Διαταραχές Προσωπικότητας - Νευρώσεις

Διαταραχές της Προσωπικότητας


· ΠΑΡΑΝΟΕΙΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

· ΣΧΙΖΟΕΙΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

· ΣΧΙΖΟΤΥΠΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

· ΑΝΤΙΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

· ΜΕΤΑΙΧΜΙΑΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

· ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

· ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

· ΑΠΟΦΕΥΚΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

· ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

· ΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ


Γενικά χαρακτηριστικά

• Οί Διαταραχές της Προσωπικότητας χαρακτηρίζονται από άκαμπτες και δυσπροσαρμοστικές απαντήσεις στο στρες.

• Εξαιτίας της ύπαρξης Διαταραχής της Προσωπικότητας επηρεάζεται όλη η ζωή του ατόμου - ιδιαίτερα οί σχέσεις του - με αποτέλεσμα σημαντική αναπηρία στις τρεις βασικές διαστάσεις της ζωής - αγάπη, εργασία, διασκέδαση.

• Συχνά το άτομο αποδίδει τα προβλήματα του στο περιβάλλον κι όχι στον εαυτό του.

• Συνήθως το άτομο δεν είναι ψυχωτικό. Αν επισυμβεί ψύχωση συνήθως είναι της μορφής της Βραχείας Ψυχωτικής Διαταραχής, της Μείζονος Καταθλιπτικής Διαταραχής Με Ψυχωτικά Στοιχεία ή με μορφή παροδικών ψυχωτικών συμπτωμάτων.

• Συχνά τα άτομα με Διαταραχή της Προσωπικότητας δεν έχουν ή δυσκολεύονται ν' αποκτήσουν εναισθησία στα δυσπροσαρμοστικά σχήματα της συμπεριφοράς τους, οπότε δύσκολα προσέρχονται για θεραπεία και δύσκολα επίσης θεραπεύονται.

• Πολλές επιπλοκές συνοδεύουν τις Διαταραχές της Προσωπικότητας. Οί πιο κοινές είναι: κατάθλιψη, αυτοκτονία, βία και αντικοινωνική συμπεριφορά, παροδικά ψυχωτικά συμπτώματα, βραχέα ψυχωτικά επεισόδια, κατάχρηση ουσιών.





ΠΑΡΑΝΟΕΙΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Κλινικά χαρακτηριστικά. Διάγνωση

Το βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής αυτής είναι η έντονη δυσπιστία και καχυποψία προς τους άλλους ανθρώπους, οπότε τα κίνητρα των πράξεων τους ερμηνεύονται ως κακόβουλα.

Διαγνωστικά κριτήρια

(1) υποπτεύεται χωρίς επαρκή βάση ότι οί άλλοι το εκμεταλλεύονται, το βλάπτουν ή το εξαπατούν

(2) ασχολείται επίμονα με αδικαιολόγητες αμφιβολίες για την πίστη ή την αξιοπιστία φίλων ή συνεργατών

(3) είναι απρόθυμο να εμπιστευθεί προσωπικά του θέματα σε άλλους, από αδικαιολόγητο φόβο ότι οί πληροφορίες θα χρησιμοποιηθούν κακόβουλα εναντίον του

(4) διαβάζει κρυμμένα μειωτικά ή απειλητικά μηνύματα σε καλοήθεις παρατηρήσεις ή γεγονότα

(5) κρατά επίμονα κακία, δηλ. δεν συγχωρεί προσβολές, τραυματισμούς ή υποτιμήσεις

(6) αντιλαμβάνεται επιθέσεις κατά του χαρακτήρα ή της φήμης του που δεν είναι εμφανείς στους άλλους και γρήγορα αντιδρά με θυμό ή αντεπιτίθεται

(7) έχει επανειλημμένες υποψίες, χωρίς λόγο, σχετικά με την πίστη του (της) συζύγου ή του σεξουαλικού συντρόφου

