργία προϋποθέσεων για άρση και αντιστροφή- αυτής ακριβώς της γνωστικά ζοφερής πραγματικότητας. Με ποιον τρόπο; Μα, ακριβώς, αναδεικνύοντας έμπρακτα την ανάγκη των απαραίτητων θεωρητικών και εννοιολογικών μετασχηματισμών, προκειμένου να προωθηθεί ο ηθικός στόχος της κοινωνικής και προσωπικής αυτονομίας.

Οι μετασχηματισμοί στους οποίους αναφέρομαι, όμως, προϋποθέτουν επάρκεια σε αμφότερους τους χώρους, σε αμφότερα τα γνωστικά πεδία: τόσο στο κοινωνικό/κοινωνιολογικό όσο και στο προσωπικό/ψυχαναλυτικό. Κομβικό ρόλο στη διαδικασία αυτή διαδραματίζει, κατά τη γνώμη μου, η έννοια του «φαντασιακού» -μια έννοια που συνδέει και συνθέτει θεωρητικά ευρήματα και ενοράσεις από αμφότερους τους χώρους- τόσο της κοινωνικής θεωρίας όσο και της ψυχανάλυσης. Η φαντασιακή θέσμιση του κοινωνικού χώρου -αυτός ο γνωστικά αυτόνομος τόπος- έχει προεκτάσεις τόσο για τους κοινωνικούς επιστήμονες όσο και για τους πολιτικούς δρώντες. Η πλέον βασική ανάμεσά τους έγκειται στην αναγνώριση της ιστορικής ενδεχομενικότητας -του γεγονότος ότι η ανθρώπινη Ιστορία και οι ανθρώπινες κοινωνίες δεν υπόκεινται σε σιδηρούς και αδήριτους νόμους που επενεργούν εξωτερικά, αλλά είναι προϊόντα ανθρώπινης δημιουργίας. Η απερίφραστη απόρριψη από τον Καστοριάδη της άποψης ότι η Ιστορία έχει προδιαγεγραμμένο τέλος ή ότι τα συλλογικά υποκείμενα συγκροτούν αμετάβλητες ουσιολογίες, που απορρέουν μηχανιστικά από το υλικό περιβάλλον, ξένισε -όταν πρωτοδιατυπώθηκε- πολλούς «ορθόδοξους» μαρξιστές, όμως σε αυτήν ακριβώς την απόρριψη (που αναδεικνύει την τεράστια δύναμη της ανθρώπινης παρέμβασης καθώς και τον ρόλο της ενεργού πολιτικής) εδρεύει σήμερα η ελπίδα ότι, σε πείσμα της νεοφιλελεύθερης κατίσχυσης, εξακολουθούν να υφίστανται προϋποθέσεις για ριζική κοινωνική αλλαγή. Η διαπίστωση ότι οι διάφορες δομές (οικονομικές, πολιτικές, πολιτισμικές) δεν διαμορφώνουν υδατοστεγώς (και δεν προδικάζουν νομοτελειακά) την εξέλιξη κοινωνιών και συλλογικοτήτων, ότι ο τομέας αυτός είναι τομέας περισσότερο ελευθερίας παρά αναγκαιότητας, είναι αυτή ακριβώς που σήμερα διατηρεί ζωντανή την ελπίδα της δημοκρατικής εμβάθυνσης.

Η κριτική στην ιστορική τελεολογία είχε στην περίπτωση του Καστοριάδη ιδιαίτερο βάθος και εύρος -ήδη από τα χρόνια του Socialisme ou Barbarie, του ισχυρότατου αυτού κύκλου που τόσο επηρέασε και διαμόρφωσε ρεύματα σκέψης, κριτικής και δράσης. Είναι γνωστός άλλωστε ο ρόλος που οι ιδέες του Socialisme ou Barbarie άσκησαν στην υφή του Γαλλικού Μάη, που φέτος συμπληρώνει 40ετία. Στην πράξη, πήρε τη μορφή μιας κριτικής της γραφειοκρατίας, που, όπως είπα, ήταν για τον Καστοριάδη κάτι πολύ βαθύτερο. Στην προέκταση της κριτικής βρίσκει κανείς τους στόχους της ανθρώπινης χειραφέτησης, που προκρίνει ο Καστοριάδης.

