Μέσα μου νογώ να στροβιλίζουνται όλες οι δυνάμες του Σύμπαντου.

Chacun de nous est le confluent d'une eternite et d'une immensite.

Ξεκινώ με αυτή τη φράση ως τη σύνοψη των σκέψεων που επιχειρώ να εκφράσω εδώ. Γραμμένη από τον Eugene Ionesco, στα ελληνικά μεταφράζεται ως «Καθένας από εμάς είναι η συμβολή μιας αιωνιότητας και μιας απεραντοσύνης».

Beyond ridiculing the most banal situations, Ionesco's plays depict in a tangible way the solitude and insignificance of human existence.
[ame=http://en.wikipedia.org/wiki/Eugene_Ionesco]Eugene Ionesco - Wikipedia, the free encyclopedia[/ame]

Συνήθως η αυτοεκτίμησή μας συναρτάται εξωγενών παραγόντων, και αυτό δεν σημαίνει πως ορίζεται αμιγώς έξωθεν, αλλά ότι είναι αδύνατο κανείς να μην αυτοπροσδιορίζεται μέσω ετεροπροσδιορισμού και μέσω της σύγκρισής του με τους έτερους - να μην ορίζει δηλαδή τί είναι, συναρτήσει του τί δεν είναι. Για να εκτιμήσω λ.χ. την επίδοσή μου σε μία εξέταση, και να για μπορέσω να εισπράξω ικανοποίηση από την απόδοσή μου, δεν αρκεί να γνωρίζω το αποτέλεσμα ως απόλυτη τιμή. Χρειάζεται να έχω και μία γενική εικόνα των επιδόσεων των λοιπών συμμετεχόντων στην ίδια εξέταση, αλλά και των χαρακτηριστικών στοιχείων των συμμετεχόντων αυτών. Αν κατάφερα βαθμολογία 85%, αλλιώς θα την αξιολογήσω αν γνωρίζω ότι η πλειοψηφία των εξεταζόμενων πέτυχε αντίστοιχη επίδοση της τάξης του 95-97%, και αλλιώς αν η επίδοση της πλειοψηφίας κυμαίνονταν από 30 ως 35%. Έτσι, η αυτοεκτίμησή μας σε μεγάλο βαθμό επηρεάζεται από συνθήκες εκτός μας, καθώς η αξία μας εκτιμάται συγκριτικά με άλλες αξίες. Όπου αξίες θεωρείστε ‘τιμές’. Έχουμε συνειδητά και ασυνείδητα metrics, κλίμακες στις οποίες τοποθετούμε τους εαυτούς μας και τους άλλους και από τις συγκρίσεις αποφαινόμαστε ότι είμαστε όμορφοι, άσχημοι, έντιμοι, ποταποί, ευφυείς, αφελείς, σοβαροί κ.λπ..

Προς αποφυγή παρανόησης από την πλευρά του αναγνώστη: Το παρόν νήμα δεν πραγματεύεται την αξία καθενός εξ ημών, όπως αυτή απορρέει από μια ποσοτική σύγκριση στοιχείων – του τύπου ‘είμαι περισσότερο ευγενικός από τον τάδε, αλλά λιγότερο ευφυής από τον δείνα-, αλλά όπως αυτή απορρέει από το διακριτό και σταθερά αρνητικό αποτέλεσμα της συλλήβδην σύγκρισής μας με τους άλλους. Όπως δηλαδή αυτή προκύπτει, από τον απλό συλλογισμό πως εμείς δεν είμαστε οι άλλοι – χωρίς να μας ενδιαφέρει αν οι άλλοι είναι περισσότερο ή λιγότερο [συμπληρώστε το κατηγορούμενο της αρεσκείας σας] από εμάς-, διότι καθένας από εμάς είναι μοναδικός.

Το πόρισμα φαίνεται κοινώς αυτονόητο, ωστόσο το πώς κανείς αποφασίζει να διαχειριστεί τη μοναδικότητά του διαφέρει. Διακρίνω σε κάθε ανθρώπινη πράξη ή παράλειψη τη συνειδητή ή ασυνείδητη προσπάθεια ενός αφενός να ταυτίζεται με ένα σύνολο, αφετέρου να διαφοροποιείται από αυτό. Η προσωπική μου εκτίμηση είναι πως η εσωτερική καλλιέργεια ενός είναι αντιστρόφως ανάλογη της τάσης του να επιδιώκει την ταύτιση, και θα παραθέσω παρακάτω το σχετικό επιχείρημα.