Θεραπεία

Ασθενείς με Παρανοειδή Διαταραχή της Προσωπικότητας σπάνια αναζητούν θεραπεία, πιθανότατα λόγω της έντονης καχυποψίας και δυσπιστίας τους, που περιλαμβάνει φυσικά και τους θεραπευτές. Ίσως η καλύτερη προσέγγιση με αυτούς τους ασθενείς είναι η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία, κατά την οποία ο θεραπευτής ακούει υπομονετικά τις κατηγόριες και τα παράπονα τους, ενώ ταυτόχρονα είναι προσεκτικός ώστε να είναι ανοιχτός, ειλικρινής και να δείχνει σεβασμό απέναντι τους. Καλό, επίσης, είναι να μην είναι υπερβολικά θερμός (γιατί μπορεί να παρεξηγηθεί λόγω της καχυποψίας τους). Όταν διασφαλισθεί ότι εγκαταστάθηκε καλή θεραπευτική επαφή και σχέση, τότε ο θεραπευτής μπορεί ν' αρχίσει να προτείνει εναλλακτικές ερμηνείες για τις παρερμηνείες του ασθενή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, χρήσιμο είναι να μπορέσει να δείξει ο θεραπευτής στον ασθενή (σ' ένα πλαίσιο ψυχαναλυτικό — γνωστικό) ότι η απειλή από τον έξω κόσμο, που τόσο περιορίζει τη ζωή του, προέρχεται από την προβολή του δικού του εσωτερικού κόσμου και βασίζεται σε μια βαθύτερη αίσθηση αδυναμίας του. Η ομαδική ψυχοθεραπεία συνήθως δεν ενδείκνυται, γιατί τα άτομα με αυτή τη διαταραχή εύκολα παρερμηνεύουν το κάθε τι που λέγεται. Η χρήση αντιψυχωτικών φαρμάκων δεν έχει μελετηθεί.


ΣΧΙΖΟΕΙΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Κλινικά χαρακτηριστικά. Διάγνωση

Το βασικό χαρακτηριστικό της Σχιζοειδούς Διαταραχής της Προσωπικότητας είναι η αποστασιοποίηση του ατόμου από τις κοινωνικές σχέσεις και το πολύ περιορισμένο εύρος στην έκφραση συναισθημάτων.

Άτομα με αυτή τη διαταραχή δείχνουν μικρή ή καθόλου επιθυμία για στενές σχέσεις ή για κοινωνικές συναναστροφές, είναι μοναχικά, δεν έχουν φίλους και φαίνονται ψυχρά και απόμακρα.

Διαγνωστικά κριτήρια

Ένας εκτεταμένος τύπος αποστασιοποίησης του ατόμου από κοινωνικές σχέσεις και ένα περιορισμένο εύρος στο να εκφράζει συναισθήματα σε πλαίσιο διαπροσωπικό, που αρχίζουν νωρίς στην ενήλικη ζωή και είναι παρόντα σε μία ποικιλία καταστάσεων, όπως φαίνεται από τέσσερα (ή περισσότερα από τα παρακάτω):

(1) το άτομο ούτε επιθυμεί ούτε ευχαριστιέται τις στενές σχέσεις συμπεριλαμβανόμενου του να είναι μέρος της οικογένειας

(2) σχεδόν πάντα επιλέγει μοναχικές δραστηριότητες

(3) ενδιαφέρεται λίγο, αν όχι καθόλου, να έχει σεξουαλικές εμπειρίες με κάποιο άλλο άτομο

(4) ευχαριστιέται με λίγες, αν όχι με καμιά, δραστηριότητες

(5) στερείται στενών ή έμπιστων φίλων εκτός από συγγενείς πρώτου βαθμού

(6) εμφανίζεται αδιάφορο στον έπαινο ή την κριτική των άλλων

(7) δείχνει συναισθηματική ψυχρότητα, είναι απόμακρο ή έχει άμβλυνση του συναισθήματος

Θεραπεία

Κατά πάσα πιθανότητα, τα περισσότερα άτομα με τη διαταραχή αυτή δεν αναζητούν θεραπεία, εκτός αν προσέλθουν για κατάθλιψη, κατάχρηση ουσιών κι άλλα προβλήματα. Και τότε πάλι τα πιο πολλά από αυτά δεν έχουν την κινητοποίηση ή την ψυχολογική δυνατότητα για ατομική (αποκαλυπτική) ψυχοθεραπεία και ίσως απειλούνται και από την πίεση για πλησίασμα, που υπάρχει στην ομαδική ψυχοθεραπεία (τα περισσότερα, όμως, όχι όλα). Σε κινητοποιημένα άτομα, μπορεί να δοκιμασθεί και μια υποστηρικτική — συμπεριφορική προσέγγιση με ενθάρρυνση του ατόμου να προσπαθήσει κλιμακωτά συνεχώς και πιο δύσκολες κοινωνικές δραστηριότητες.

ΣΧΙΖΟΤΥΠΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Κλινικά χαρακτηριστικά. Διάγνωση

Πρόκειται για μια ακόμη νέα σχετικά διαγνωστική κατηγορία, που θεωρείται ότι γενετικά σχετίζεται με τη Σχιζοφρένεια. Περιπτώσεις ασθενών, που παλιότερα διαγιγνώσκονταν ως μεταιχμιακή, λανθάνουσα ή απλή σχιζοφρένεια, εμπίπτουν σήμερα στη Σχιζότυπη Διαταραχή της Προσωπικότητας.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της διαταραχής αυτής είναι μια έντονη δυσκολία και ανεπάρκεια στις διαπροσωπικές σχέσεις και διάφορες ιδιορρυθμίες, εκκεντρικότητες και παραξενιές της σκέψης, της αντίληψης, της ομιλίας, της εμφάνισης και της συμπεριφοράς, που δεν είναι όμως αρκετά σοβαρές ώστε να φτιάξουν τα κριτήρια της Σχιζοφρένειας.