Αναλογιζόμενοι τη φρίκη του σοσιαλιστικού εκφυλισμού (αυτή που τόσο έγκαιρα και ριζικά αναγνώρισε ο Καστοριάδης, όπως και ο πρώτος πολιτικός του μέντορας -ο Σπύρος Πρίφτης ή Αγις Στίνας- ένας άνθρωπος τον οποίο νομίζω πως πρέπει να μνημονεύσουμε) κατανοούμε καλύτερα και το περιεχόμενο των καστοριαδικών επιδιώξεων. Κομβικό ρόλο διαδραματίζει εδώ -όπως ήδη υπαινίχθηκα- η έννοια της Αυτονομίας.

Αυτονομία

Θα ήθελα να αναφερθώ επιγραμματικά στο περιεχόμενο, στη βασική σημασία του όρου (και στις μέριμνες του Καστοριάδη να τον διαφυλάξει από τις εκτενείς παραχαράξεις τις οποίες υπέστη και υφίσταται) και στη συνέχεια στην εξακολουθητικά μεγάλη συνάφειά του για τα προβλήματα της τρέχουσας συγκυρίας.

Αυτονομία, τονίζει ο Καστοριάδης, δεν θα πει ηδονική εκπλήρωση επιθυμιών -ένα «κάνω ό,τι θέλω και όποτε το θέλω». Υπενθυμίζει ότι ο όρος είναι σύνθετος με βασικό συστατικό την έννοια του νόμου, των κανόνων: τίποτε δεν είναι δυνατόν να προχωρήσει χωρίς κανόνες. Το ζήτημα είναι διαφορετικό: το ζήτημα είναι ποιος θεσπίζει τους κανόνες με τους οποίους θεσμίζονται οι κοινωνίες. Και εδώ, αντιφατικότητα της αυτονομίας -η έννοια με την οποία η αυτονομία αντιδιαστέλλεται προκειμένου να οριοθετηθεί -είναι η ετερονομία: ο μη έλεγχος της τύχης μας, η παραδοχή και συμμόρφωση με τον νόμο που άλλοι -και ουσιαστικά ανεξέλεγκτα- διαμορφώνουν και επιβάλλουν.

Η μεγάλη συμβολή του Καστοριάδη στον τομέα αυτό (που είναι μια απτή και λαμπρή απόρροια της σύζευξης κοινωνικής θεωρίας και ψυχανάλυσης) έγκειται στη διαπίστωση, και εν συνεχεία στην ανάδειξη, μιας καθοριστικής (και φαινομενικά μόνο παράδοξης) συνθήκης: επιγραμματικά θα μπορούσαμε να την περιγράψουμε ως την εξακολουθητική αδυναμία των ανθρώπινων κοινωνιών (και ενδεχομένως όλων των συλλογικοτήτων) να συνειδητοποιήσουν την αυτοθέσμισή τους: το γεγονός ότι οι άνθρωποι, ενώ είναι οι ίδιοι αυτοί που συγκροτούνται σε πολιτικές κοινότητες -ότι αυτοί (και όχι κάποιοι άλλοι) φτιάχνουν και ευθύνονται για την ιστορία τους- αισθάνονται ανίκανοι ή ανήμποροι να επωμιστούν την ευθύνη της ρύθμισης των σχέσεών τους. Η αυτοθέσμιση είναι μια de facto πραγματικότητα, όμως η συνειδητοποίησή της (όπως ακριβώς και η αντιμετώπιση των νευρώσεων) είναι εξαιρετικά, εξαιρετικά δύσκολη.