Η μοναδικότητά μου σημαίνει ότι κανένας δεν είναι ίδιος με εμένα. Ότι η ύπαρξή μου δεν είναι απολύτως συνεπής έκφραση κανενός ανθρώπινου μοντέλου. Ότι κανείς δεν είναι σε θέση να με γνωρίζει περισσότερο από όσο με γνωρίζω εγώ. Ότι είμαι ένα μοναδικό αντίτυπο, ανεπανάληπτο στο χρόνο, κάτι που δεν υπήρξε νωρίτερα και δεν θα ξαναϋπάρξει ποτέ – και σε κάθε στιγμή που περνάει μεταβάλλεται, αλλά καμία μελλοντική στιγμή δεν θα επιστρέψει σε ό,τι είναι τώρα. Και δεν είμαι απλώς μια μοναδική, δυναμική οντότητα αλλά συμπληρωματικά μέσα στο κεφάλι μου αναπτύσσεται ένας ολόκληρος κόσμος, θέσεις, απόψεις, ενστάσεις, αμφιβολίες, θεωρήματα, αγκυλώσεις. Είμαι αυτό που γράφει ο Καζαντζάκης, ένα σακί γεμάτο (όχι μόνο κρέας και κόκκαλα) αλλά επιθυμίες και οράματα. Τα περισσότερα εξ όσων υπάρχουν (εξ όσων αναγνωρίζονται από εμένα ως υπαρκτά) βρίσκονται στο μυαλό μου (εδώ αξίζει να μεταφερθεί μια ωραία φράση του Παρμενίδη -την οποία αδυνατώ να ανασύρω από τη μνήμη μου!- και που ήταν μάλλον κάπως έτσι: "Να θεωρείς τα δοκούντα σαν όντα" -πρέπει να την έχω μεταφέρει σε νήμα περί ερωτομανίας). Λοιπόν αυτός ο εσωτερικός 'κόσμος' είναι τόσο μεγάλος και μεταβαλλόμενος, και κυρίως τόσο ασυνείδητος στο μεγαλύτερο μέρος του, που καθιστά την απόλυτη κατανόησή μου από οποιονδήποτε (άλλο πλην εμού ενδεχομένως, σε ένα φιλόδοξο σενάριο) αδύνατη.

Εδώ ακριβώς, στο αδύνατο της απόλυτης κατανόησης, εμφιλοχωρεί το θέμα της μοναξιάς. Πρόκειται για μία μοναξιά που δεν έχει καθόλου να κάνει με την έλλειψη ουσιαστικών διαπροσωπικών σχέσεων ή με την εγκατάλειψη των εγκόσμιων. Προκύπτει στο (χρονικό) σημείο όπου κανείς αντιλαμβάνεται ότι αδυνατεί να επικοινωνήσει απόλυτα με οποιονδήποτε άλλο, γιατί κανένας άλλος δεν είναι απολύτως όμοιός του. Δεν αρνούμαι εδώ, ότι ανάλογα με το πού θέτει κανείς τον πήχη της ικανοποιητικής ποιότητας επικοινωνίας, μπορεί ποτέ να μην προβληματιστεί σχετικά με το θέμα που πραγματεύομαι στο παρόν νήμα.

Ας εξηγήσω τώρα γιατί πιστεύω ότι η καλλιέργεια και η τάση για ταύτιση με τη μάζα είναι αντίστροφα μεγέθη. Πέρα από τα όποια εκπαιδευτικά μοντέλα ακολουθεί κανείς για την εκπαίδευσή του –αναφέρομαι ασφαλώς στο ακαδημαϊκό σκέλος-, και πέρα από το ότι ακόμη και για την απόκτηση κοινωνικής μόρφωσης υπάρχουν τυποποιημένες μεθοδολογίες – είναι ενδιαφέρον πως ακόμη και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά μιας οντότητας αναλύονται σε παραμέτρους και ‘ποσοτικοποιούνται’ στις κλίμακές τους, εντέλει υπάρχουν metrics και key indicators για όλα -, από ένα επίπεδο εξέλιξης και παραπάνω δεν υπάρχουν μοντέλα, πυξίδες, κατευθυντήριες γραμμές και τυποποιημένη γνώση. Ουσιαστικά η προσωπική ανάπτυξη και ολοκλήρωση (ίσως χρειαστεί να αφαιρέσω τη λέξη), απαιτεί εξατομίκευση.

Καθένας δηλαδή μόνος σαρώνει τον εαυτό του, μόνος αντιμετωπίζει τον επικείμενο θάνατό του και μόνος φορέας είναι των ευθυνών από την επιλογή του για το πώς θα ζει μέχρι να πεθάνει. Κυρίως μόνος νοηματοδοτεί τη ζωή του, μια έννοια χωρίς κανένα απολύτως εγγενές νόημα. Ο Kundera γράφει πως κάθε άνθρωπος είναι ένας ηθοποιός επί σκηνής, σε ένα έργο που δεν γνωρίζει εκ των προτέρων, για το οποίο δεν έχει κάνει καμία πρόβα, σε μια παράσταση που δεν θα επαναληφθεί ποτέ και ότι το αυτό ισχύει και για τους συμπρωταγωνιστές του. Θα συμπλήρωνα ότι καλείται πριν τελειώσει η παράσταση να καταλάβει ποιον ρόλο υποδύεται, γιατί υποδύεται αυτόν το ρόλο και όχι κάποιον άλλον, ποιος θα αποφασίσει πότε θα λήξει η παράσταση, γιατί η παράσταση πρέπει να λήξει, γιατί δεν κατεβαίνει από τη σκηνή (ή όπως λέει ο Camus, «γιατί δεν αυτοκτονεί;») κ.λπ.. Όλα αυτά χωρίς κάποια (θεϊκή) βοήθεια.

Η δε ανάγκη νοηματοδότησης της ζωής χωρίς τη βοήθεια ενός θεού-καθοδηγητή μάλλον συμβάλλει περισσότερο στην αίσθηση αυτής της μοναξιάς που προανέφερα.

Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος. Καταδικασμένος, γιατί δεν εδημιούργησε, δεν έπλασε μόνος του τον εαυτό του κι ωστόσο ταυτόχρονα ελεύθερος, γιατί από τη στιγμή που πετάχτηκε στον κόσμο, είναι υπεύθυνος για ό,τι κάνει.
Jan Paul Sartre - Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός


Ρωτώ, ξαναρωτώ χτυπώντας το χάος: Ποιος μας φυτεύει στη γης ετούτη χωρίς να μας ζητήσει την άδεια; Ποιος μας ξεριζώνει από τη γης ετούτη χωρίς να μας ζητήσει την άδεια;
Νίκος Καζαντζάκης – Ασκητική

Στον αντίποδα του «γιατί δεν αυτοκτονεί;» του Albert Camus, θα πρέπει να αναφερθεί πως η επιλογή ενός να αυτοκτονήσει είναι από μόνη της τρομακτική. (Δεν θα με εξέπληττε αν μάθαινα ότι οι άνθρωποι αυτοκτονούν μόνο για την εμπειρία της αυτοκτονίας).

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφέρω κάτι που πιστεύω ότι έχει πολύ ενδιαφέρον για αρκετούς. Σε κάποιο quote του DreamMaster προς εμένα αναφέρθηκε ο ίλιγγος όπως αυτός περιχαρακώνεται εννοιολογικά στο βιβλίο του Milan Kundera "H αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι". Αξίζουν ευχαριστίες στη lara του E-p που είχε την καλοσύνη να μου το υποδείξει (δικαίως ο της αποδόθηκε ο τίτλος της Κουντερολόγου).

Τι είναι ο ίλιγγος; Ο φόβος μην πέσεις; Γιατί όμως μας πιάνει ίλιγγος πάνω σ' ένα μπαλκόνι με κάγκελα; Ο ίλιγγος είναι άλλο πράγμα απ' τo φόβο μη πέσουμε. Είναι η φωνή του κενού κάτω από μας που μας τραβάει και μας καταπίνει, η επιθυμία μας να πέσουμε, που μετά την πολεμάμε με τρόμο.

Αυτά γράφτηκαν περί το 1982 και δημοσιεύτηκαν το 1984, λίγα έτη μετά το θάνατο του J.P. Sartre.

Στο Archive.gr βρήκα τα εξής:
Ο Kierke¬gaard γράφει:

η αγωνία είναι η πραγματικότητα της ελευθερίας

Και ο J.P. Sartre ερμηνεύει χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του ιλίγγου:

Όταν είμαι σ’ ένα μονοπάτι που περνά από έναν γκρεμό νιώθω φόβο και αγωνία. Ο φόβος προέρχεται από την συνειδητοποίηση του τι μπορεί να συμβεί ως αποτέλεσμα της συμπαντικής αιτιοκρατίας (λ.χ. να υποχωρήσει το έδαφος κάτω από τα πόδια μου ή να γλιστρήσω σε μια πέτρα και να πέσω στο κενό). [...] Για την θεραπεία αυτού του φόβου, υιοθετώ μια ανασκοπική αντίδραση (λ.χ. θα προσέξω να μην γλιστρήσω σε κάποια πέτρα ή να κρατηθώ όσο το δυνατόν πιο μακριά απ’ την άκρη του γκρεμού). Εντούτοις, ούτε ο τρόμος μου, ούτε κανένα άλλο αίτιο μπορεί να κριθεί προσδιοριστικό για την πιθανή μου συμπεριφορά και το γεγονός αυτό γεννά μέσα μου την αγωνία. Με άλλα λόγια, η αγωνία προκαλείται από την συνειδητοποίηση της δυνατότητάς μου, των ενδεχομένων που παρουσιάζονται ως επιλογές μου:

Όχι μήπως πέσω στον γκρεμό, αλλά μήπως ρ ι χ τ ώ στον γκρεμό.

L'Εtre et le Neant - 1943
[ame=http://www.amazon.fr/LEtre-N%C3%A9ant-Jean-Paul-Sartre/dp/2070293882]L'Etre et le N?ant: Amazon.fr: Jean-Paul Sartre: Livres[/ame]

Φαίνεται λοιπόν πως η ελευθερία στη ζωή, στην οποία και ο θάνατος είναι μια επιλογή έχει αντιπαραβληθεί στο παράδειγμα του ιλίγγου τουλάχιστον 40 έτη πριν την πρώτη έκδοση της Αβάσταχτης ελαφρότητας του είναι, ενώ ταυτόχρονα ο ίδιος ο Kundera δεν μνημονεύει τον Sartre εκεί, όπως κάνει με το Νίτσε ή τον Παρμενίδη. Όσοι ενδιαφέρονται περισσότερο για το θέμα, καλό θα είναι να το ψάξουν γιατί η χρήση του ίδιου παραδείγματος είναι αν μη τί άλλο αξιομνημόνευτη.

Επί της ουσίας η δυνατότητα – και το χρέος – ενός να διαχειριστεί μόνος τον (άγνωστο στους άλλους) εαυτό του, να τον αναπτύξει μόνος του και να αντιμετωπίσει μόνος του τον επικείμενο θάνατό του, χωρίς έναν θεϊκό μπούσουλα (bussola: πυξίδα – ίσως χρειαστεί να αλλάξω τη λέξη), η ελευθερία δηλαδή, δεν έχει ούτε θετικό, ούτε αρνητικό πρόσημο. Ορθότερα, είναι ένα ‘δυναμικό’ μηδέν. Μηδέν ένεκα της αδυναμίας να αξιολογηθεί ως θετικό ή αρνητικό. Δυναμικό ένεκα του ότι ο μεν Καζαντζάκης δομεί επάνω σε αυτό τη θεώρησή του περί αξιοπρέπειας και υπερηφάνειας, ο δε Kierke¬gaard τη θεώρησή του περί αγωνίας και μοναξιάς. Περί της σχέσης ελευθερίας και μοναξιάς χωρά πολύ συζήτηση, αλλά προς το παρόν θα την κλείσω εδώ.