Διαγνωστικά κριτήρια

Ένας εκτεταμένος τύπος κοινωνικών και διαπροσωπικών ελλειμμάτων (ανεπαρκειών) που χαρακτηρίζεται από έντονη δυσφορία και ελαττωμένη ικανότητα για στενές σχέσεις, όπως επίσης και από γνωστικές ή αντιληπτικές διαταραχές και εκκεντρικότητες της συμπεριφοράς, ο οποίος αρχίζει νωρίς στην ενήλικη ζωή και είναι παρών σε μία ποικιλία καταστάσεων, όπως φαίνεται από πέντε ή περισσότερα από τα παρακάτω:

(1) ιδέες συσχέτισης (αποκλείοντας τις παραληρητικές ιδέες συσχέτισης)

(2) παράδοξες πεποιθήσεις ή μαγική σκέψη που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και που είναι ασύμβατες με τις πολιτισμικές σταθερές (π.χ. δεισιδαιμονία, πίστη σε μαντική ικανότητα, τηλεπάθεια ή «έκτη αίσθηση» σε παιδιά και εφήβους, αλλόκοτες φαντασιώσεις ή αλλόκοτες επίμονες ενασχολήσεις)

(3) ασυνήθιστες αντιληπτικές εμπειρίες συμπεριλαμβανόμενων και σωματικών παραισθήσεων

(4) παράδοξος τρόπος σκέψης και παράδοξος λόγος (π.χ. ασαφής, περιστασιακός, μεταφορικός, υπερεπεξεργασμένος ή στερεότυπος)

(5) καχυποψία ή παρανοειδής ιδεασμός

(6) απρόσφορο ή περιεσφιγμένο συναίσθημα

(7) συμπεριφορά ή εμφάνιση που είναι παράξενη, εκκεντρική ή περίεργη

(8) έλλειψη στενών ή έμπιστων φίλων εκτός από συγγενείς πρώτου βαθμού

(9) υπερβολικό κοινωνικό άγχος που δεν ελαττώνεται με την οικειότητα και τείνει να συνδέεται με παρανοειδείς φόβους παρά με αρνητική εκτίμηση για τον εαυτό του

Στη συνέντευξη τα άτομα με αυτή τη διαταραχή παρουσιάζονται αποσυρμένα, με ιδιαίτερη δυσκολία στην πρόσωπο με πρόσωπο διαντίδραση, με ελάχιστο ή απρόσφορο συναίσθημα, με περίεργη εμφάνιση και ομιλία, με παράξενες σκέψεις που συχνά χρειάζονται διευκρινίσεις, με εκκεντρικές πεποιθήσεις.

Επεξηγηματικά, σημειώνουμε τα εξής: Οί ιδέες συσχέτισης (Κριτήριο Ι) είναι λανθασμένες ερμηνείες διαφόρων γεγονότων ότι έχουν κάποια ιδιαίτερη σημασία ειδικά για το άτομο με τη διαταραχή (χωρίς, όμως ,να φθάνουν σε παραληρητικού επιπέδου πεποίθηση). Οί παράδοξες πεποιθήσεις και η μαγική σκέψη (Κριτήριο 2) αφορούν την αίσθηση του ατόμου ότι έχει ειδικές δυνάμεις, που μπορεί να το κάνουν να νιώσει γεγονότα πριν συμβούν, να ελέγξει μαγικά άλλους (π.χ. πιστεύει ότι κάτι που έκανε κάποιος, το έκανε γιατί μια ώρα πριν (ο ασθενής) είχε σκεφθεί ότι αυτός ο άλλος έπρεπε να τα κάνει) κ.ο.κ. Οί ασυνήθιστες αντιληπτικές εμπειρίες (Κριτήριο 3) μπορεί να είναι το να νιώσει το άτομο την παρουσία κάποιου άλλου στο υπνοδωμάτιο του ή ν' ακούσει κάποια φωνή να μουρμουρίζει το όνομα του. Οί παραξενιές της σκέψης και του λόγου (Κριτήριο 4) περιλαμβάνουν ιδιοσυγκρασικές φράσεις και ιδιοσυγκρασική κατασκευή φράσεων, ασάφεια, ασυνήθιστη χρησιμοποίηση λέξεων, συμπαγή ή υπερβολικά αφηρημένη σκέψη. Παράδειγμα παρανοειδούς ιδεασμού (Κριτήριο 5) είναι το να πιστεύει το άτομο ότι τα άλλα άτομα που δουλεύει μαζί τους έχουν σαν σκοπό να υποσκάψουν τη σχέση του με τον προϊστάμενο. Η συμπεριφορά και η εμφάνιση των ατόμων αυτών είναι παράξενη, ασυνήθιστη, εκκεντρική (π.χ. δεν βλέπουν στα μάτια, περνούν από την πόρτα λοξά, τα ρούχα τους είναι αταίριαστα κτλ. - Κριτήριο 7). Τα άτομα αυτά έχουν μεγάλο πρόβλημα να έρθουν σ' επαφή με άλλους ανθρώπους, νιώθουν «διαφορετικά» και ότι δεν ταιριάζουν, δεν νιώθουν άνετα να κάνουν σχέσεις και φαίνεται να μην επιθυμούν να κάνουν στενές σχέσεις και στενούς φίλους (Κριτήρια 8, 9).