Αδυνατώντας να την επιτύχουν, οι κοινωνίες διολισθαίνουν σε ζωτικά ψεύδη, στις μεσσιανικές νομοτέλειες, στην κρυμμένη ή απροκάλυπτη μεταφυσική. Πρόκειται για εξελίξεις που συντηρούν και εμπεδώνουν μια πραγματική ετερονομία, ένα καθεστώς εξακολουθητικής αλλοτρίωσης. Η φαντασιακή θέσμιση των κοινωνιών -κατά μία έννοια αναγκαία και αναπόδραστη- είναι ταυτοχρόνως και μια συνθήκη αλλοτρίωσης. Μια κατάσταση πραγμάτων όπου αυθαίρετες ιδεοληψίες (με υπαρκτές προφανώς αλλά και απόκρυφες λειτουργίες) προσανατολίζουν τις αξίες ανεπίγνωστα και εν τέλει ανεδαφικά.

Οπως και στην περίπτωση της ατομικής προσωπικότητας, δεν είναι βέβαια δυνατόν η αλλοτρίωση να ξεπεραστεί εντελώς. Ομως η συστηματική, συχνά βασανιστική, προσπάθεια ενσυνείδητης πορείας -η κριτική θεώρηση του παρόντος, η κριτική ανασκευή «παραδοσιακών» και κληροδοτημένων αναπαραστάσεων- προβάλλει σαν η μεγάλη πρόκληση των καιρών. Η συνειδητοποίηση της αυτοθέσμισης πέρα και πάνω από τη φαντασιακή σύμβαση αποτελεί τον μεγάλο στόχο της αυτονομίας.

Στο δύσκολο αυτό εγχείρημα εμπνέουν δύο σημαντικά παραδείγματα: της κλασικής αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας και των πρώτων εγχειρημάτων αυτόνομης αυτοδιοίκησης στον ύστερο Μεσαίωνα, την εποχή από την οποία ξεπήδησε και η σύγχρονη δημοκρατία. Το ενδιαφέρον του Καστοριάδη για την κλασική δημοκρατία δεν έχει βέβαια καμία σχέση με τις συνήθεις προγονοπληξίες, ούτε και συνιστά υιοθέτησή της ως πρότυπο. Ο Καστοριάδης βλέπει στην αθηναϊκή δημοκρατία το εγχείρημα σε μια πρώιμη -αν και ιδιαίτερα ευκρινή- μορφή. Στόχος δικός μας είναι -ακριβώς- ο μετασχηματισμός. Και αυτό μας οδηγεί στη διερεύνηση του προβλήματος της δημοκρατίας σήμερα.

Δημοκρατία

Ο Καστοριάδης τονίζει τις πολλές, τις πάμπολλες, ελλείψεις στη λειτουργία των αντιπροσωπευτικών θεσμών όπως τους γνωρίζουμε στη Δύση. Καυτηριάζοντας τη διάχυτη ετερονομία των κοινωνιών στον αναπτυγμένο καπιταλισμό (ετερονομία που ασφαλώς επιτείνεται δραματικά με την κατίσχυση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίσης) αρνείται να ονοματίσει τα καθεστώτα στα οποία ζούμε δημοκρατίες: η δημοκρατία προϋποθέτει πραγματική συμμετοχή του δήμου και, κάτι τέτοιο, δεν υφίσταται. Τα καθεστώτα μας είναι φιλελεύθερα, είναι όμως ολιγαρχίες -είναι φιλελεύθερες ολιγαρχίες.

Η δημοκρατική παράδοση, η παράδοση της αυτονομίας, τόσο της κλασικής αρχαιότητας όσο και των πρώιμων αστικών μορφών της (δράσεις που συγκρούστηκαν με τη φεουδαρχία, τον απολυταρχισμό και την Εκκλησία) συνεχίστηκε και μεταλαμπαδεύτηκε ώς στις μέρες μας, διά μέσου των μεγάλων μακροσκοπικών διαδικασιών της νεωτερικότητας -κυρίως της προλεταριοποίησης, που γέννησε το εργατικό κίνημα.