Αυτό το είδος μοναξιάς, που προανέφερα, είναι άμεσα συνυφασμένο με την ύπαρξη ή την απουσία θεού γιατί αναφέρεται άμεσα στο φόβο του θανάτου. Όπως έγραψα πρόσφατα σε έναν συνομιλητή, αν κάποιο πρωί οδηγώντας για το γραφείο εμπλακώ σε ένα τροχαίο δυστύχημα ο 'κόσμος' μου, ένας κόσμος που δομείται συστηματικά από εμένα εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες, θα πεθάνει μαζί μου. Ειρωνικό - δεν επενδύω τόσα έτη στο κεφάλι μου για να πεθάνω αίφνης και τόσο πεζά ('πεζά' για την ακρίβεια).

Με λίγη υπερβολή, μέσα από το πρίσμα του φόβου του θανάτου, όλα μπορούν να ερμηνευτούν ως προσπάθειες για την αποφυγή του, και πρώτα από όλα η συγγραφή. Κάποιος γράφει για να προλάβει να επικοινωνήσει αυτά που σκέπτεται πριν πεθάνει, θα μπορούσε να ειπωθεί.

Και μάχουμαι πως να γνέψω στους συντρόφους, προτού πεθάνω. Να τους δώσω το χέρι μου, να προφτάσω να συλλαβίσω και να τους ρίξω έναν ακέραιο λόγο. Να τους πω τι φαντάζουμαι πως είναι τούτη η πορεία, και κατά που ψυχανεμίζουμαι πως πάμε.
Νίκος Καζαντζάκης - Ασκητική

Η πληθώρα φιλοσοφικών πραγματειών, αλλά και έργων τέχνης φαίνεται μάλλον να δείχνει προς την κατεύθυνση του ανθρώπου που αντιλαμβάνεται την μοναδικότητά του και ταυτόχρονα αισθάνεται την επιθυμία να την εκφράσει - να επικοινωνήσει επί της ουσίας τον (απέραντο) 'κόσμο' εντός του, κάνοντάς τον έτσι και αιώνιο, κατά την αρχική διατύπωση του Ionesco. Κάποιος συνομιλητής μου είπε: "Αν δεν ήμουν μαζοχιστής, δεν θα υπήρχε Τέχνη". Το καταλαβαίνω, όπως θα καταλάβαινα τη διατύπωση και με οποιοδήποτε άλλο κατηγορούμενο που θεωρεί κανείς ότι τον διαφοροποιεί από κάποιον άλλο.

Για όσους ενδιαφέρονται περαιτέρω για το θέμα δίνω κάποιους συνδέσμους που βρήκα στην προσπάθειά μου να βρω δόκιμους όρους για να διατυπώσω αυτά που σκέπτομαι.

Υπαρξισμός είναι φιλοσοφικό ρεύμα του εικοστού αιώνα.

Η ύπαρξη, ως μοναδικός τύπος κάθε ανθρώπου, δεν έχει στατικές έμφυτες ιδιότητες, […] αλλά διαμορφώνεται αέναα με την προσωπική του δράση, με αποτέλεσμα να ευθύνεται και γι’ αυτό στο οποίο θα καταλήξει.
Υπαρξισμός - Βικιπαίδεια

Τα θεμέλιά του τέθηκαν από τον –σωκρατικό- Sοren Kierkegaard.
Σαίρεν Κίρκεγκωρ - Βικιπαίδεια

Με τη σχέση της νοηματοδότησης της ζωής από τον ίδιο τον άνθρωπο και την απουσία θεού, ασχολήθηκε ένας κλάδος του υπαρξισμού, ο αθεϊστικός υπαρξισμός.
[ame=http://en.wikipedia.org/wiki/Atheist_existentialism]Atheist existentialism - Wikipedia, the free encyclopedia[/ame]

Θιασώτες του αθεϊστικού υπαρξισμού ήταν ο Albert Camus
[ame=http://en.wikipedia.org/wiki/Albert_Camus]Albert Camus - Wikipedia, the free encyclopedia[/ame]

Παρεμπιπτόντως ένα σχετικό με το θέμα βιβλίο του είναι το «La chute», ελληνιστί «Η πτώση», πρέπει να το έχω ξαναπροτείνει στο παρόν forum.
[ame=http://www.amazon.co.uk/Chute-Albert-Camus/dp/2218719274]La Chute: Amazon.co.uk: Albert Camus: Books[/ame]

και ο Jean-Paul Sartre
Jean-Paul Sartre - Wikipedia, the free encyclopedia

Ένα ακόμη προτεινόμενο βιβλίο:
 

Υπάρχει μια ελληνική ομάδα μελέτης και εφαρμογής υπαρξιακής ψυχολογίας με την ονομασία «Γίγνεσθαι», μάλλον φίλα προσκείμενη στις θεωρίες του Irvin Yalom. Η εγκυρότητα των διατυπώσεων αμφότερων αφήνονται στην κρίση του αναγνώστη.
Irvin D. Yalom - Wikipedia, the free encyclopedia
γίγνεσθαι

Το είδος μοναξιάς που μνημονεύω σε όλο το κείμενο, βρήκα να αναφέρεται ως existential loneliness και cosmic loneliness. Κάπου επίσης ως aloneness.