Θεραπεία

Όπως ήδη αναφέραμε, τα άτομα με αυτή τη διαταραχή πιο συχνά προσέρχονται στη θεραπεία για κάποια Διαταραχή της Διάθεσης ή για κάποια Αγχώδη Διαταραχή, παρά για τα δυσπροσαρμοστικά στοιχεία της προσωπικότητας τους. Οί Διαταραχές αυτές θ' αντιμετωπισθούν με ψυχοθεραπεία και φαρμακοθεραπεία, όπως ήδη περιγράψαμε στα οικεία κεφάλαια. Σημειώνουμε, ότι σε περίπτωση συνύπαρξης ΨΚΔ και Σχιζότυπης Διαταραχής της Προσωπικότητας, η πρόγνωση της θεραπείας της ΨΚΔ είναι επιβαρημένη.

Η Σχιζότυπη Διαταραχή της Προσωπικότητας, αυτή καθ' εαυτή, θ' αντιμετωπισθεί με ατομική ψυχοθεραπεία, η οποία είναι περισσότερο υποστηρικτική παρά αποκαλυπτική (γιατί η τελευταία, όπως και η ομαδική ψυχοθεραπεία, είναι απειλητική γι' αυτούς τους ασθενείς). Εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες μπορεί να βοηθήσει, επίσης, στο να νιώσει το άτομο με τη διαταραχή αυτή πιο άνετα σε διαπροσωπικές καταστάσεις.

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις, ότι η αντιψυχωτική αγωγή, σε μικρές δόσεις, μπορεί ενδεχομένως ν' ανακουφίσει το έντονο άγχος και να βελτιώσει τον παράξενο λόγο και τις ασυνήθιστες αντιληπτικές εμπειρίες. Οπωσδήποτε, όμως, βοηθά σε περιόδους ψυχωτικών επεισοδίων.

ΑΝΤΙΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Κλινικά χαρακτηριστικά. Διάγνωση

Αντικοινωνική Διαταραχή της Προσωπικότητας είναι ένας πρόσφατος σχετικά όρος για τη διαταραχή της προσωπικότητας που παλιότερα λέγονταν «ψυχοπαθητική», «κοινωνιοπαθητική» ή «δυσκοινωνική».

Το βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής αυτής είναι ένα μακρό ιστορικό περιφρόνησης και παραβίασης των δικαιωμάτων των άλλων, που εκδηλώνεται με ανεύθυνη και χωρίς ενοχές συμπεριφορά, αδιαφορία για τον νόμο και παράνομη συμπεριφορά, αδυναμία για σταθερή εργασία, εκμετάλλευση και χειραγώγηση των άλλων για προσωπικό όφελος, εξαπάτηση των άλλων και αδυναμία για σταθερές σχέσεις.

Άτομα με αυτήν τη διαταραχή δεν έρχονται συνήθως μόνα τους στη θεραπεία και είναι πιο πιθανό να ανεβρεθούν σε φυλακές, δικαστήρια κτλ. Όταν εμφανίζονται σε ψυχιατρικές υπηρεσίες, συχνά προσέρχονται παρά τη θέληση τους ή για να αποφύγουν νομικές συνέπειες.