Η δημοκρατική παράδοση -ως αναζήτηση αυτονομίας- που με τον τρόπο αυτό διασώθηκε προέκυψε λοιπόν σε ευθεία αντιπαράθεση, σε αντιδιαστολή με τον καπιταλισμό δεν είναι προϊόν του, όπως πιεστικά υποστηρίζει ο νεοφιλελεύθερος συρμός. Αυτό που ο Καστοριάδης εκτίμησε με τόση ακρίβεια, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του '70, έμελλε μάλιστα να επαληθευτεί δραματικά -πρώτα στις δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής και στη συνέχεια στην Ανατολική Ευρώπη της άγριας καπιταλιστικής παλινόρθωσης. Η αγοραία απορρύθμιση που χαρακτήρισε τη στροφή του αιώνα (και ώς ένα βαθμό εξακολουθεί να χαρακτηρίζει και την ανατολή του) βασίστηκε σε δραστική περιστολή δημοκρατικών δικαιωμάτων.

Η αναζήτηση αυτονομίας εξακολουθεί λοιπόν και στις μέρες μας -ως ένα εγχείρημα κρυστάλλινο, αλλά και πολυσχιδές στην πλειάδα των πρακτικών του εκφορών. Τι ακριβώς εννοούμε όταν το επικαλούμαστε -όπως πρέπει να το επικαλούμαστε- σήμερα;

Δεν είναι, βέβαια, δυνατόν να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αυτό με τρόπο εύκολο και συνοπτικό, ούτε και θα το επιχειρήσω. Ολοκληρώνοντας την παρέμβασή μου, θα αποτολμήσω, απλώς, μια-δυο ανοιχτές σκέψεις για το πρόβλημα της δημοκρατίας σήμερα, υπό τύπον πρόσκλησης για ανάγνωση του καστοριαδικού έργου.

Με δεδομένο -όπως ήδη ανέφερα- το γεγονός ότι το ενδιαφέρον του Καστοριάδη στο κλασικό αμεσοδημοκρατικό υπόδειγμα δεν είναι το ενδιαφέρον ενός θεσμικού αντιγραφέα, η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε συνίσταται στον έλλογο μετασχηματισμό του υποδείγματος αυτού. Πιστεύω πως δύο είναι οι κομβικοί άξονες:

1. Αφενός η μετατροπή των αντιπροσώπων σε αυστηρά ελεγχόμενους και ανακλητούς εντολοδόχους (που θα βρίσκονται υπό τη διαρκή επίβλεψη των εντολέων τους) και

2. αφετέρου ο συνολικός και γενικευμένος περιορισμός της εξουσίας του πολιτικού προσωπικού συνολικά.

Στην αθηναϊκή δημοκρατία εκλέγονταν μόνο όσοι κατείχαν κάποια ειδική γνώση (με κυριότερη κατηγορία τους στρατηγούς-γνώστες της τεχνικής του πολέμου), ενώ όλοι οι υπόλοιποι αξιωματούχοι είτε κληρώνονταν είτε αναλάμβαναν τα καθήκοντά τους εκ περιτροπής και για μικρά διαστήματα -χωρίς να μπορούν να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις της εξουσιαστικής έπαρσης που τόσο νομοτελειακά (αλλά και καταστροφικά) εμφανίζεται στα σύγχρονα αντιπροσωπευτικά καθεστώτα.

Συνδυαστικά με τη διεύρυνση του δημοκρατικού ελέγχου στη διαχείριση του κοινωνικά παραγόμενου υπερπροϊόντος (ειδικά στις μέρες μας, μια εποχή γενικευμένης διαφθοράς και ανορθολογικής διασπάθισης των δημόσιων πόρων), το αίτημα ενός πραγματικού εκδημοκρατισμού, όχι ως απλής διαδικασίας, αλλά ως θεμελιώδους καθεστωτικού μετασχηματισμού καθίσταται σήμερα περισσότερο επιτακτικό από ποτέ.

Ομως, με το ίδιο ακριβώς σκεπτικό, περισσότερο επίκαιρο από ποτέ, καθίσταται και το έργο του διανοητή που απόψε τιμούμε."

 

Mεγας Αλεξανδρος..καλύπτει πολλα δεκαρια..απο οποια μερια και να το δει κανεις..