Να ευχαριστήσω το Μαυροβασίλη αφενός για την πρόταση μετάφρασης του aloneness ως ‘μοναχικότητα’ αντί του ‘μοναξιά’ και την υπογράμμιση της διαφοροποίησης μεταξύ μοναξιάς (ως διαπίστωση ότι κανείς είναι μόνος) και μοναχικότητας (ως στάση ζωής, μετά την αναγνώριση της –υπαρξιακής- μοναξιάς), αφετέρου για την (καθησυχαστική) σημείωση πως δύο άνθρωποι υπαρξιακά μόνοι, και μοναχικοί, μπορούν ταυτόχρονα να τρέφουν αισθήματα συντροφικότητας ο ένας για τον άλλο.

Το κείμενο τοποθετείται στο BDSM Discussion Section επειδή το βασικό μας κοινό γνώρισμα είναι η διαφορετικότητα της ερωτικής μας ταυτότητας από την αντίστοιχη της πλειοψηφίας, και επειδή παρά αυτό το κοινό, κάποιοι εξ ημών είναι και εδώ μέσα μειονότητα.

Ζητώ την κατανόησή σας για το πρόχειρο της γραφής, τα ενδεχόμενα λάθη πληκτρολόγησης και κάποιες εμβόλιμες σημειώσεις δικές μου που ίσως έχουν διαφύγει της προσοχής μου στην τελευταία ανάγνωση. Οποιαδήποτε σκέψη επί των θεμάτων που θίγει το νήμα, αλλά και οποιαδήποτε επιπρόσθετη πληροφορία ή σύνδεσμος θα εκτιμηθούν ιδιαιτέρως, όπως επίσης θα εκτιμηθεί η σιωπή όσων κρίνουν ότι αυτό το νήμα δεν τους αφορά.

Μέσα μου νογώ να στροβιλίζουνται όλες οι δυνάμες του Σύμπαντου.
Νίκος Καζαντζάκης - Ασκητική

 

Απάντηση: Μέσα μου νογώ να στροβιλίζουνται όλες οι δυνάμες του Σύμπαντου.

Πολυ ωραιο Syrah!

 

Υπαρχει και ο βιολογικος παραγωντας στον φοβο.που δεν εχει σχεση με την ικανοτητα του ανθρωπου να προσαρμοζετε στις διαφορες καταστασεις που θα αντιμετωπιση...

 

Πολύ ωραίο το νήμα Syrah. Πανάλαφρο. 

The solitude and insignificance of human existence, λέει ο τρελιάρης Ιονέσκο. Όποτε ακούω το όνομα του Ιονέσκο, θυμάμαι εκείνο το παλιό έργο, η Ωραία του Κουρέα, όπου η Αιμιλία Υψηλάντη λέει στη θεία της, «Αυτός ο Ιονέσκο είναι καταπληκτικός. Κάθε σελίδα του και ένα ανθρώπινο πρόβλημα...» Και η θεία απαντάει: «Καλά, δε μου λες; Αριθμητική διαβάζεις;»

Πριν βιαστείτε να σκεφτείτε ότι σκοπεύω να την βγάλω φτηνά με ατάκες του παλιού καλού ελληνικού κινηματογράφου, θα ήθελα να πω ότι θα προσπαθήσω να συνεισφέρω στο νήμα, με μερικά αποσπάσματα από το πιο πρόσφατο βιβλίο του Γιάλομ, «Στον κήπο του Επίκουρου: Αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου». Και επίσης ότι αυτό το απόσπασμα από το εργάκι συνοψίζει ένα μεγάλο κομμάτι της σκέψης του Χάιντεγκερ. Απίστευτο και όμως έτσι είναι (θα μπορούσαμε με αυτό τον τρόπο να διδάξουμε φιλοσοφία και στο νηπιαγωγείο). 

Ο Χάιντεγκερ, όπως αναφέρει ο Γιάλομ στο εν λόγω βιβλίο, θεωρούσε ότι υπάρχουν δύο τρόποι ύπαρξης: ο καθημερινός τρόπος και ο οντολογικός. Στον καθημερινό τρόπο (της θείας) η καθημερινότητα έχει απορροφήσει τον άνθρωπο. Οι έγνοιες της θείας είναι η εμφάνιση, τα υλικά αγαθά, πώς θα βρει σύντροφο με λεφτά και μαλλιά και άλλα συναφή. Δεν απομένει ούτε χρόνος ούτε ενέργεια για άλλου είδους σκέψεις.

Στον οντολογικό τρόπο όμως – και, δυστυχώς, θεωρώ ότι δεν είναι θέμα επιλογής - η προσοχή μας εστιάζεται στην ύπαρξη και σε διαχρονικά, ουσιαστικά ερωτήματα που την αφορούν. Οι εφήμεροι περισπασμοί είναι αυτό ακριβώς, περισπασμοί. Η σκέψη επικεντρώνεται στα αγωνιώδη ερωτήματα περί θνητότητας, περί μοναξιάς, περί νοήματος, αλλά ταυτόχρονα με το άγχος που αυτά προκαλούν, ο άνθρωπος είναι και πιο έτοιμος να κάνει τομές και να αναλάβει την ευθύνη της αυτοπραγμάτωσης και την νοηματοδότηση της ζωής του.