Άτομα με τη διαταραχή αυτή αρχίζουν την αντικοινωνική τους συμπεριφορά πριν τα 15, οπότε και παρουσιάζουν κάποια από τα συμπτώματα της Διαταραχής της Διαγωγής - δηλ. επιθετικότητα προς ανθρώπους και ζώα, καταστροφή ιδιοκτησίας, εξαπάτηση ή κλοπές, σοβαρή παραβίαση κανόνων. Στην εφηβεία, η σεξουαλική δραστηριότητα των ατόμων αυτών αρχίζει νωρίς και μπορεί να είναι ασυνήθιστα επιθετική ή βίαιη, εμφανίζεται συχνά κατάχρηση αλκοόλ και άλλων ουσιών, αρχίζουν οί δυσκολίες με τον νόμο. Φτάνοντας στην ενήλικη ζωή, όλα τα προηγούμενα συνεχίζουν και επιπρόσθετα τα άτομα αυτά δεν μπορούν συνήθως να κρατήσουν υπεύθυνα μια δουλειά, μια σχέση ή να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους ως γονείς, αδιαφορούν για τη δική τους ασφάλεια ή των άλλων (π.χ. οδηγούν συχνά μεθυσμένα και έχουν πολλαπλά ατυχήματα) και προοδευτικά αλκοολισμός, αλητεία, κοινωνική απομόνωση και παράνομες πράξεις κυριαρχούν στην εικόνα.

Πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό είναι η απουσία ενοχής. Χαρακτηριστική επίσης είναι η γοητεία και η ικανότητα χειραγώγησης των ασθενών αυτών, που ξεγελούν πολύ εύκολα, ώστε συχνά στην ψυχιατρική συνέντευξη φαίνονται απόλυτα φυσιολογικοί. Γι' αυτό, πολλές φορές, η διάγνωση θα πρέπει να βασισθεί και στη συλλογή πληροφοριών από την οικογένεια, το ευρύτερο περιβάλλον, τις αστυνομικές και δικαστικές αρχές. Ακόμα, η έλλειψη συνέπειας και αισθήματος ευθύνης και η αδυναμία του ατόμου να μάθει από τις εμπειρίες και τα λάθη του χαρακτηρίζουν επίσης τη διαταραχή αυτή.

Διαγνωστικά κριτήρια

Υπάρχει ένας εκτεταμένος τύπος περιφρόνησης και παραβίασης των δικαιωμάτων των άλλων από την ηλικία των 15 ετών, όπως φαίνεται από τρία (ή περισσότερα) από τα παρακάτω:

(1) αδυναμία του ατόμου να συμμορφωθεί με τις κοινωνικές σταθερές αναφορικά με σύννομη συμπεριφορά, όπως φαίνεται από επαναλαμβανόμενες πράξεις που αποτελούν αιτίες σύλληψης

(2) εξαπάτηση, όπως φαίνεται από επανειλημμένα ψέματα, χρήση πλαστών ονομάτων ή εξαπάτηση άλλων ατόμων για προσωπικό κέρδος ή ευχαρίστηση

(3) παρορμητικότητα ή αδυναμία να κάνει σχέδια εκ των προτέρων

(4) ευερεθιστότητα και επιθετικότητα, όπως φαίνεται από επανειλημμένους καβγάδες όπου έρχεται στα χέρια ή βιαιοπραγίες

(5) απερίσκεπτη περιφρόνηση της ασφάλειας του εαυτού ή των άλλων

(6) σταθερή ασυνέπεια, όπως φαίνεται από επανειλημμένη αδυναμία να διατηρήσει σταθερή εργασιακή συμπεριφορά ή να εκπληρώσει οικονομικές υποχρεώσεις

(7) έλλειψη τύψεων, όπως φαίνεται από το ότι το άτομο είναι αδιάφορο ή εκλογικεύει το ότι πλήγωσε, κακομεταχειρίστηκε ή έκλεψε από κάποιον άλλον

Θεραπεία

Η θεραπεία των ασθενών αυτών είναι εξαιρετικά δύσκολη, γιατί τα άτομα αυτά δεν είναι κινητοποιημένα για θεραπεία, δεν μαθαίνουν από τις εμπειρίες τους και δεν μπορούν να βάλουν όρια στη συμπεριφορά τους. Μακρόχρονα συμπεριφορικά προσανατολισμένα προγράμματα σε νοσοκομεία ή φυλακές προσπαθούν να ελέγξουν την αντικοινωνική συμπεριφορά των ασθενών αυτών, να τους βοηθήσουν να βάλουν όρια και να αποκαταστήσουν τη λειτουργικότητα τους. Σε τέτοια περιβάλλοντα αυστηρών ορίων, τα άτομα με τη διαταραχή αυτή αρχίζουν να εμφανίζουν άγχος και αργότερα κατάθλιψη και γίνονται εμφανείς οί βαθύτερες δυσκολίες τους για στενή διαπροσωπική σχέση και ο φόβος τους για κριτική και απόρριψη. Τότε, ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία, με μεγάλο βαθμό υποστήριξης, μπορεί να βοηθήσουν. Επιπλέον, υποστηρικτικές ομάδες, που περιλαμβάνουν πρώην ασθενείς σε θεραπευτικούς ρόλους, συνεπικουρούν στη θεραπεία των ασθενών μ' αυτή τη διαταραχή.

Το λίθιο, η καρβαμαζεπίνη ή η προπρανολόλη μπορεί να βοηθήσουν μερικές φορές τον έλεγχο της βίαιης συμπεριφοράς.

ΜΕΤΑΙΧΜΙΑΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Κλινικά χαρακτηριστικά. Διάγνωση

Για πολλά χρόνια είχαν περιγραφεί στη διεθνή βιβλιογραφία ασθενείς με συμπτώματα ανάμεσα στη νεύρωση και στην ψύχωση, που δημιουργούσαν αρκετή διαγνωστική σύγχυση και που τους είχαν δοθεί ονομασίες και διαγνώσεις που τόνιζαν ακριβώς τη μεταιχμιακή ή οριακή κατάσταση τους: «μεταιχμιακή κατάσταση», «μεταιχμιακός ασθενής» κτλ. Προοδευτικά, όμως, ξεκαθάρισε μια διαγνωστική οντότητα, που περιλήφθηκε στις Διαταραχές της Προσωπικότητας, η Μεταιχμιακή Διαταραχή της Προσωπικότητας.

Το βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής αυτής είναι μια μεγάλη αστάθεια που εκφράζεται σε διάφορες διαστάσεις της ζωής του ασθενή, όπως οί διαπροσωπικές σχέσεις, η εικόνα του εαυτού και η συναισθηματική διάθεση, καθώς και η έντονη παρορμητικότητα.

Ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η αντίδραση των ατόμων με Μεταιχμιακή Διαταραχή της Προσωπικότητας σε πραγματική ή φανταστική εγκατάλειψη. Μόλις νιώσουν ότι κάποιο άτομο τα αφήνει (είτε πρόκειται για χωρισμό είτε πρόκειται για προσωρινή απομάκρυνση ή ταξίδι είτε ακόμη για καθυστέρηση σε ραντεβού ή για την αναγγελία του τέλους μιας ψυχοθεραπευτικής ώρας) πλημμυρίζονται από φόβο ή και πανικό και ακόμα από θυμό και οργή. Κι αυτό, γιατί δεν αντέχουν να είναι μόνα τους και επίσης γιατί η «εγκατάλειψη» ίσως εκλαμβάνεται ως απόρριψη και ότι σημαίνει πως αυτά είναι «κακά». Στις ξέφρενες προσπάθειες να αποφύγουν την εγκατάλειψη μπορεί να κάνουν παρορμητικά απόπειρες αυτοκτονίας ή αυτοακρωτηριαστικές πράξεις (π.χ. να κοπούν, να καούν).

Οί διαπροσωπικές σχέσεις είναι έντονες και ασταθείς. Τα άτομα αυτά μπορεί να εξιδανικεύσουν και να «κολλήσουν» κυριολεκτικά πάνω σε άτομα που μπορούν να τα δώσουν φροντίδα ή σε ερωτικούς συντρόφους και πολύ γρήγορα, όμως, να αλλάξουν από την εξιδανίκευση στην υποτίμηση (ότι δηλ. το άλλο άτομο δεν τα φροντίζει αρκετά, δεν νοιάζεται ή δεν τα αγαπά αρκετά), καθώς ο αμυντικός μηχανισμός του διαχωρισμού είναι στη διαταραχή αυτή κυρίαρχος. Γενικά, οί σχέσεις είναι χαώδεις, καθώς τα άτομα αυτά αλλάζουν απότομα και δραματικά την άποψη τους για τους άλλους και όταν απογοητεύονται ή νιώθουν ότι τα εγκαταλείπουν πολύ εύκολα αντιδρούν με έντονη απαιτητικότητα και θυμό, που άλλωστε τα χαρακτηρίζει ως ένα από τα βασικότερα συναισθήματα που νιώθουν.

Υπάρχει σοβαρή διαταραχή της ταυτότητας, που εκδηλώνεται ως αστάθεια της εικόνας ή της αίσθησης του εαυτού. Δηλαδή, οί στόχοι, οί αξίες, οί επαγγελματικές φιλοδοξίες και τα σχέδια για καριέρα, η σεξουαλική ταυτότητα, το είδος των φίλων κτλ. συνεχώς αλλάζουν απότομα και δραματικά.