Θεωρώ ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων είναι σε γενικές γραμμές ικανοποιημένοι από την ζωή τους. Δεν βιάζομαι διόλου να περιγελάσω τις «θείες», τις οποίες θαυμάζω για τον ζαμανφουτισμό τους, τις πίτες τους και τις πίπες τους. Η ευδαιμονική ενασχόληση με την καθημερινότητα – blessed ignorance – είναι ένα εξαιρετικό αντίδοτο κατά της υπαρξιακής απόγνωσης και του υπαρξιακού τρόμου – όπως και κατά του τρόμου για το αδιέξοδο της επικοινωνίας, που ανέφερε και η Syrah, σε σχέση με την αδυναμία μας να επικοινωνήσουμε το σύνολο του εσωτερικού μας κόσμου. Μία από τις χρήσεις του σεξ θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι και αυτή: τουλάχιστον όταν γαμιόμαστε δεν σκεφτόμαστε. (Αυτό ως εξιλέωση προς όσους κάκισα στο παρελθόν επειδή αρνούνται να κάνουν BDSM χωρίς σεξ: μου είναι πλέον προφανές ότι είναι βαθύτατα σκεπτόμενα άτομα και απλά προσπαθούν να ξεχάσουν). 

Λέει ο Γιάλομ: « Συνήθως χρειάζεται κάποια επείγουσα ή μη αναστρέψιμη εμπειρία, για να ξυπνήσει έναν άνθρωπο και να τον τινάξει από τον καθημερινό τρόπο στον οντολογικό.» Αυτές οι αφυπνιστικές εμπειρίες μπορεί να είναι μία επικίνδυνη ασθένεια, ένα πένθος, ένα τραύμα. Ακόμη και μία BDSM εμπειρία, λέω εγώ, γιατί όχι; 

Για τον Γιάλομ, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν την ιδέα του θανάτου είναι κομβικός για τον τρόπο με τον οποίο επιλέγουν να ζήσουν τη ζωή τους. Υπάρχει, καθώς λέει, μια «θετική συσχέτιση ανάμεσα στον φόβο του θανάτου και στην αίσθηση μιας αβίωτης ζωής». Μία σωστή αντιμετώπιση θα ήταν αυτή του Αλέξη Ζορμπά: «Μην αφήσεις στο θάνατο τίποτ’ άλλο από ένα καμένο κάστρο». Ή αυτή του Σαρτρ: «Βάδιζα ήσυχα προς το τέλος μου...βέβαιος ότι το τελευταίο ξέσπασμα της καρδιάς μου θα γραφόταν στην τελευταία σελίδα του έργου μου κι ότι ο θάνατος δεν θα έπαιρνε παρά έναν άνθρωπο νεκρό».

Ο δε Επίκουρος πρότεινε μία λογική αντιμετώπιση της ιδέας του θανάτου, λέγοντας ότι είναι ανώφελο να ανησυχούμε για κάτι το οποίο, εξ ορισμού, δεν μπορούμε να βιώσουμε ποτέ.

Το πιο σημαντικό ίσως κομμάτι του πολύ καλού αυτού βιβλίου, το οποίο προτείνω ανεπιφύλακτα, έχει να κάνει με τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την ασημαντότητα και την μοναχικότητα (θα συμφωνήσω με την μετάφραση του Μαυροβασίλη – όπως λέω συχνά, δεν πάσχω από μοναξιά, αλλά είμαι μονήρης). 

Στην αίσθηση του ανώφελου της ζωής και της ασημαντότητας του ανθρώπου, ο Γιάλομ αντιπροτείνει την ιδέα των κυματισμών. «Η λέξη κυματισμοί αναφέρεται στο γεγονός ότι ο καθένας από μας παράγει – συχνά χωρίς συνειδητή πρόθεση ή χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε – ομόκεντρους κύκλους επιρροής, οι οποίοι μπορεί να επηρεάζουν άλλους ανθρώπους για πολλά χρόνια, ακόμα και για πολλές γενιές. Η επίδραση δηλαδή που έχουμε στους άλλους ανθρώπους μεταβιβάζεται με τη σειρά της σε άλλους, σαν τους κυματισμούς μέσα σε μια λιμνούλα που προεκτείνονται ολοένα, ώσπου παύουν να είναι ορατοί και συνεχίζονται πια στο νανο-επίπεδο».

Ίσως το αντίδοτο στις υπαρξιακές μας αγωνίες να είναι απλά η ανθρώπινη επαφή. Ίσως να είναι η προσφορά στους γύρω μας, έστω και με την μορφή των κυματισμών. Ίσως να είναι η δημιουργικότητα. «Φτιάξε κάτι» προτείνει ο Γιάλομ. Πράγματι, αν δεν υπήρχε ο θάνατος, θα υπήρχε άραγε η διάθεση για δημιουργία; Θα υπήρχε η ομορφιά αν δεν υπήρχε η παροδικότητα; Ο Φρόυντ έγραψε ένα δοκίμιο «Σχετικά με την παροδικότητα», όπου θεωρεί πως η παροδικότητα, αντί να ακυρώνει την αξία ή το νόημα των πραγμάτων, την αυξάνει. «Οι περιορισμοί στην δυνατότητα μιας απόλαυσης αυξάνουν την αξία της απόλαυσης». (Σε BDSM φόρουμ είμαστε. Ας το αναλογιστούμε λίγο περισσότερο αυτό) 

Κλείνω, για να μην μακρηγορώ υπερβολικά (ήδη το παράκανα, αλλά ήθελα να κάνω τους κυματισμούς αισθητούς)   με μία αναφορά του Γιάλομ στον Σοπενάουερ: «Η ψυχική μας γαλήνη πηγάζει από την γνώση ότι αυτό που μας αναστατώνει δεν είναι τα πράγματα, αλλά η ερμηνεία μας για τα πράγματα».

Ας ερμηνεύσουμε λοιπόν...

 

"Αν ήμουν δέντρο ανάμεσα σε δέντρα, γάτα ανάμεσα στα ζώα, αυτή η ζωή θα είχε ένα νόημα ή, αυτό το πρόβλημα δεν θα υπήρχε καν, γιατί θ΄αποτελούσα ένα κομμάτι αυτού του κόσμου. Θα ήμουν αυτός ο κόσμος που του εναντιώνομαι με όλη μου τη συνείδηση, απαιτώντας επίμονα να συμφιλιωθώ μαζί του. Αυτή η απλούστατη λογική με φέρνει αντιμέτωπο μ΄ολόκληρη τη δημιουργία. Δεν μπορώ να την αρνηθώ διαγράφοντάς την. Οφείλω λοιπόν να μείνω πιστός στην αλήθεια μου. Οφείλω να υποστηρίξω εκείνο που μου παρουσιάζεται τόσο φανερά, ακόμα κι αν είμαι αντίθετος. Και τι αποτελεί την ουσία αυτής της σύγκρουσης, αυτής της απόστασης ανάμεσα στον κόσμο και το πνεύμα μου, εκτός από την συνείδησή μου;"

"Aναζητώ λοιπόν στην παράλογη δημιουργία ότι απαιτούσα από τη σκέψη - την επανάσταση, την ελευθερία και την πολλαπλότητα. Στη συνέχεια θα φανερώσει ότι είναι τελείως περιττή. Σ΄αυτό το καθημερινό αγώνα όπου η λογική και το πάθος προχωρούν μαζί, ο παράλογος άνθρωπος ανακαλύπτει τη μέθοδο που θα αποτελέσει την ουσία της δύναμής του. Η ένταση που απαιτείται, η επιμονή και η διορατικότητα συνιστούν την κατακτητική στάση. Το να δημιουργεί, σημαίνει λοιπόν, πως δίνει μια μορφή στο πεπρωμένο του"

Albert Camus, "O μύθος του Σίσυφου"

 

Καλα ολα αυτα αλλα να εκφρασω μια απορια..Που κολαει αυτο το νημα στο "BDSM Discussion" ;
H εγω ειμαι τοσο βλαξ και δεν μπορω να καταλαβω?

 

spectrum μην ανησυχείς έχει και ανθρώπους(εμένα πχ) που δεν καταλαβαίνουν τίποτα απολύτως...  

 

Το αποτέλεσμα των εξωγενών και ενδογενών δυνάμεων στη φύση είναι η ομαλοποίηση – ισοπέδωση κάθε «μοναδικότητας» με το πέρασμα του χρόνου.
Αυτό λογικά έχει επίδραση ακόμη και στις ζωές των ανθρώπων. Πιθανά και στον εσωτερικό τους κόσμο.


Ο λιγοστός όμως χρόνος ζωής και κυρίως ο εγωισμός των ανθρώπων, δεν τους δίνουν αυτή την ευκαιρία.
Απλά δεν προλαβαίνουμε ή/και δεν θέλουμε να σταματήσουμε να αισθανόμαστε μόνοι – μοναδικοί όσο ζούμε (Αρκετά οξύμωρο αν αναλογιστούμε πως ταυτόχρονα προσπαθούμε να πολεμήσουμε το συναίσθημα της μοναξιάς).

 

Ευχαριστώ πολύ όλους για τις απαντήσεις σας.

dora_salonica και ariadni ιδιαίτερες ευχαριστίες για το υλικό που παραθέσατε, θα επανέλθω εκ νέου.

spectrum δεν θεωρώ βλάκα κάποιον που δεν κατανοεί πώς αυτό που διάβασε σχετίζεται με τη θεματική κατηγορία στην οποία αναρτήθηκε. Θα αποφύγω όμως να πω αν θεωρώ βλάκα κάποιον που κάνει τη σχετική ερώτηση χωρίς να έχει διαβάσει αυτό, από την ανάγνωση του οποίου διατείνεται ότι αναδύθηκε η απορία του.

 

Syrah επειδη ακριβως το διαβασα σχηματισα την εντυπωση οτι δεν εχει καμμια σχεση με το
bdsm discussion..Τωρα αν για σενα εχει δικαιωμα σου να το πιστευεις αλλα καλυτερα να μου πεις πως συνδεονται ολα αυτα με το bdsm..μηπως οι οριζοντες μου ειναι τοσο στενοι και δεν το εχω καταλαβει !
Και μην μου πεις αυτο που γραφεις στο τελος περι μειονοτητας κλπ..Κατι πιο πειστικο...

 

Απάντηση: Μέσα μου νογώ να στροβιλίζουνται όλες οι δυνάμες του Σύμπαντου.

Η υπαρξιακή αγωνία είναι πανανθρώπινη μεν, αλλά εντελώς προσωπική. Ο υπαρξισμός αγαπά την άμεση γραφή και μισεί το βιβλιογραφικό σχολαστικισμό (έστω και αν αναφέρεται σε υπαρξιστική βιβλιογραφία). Αν τα γράψετε με δικά σας λόγια, τότε ίσως να μιλήσουμε. Προσωπικά, αν και έχω διαβάσει, ίσως εντρυφήσει με μονομανία, τους συγγραφείς που αναφέρονται, δεν έχω καταλάβει ποια ακριβώς υπαρξιακή αγωνία εκφράσθηκε και τι να σχολιάσω εδώ.