Η συμπεριφορά τους είναι παρορμητική, απρόβλεπτη και έντονα αυτοκαταστροφική. Επανειλημμένες απόπειρες αυτοκτονίας ή αυτοακρωτηριαστική συμπεριφορά είναι πολύ συχνές (υπολογίζεται ότι 8% ως 10% των ατόμων αυτών πεθαίνουν αυτοκτονώντας, ιδιαίτερα αν έχουν συνοδό κατάθλιψη ή χρήση ουσιών) και συνήθως εμφανίζονται ως αντίδραση στην εγκατάλειψη, στην απόρριψη ή στην πιθανότητα να επωμισθούν ευθύνες.

Η συναισθηματική διάθεση παρουσιάζει πολύ μεγάλη αστάθεια, καθώς το άτομο αντιδρά έντονα συναισθηματικά στο παραμικρό στρες. Οί συναισθηματικές διαθέσεις που εναλλάσσονται είναι η δυσφορία (που είναι και η επικρατούσα διάθεση), η ευερεθιστότητα, το άγχος, ο θυμός, ο πανικός, η απελπισία. Χαρακτηριστική είναι, όπως είπαμε, η εύκολη κινητοποίηση και η δυσκολία ελέγχου του θυμού.

Ακόμα, τα άτομα αυτά παραπονούνται για χρόνια αισθήματα κενού και βαθιάς μοναξιάς. Σε καταστάσεις έντονου στρες (π.χ. φόβος εγκατάλειψης ή πραγματική εγκατάλειψη) μπορεί να εμφανισθούν παροδικά παρανοειδής ιδεασμός, παραισθήσεις ή διασχιστικά συμπτώματα (π.χ. αποπροσωποποίηση).

Διαγνωστικά κριτήρια

Ένας εκτεταμένος τύπος αστάθειας των διαπροσωπικών σχέσεων, της εικόνας του εαυτού και των συναισθημάτων και έντονης παρορμητικότητας που αρχίζει νωρίς στην ενήλικη ζωή και είναι παρών σε μία ποικιλία καταστάσεων, όπως φαίνεται από πέντε (ή περισσότερα) από τα παρακάτω:

(1) ξέφρενες προσπάθειες του ατόμου να αποφύγει πραγματική ή φανταστική εγκατάλειψη.

(2) ένας τύπος ασταθών και έντονων διαπροσωπικών σχέσεων που χαρακτηρίζονται από εναλλαγές μεταξύ των ακραίων περιπτώσεων της εξιδανίκευσης και της υποτίμησης

(3) διατάραξη της ταυτότητας: έντονα και επίμονα ασταθής εικόνα ή αίσθηση του εαυτού

(4) παρορμητικότητα σε τουλάχιστον δύο τομείς που είναι δυνητικά αυτοκαταστροφικοί (π.χ. ξόδεμα χρημάτων, σεξ, κατάχρηση ουσιών, απρόσεκτη οδήγηση, επεισόδια υπερφαγίας). (5) επανειλημμένη αυτοκτονική συμπεριφορά, χειρονομίες ή απειλές ή αυτοακρωτηριαστική συμπεριφορά

(6) συναισθηματική αστάθεια οφειλόμενη σε έντονη αντιδραστικότητα της διάθεσης (π.χ. έντονη επεισοδιακή δυσφορία, ευερεθιστότητα ή άγχος που συνήθως διαρκεί για λίγες ώρες και μόνο σπάνια περισσότερο από λίγες μέρες)

(7) χρόνια αισθήματα κενού

(8) απρόσφορος, έντονος θυμός ή δυσκολία ελέγχου του θυμού (π.χ. συχνά ξεσπάσματα θυμού, συνεχής θυμός, επανειλημμένα το άτομο έρχεται στα χέρια)

(9) παροδικός, σχετιζόμενος με στρες παρανοϊκός ιδεασμός ή σοβαρά διασχιστικά συμπτώματα

Θεραπεία

Η ψυχοθεραπεία ατομική ή ομαδική είναι η θεραπευτική προσέγγιση που μπορεί να βοηθήσει αυτούς τους ασθενείς. Εξαιτίας των έντονων αλλαγών στα συναισθήματα τους απέναντι στον θεραπευτή (εναλλαγές εξιδανίκευσης και υποτίμησης) τόσο η μεταβίβαση όσο και η αντιμεταβίβαση είναι πολύ έντονες και η θεραπεία δύσκολη και προβληματική. Εκρήξεις οργής και απόπειρες αυτοκτονίας είναι συχνές και αποτελούν σοβαρό πρόβλημα. Συχνά, επίσης, είναι τα αντιμεταβιβαστικά αισθήματα της ενοχής, της οργής ή της έντονης απογοήτευσης του θεραπευτή. Παροδικά ψυχωτικά επεισόδια είναι επίσης συχνά. Αρκετές φορές χρειάζεται νοσηλεία. Αν συνυπάρχει Διαταραχή της Διάθεσης - Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή, Διπολική Διαταραχή κτλ. μπορεί να χρειασθεί και η ανάλογη φαρμακευτική αγωγή.