 

dora_salonica, δεν ξέρω γιατί, αλλά όταν διάβασα τη θεωρία του Επίκουρου, αναφορικά με την έλλειψη νοήματος στην αξιολόγηση του θανάτου, εφόσον αυτός δεν θα γίνει ποτέ αντιληπτός από το ον, σκέφτηκα αμέσως να μην τη συμπεριλάβω στο κείμενό μου, γιατί θα την παρέθετες εσύ. Φαίνεται πως αρχίζω να σε μαθαίνω.

Σχετικά με τον Sartre και τον Καζαντζάκη, ομολογώ πως ενώ καταλαβαίνω το περί αβίωτης ζωής, δεν κατορθώνω να καταλάβω πώς κάποιος δεν μπορεί να αφήσει στο θάνατο τίποτα πλην ενός καμμένου κάστρου. Πιστεύω πως όσο περισσότερο ζει κάποιος, με την έννοια της ζωής και όχι της επιβίωσης, τόσο καλύτερος γίνεται – ίσως δεν έχω καταλάβει πώς εννοούν αμφότεροι το καμμένο κάστρο και το νεκρό σώμα αντίστοιχα (καμμένο με δύο «μ» δεν γράφεται . Εσύ πώς το καταλαβαίνεις;

Σχετικά με το Yalom, ευχαριστώ για αυτά που παρέθεσες, ήμουν ελαφρώς διστακτική στο να παραθέσω αποσπάσματα και να δώσω παραπομπές. Έχω μια ένσταση σε ό,τι αφορά στην άγνοια (a blessed one?) ως αντίδοτο στην υπαρξιακή αγωνία. Δεν αμφιβάλλω ότι κάποιος μπορεί να έχει την απαραίτητη αφαιρετική ικανότητα ώστε να θέσει σε καταστολή το μυαλό του, καταπιανόμενος με καθημερινά πράγματα, αν και δεν αντιλαμβάνομαι τη σκοπιμότητα μιας τέτοιας τακτικής – προφανώς είναι ζήτημα προσωπικής κουλτούρας. Διαφωνώ όμως με το ότι αυτή η καταστολή, αν μπορεί να υπάρξει, είναι άγνοια. Αυτός που άπαξ εγνώρισε, δεν μπορεί να επιστρέψει σε κατάσταση αγνοιας. Η άγνοια δεν είναι λήθη, είναι πριν τη γνώση, όχι μετά.

Σχετικά με τη μετάφραση, σκεπτόμουν αρχικά ότι loneliness και aloneness θα μεταφράζονταν ως «μοναξιά», και ότι ως «μοναχικότητα» θα μεταφράζονταν το oneness. Θεωρείς ότι το oneness θα έπρεπε να μεταφραστεί ως «μοναδικότητα» και όχι ως «μοναχικότητα»; Αν όχι, τότε πώς θα μεταφέρεις στην αγγλική γλώσσα τις έννοιες: μοναξιά, μοναχικότητα, μοναδικότητα; Δεν θέλω να φανώ φορτική με την επιμονή στη μετάφραση, αλλά είναι πολύ σημαντικό το να ξέρω ποιον ακριβώς όρο ψάχνω για να αναζητήσω εύστοχη βιβλιογραφία.

ariadni, “Το να δημιουργεί, σημαίνει λοιπόν, πως δίνει μια μορφή στο πεπρωμένο του”: ακριβώς. Ο Camus στην Πτώση είχε αναφέρει επίσης, δια στόματος Jean-Baptiste, ότι θεωρεί δημιουργία, ως μέτρο αντιμετώπισης του ʽθανάτουʼ, και την ελεημοσύνη. Συμφωνείς με αυτό;

Elysium, μπορείς να δώσεις ένα παράδειγμα στη φύση όπου συν τω χρόνω ισοπεδώνεται η μοναδικότητα των ατόμων;

spectrum, το πέρασμά σου από τη μη κατανόηση της σύνδεσης του νήματος με τη θεματική κατηγορία, στην αξιολόγηση της αιτιολογίας της σύνδεσης ως ανεπαρκούς, ήταν ενδιαφέρον αν και προβλέψιμο, ωστόσο η ένστασή σου καθεαυτή -όπως πιθανώς θα συμπέρανες από την τελευταία παράγραφο του αρχικού μου post- δεν άπτεται των ενδιαφερόντων μου. Αν κρίνεις σκόπιμη την απομάκρυνση του νήματος από τα fora, μπορείς να υποβάλλεις τα επιχειρήματά σου στον Administrator. Μέχρι τότε, αν έχεις την ευγενή καλοσύνη, γράψε μου την άποψή σου για το θέμα του νήματος.

G_E, αναζήτησα εκτενώς στο διαδίκτυο δόκιμους όρους για να εκφράσω αυτά που σκεπτόμουν. Συμβαίνει μερικές φορές κάποιοι να έχουν διατυπώσει δικές μας σκέψεις με τρόπο που εμείς δεν θα μπορούσαμε, πιθανώς επειδή δεν έχουμε αποσαφηνίσει εντός μας τις σχετικές έννοιες για να τις αντιστοιχίσουμε με λέξεις. Δεν είναι απαραίτητο να σχολιάσεις κάτι συγκεκριμένο, αν δεν θέλεις. Αν θέλεις να δώσεις παραπομπές σε βιβλιογραφία που πιστεύεις ότι θα με ενδιέφερε, θα το εκτιμούσα πάρα πολύ.