Μολονότι άλλοι ψυχοθεραπευτές προτείνουν υποστηρικτική ψυχοθεραπεία και άλλοι αποκαλυπτική, ίσως ο συνδυασμός και των δύο προσεγγίσεων ανάλογα με το επίπεδο λειτουργίας του ασθενή είναι η προτιμότερη προσέγγιση. Οπωσδήποτε, όμως, η βασικότερη δουλειά θα γίνει μέσα από τη σχέση με τον θεραπευτή, της οποίας η ανάλυση και θεραπευτική βελτίωση θα αντανακλάσει στις άλλες σχέσεις του ασθενή.

Η ψυχοθεραπευτική προσέγγιση μπορεί να συμπεριλάβει και γνωστικές τεχνικές, οί οποίες μπορεί να διορθώσουν την τάση των ατόμων αυτών να βλέπουν τους άλλους και τον εαυτό τους είτε ως «απόλυτα καλούς» είτε ως «απόλυτα κακούς». Ακόμη, ιδιαίτερα σε νοσηλευόμενους ασθενείς, μπορεί να βοηθήσουν και συμπεριφορικές τεχνικές στην προσπάθεια να ελεγχθούν οί αυτοακρωτηριαστικές και άλλες παρορμητικές συμπεριφορές (π.χ. μείωση των προνομίων λόγω παρορμητικής συμπεριφοράς).

Φαρμακευτικά, χαμηλές δόσεις αντιψυχωτικών μπορεί να βοηθήσουν τις αντιληπτικές διαταραχές, το λίθιο μπορεί να βοηθήσει τις διακυμάνσεις της διάθεσης, οί αναστολείς της ΜΑΟ τη δυσφορία που προέρχεται από διαπροσωπική απόρριψη και οί εκλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (π.χ. φλουοξετίνη) τα καταθλιπτικά συμπτώματα και την αυτοκτονική συμπεριφορά. Ακριβώς, όμως, λόγω του κινδύνου της αυτοκτονίας, οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή πρέπει να δοθεί με περισσή προσοχή στους ασθενείς αυτούς.

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Κλινικά χαρακτηριστικά. Διάγνωση

Δραματική (κατά μετάφραση του histrionic, που είναι ο νέος όρος που αντικατέστησε το hysterical, ώστε να μην προτείνει άμεση σχέση με «υστερικά» συμπτώματα μετατροπής) θεωρείται η διαταραχή της προσωπικότητας της οποίας το βασικό χαρακτηριστικό είναι η υπερβολική συναισθηματικότητα και η επιζήτηση προσοχής.

Άτομα με Δραματική Διαταραχή της Προσωπικότητας δεν νιώθουν άνετα αν δεν αποτελούν το επίκεντρο της προσοχής. Με ζωντάνια και δραματικότητα προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή πάνω τους και στην αρχή ο ενθουσιασμός τους, η «ανοιχτοσύνη» τους και η διάθεση τους για φλερτ γοητεύουν τους άλλους. Γρήγορα, όμως, οί ιδιότητες αυτές χάνουν τη σημασία τους, γιατί η απαίτηση τους για προσοχή είναι συνεχής και επίμονη. Συχνά, τα άτομα αυτά εμφανίζονται σεξουαλικά προκλητικά και σαγηνευτικά, όχι μόνο προς κάποιο άτομο για το οποίο μπορεί να έχουν κάποιο ερωτικό ή ρομαντικό ενδιαφέρον, αλλά και προς άλλα άτομα στον κοινωνικό ή επαγγελματικό τους χώρο.

Η συναισθηματική έκφραση των ατόμων αυτών είναι υπερβολική, θεατρική, επιπόλαιη και με ταχείες εναλλαγές (π.χ. αγκαλιάζουν και φιλούν απλούς γνωστούς σαν να είναι στενοί φίλοι, εύκολα και για το παραμικρό ξεσπούν σε κλάματα, θυμό ή οργή). Τα άτομα αυτά δίνουν μεγάλη προσοχή στην εξωτερική τους εμφάνιση και μπορεί εύκολα να γίνουν άνω — κάτω με το παραμικρό αρνητικό σχόλιο γι' αυτήν. Ο λόγος τους είναι έντονα ιμπρεσσιονιστικός και χωρίς λεπτομέρειες (οί απόψεις τους δηλ. παρουσιάζονται με έντονο και δραματικό τρόπο, χωρίς, όμως, να συνοδεύονται από λεπτομέρειες και χωρίς να υποστηρίζονται από σαφή και ισχυρή επιχειρηματολογία).

Τα άτομα αυτά εύκολα υποβάλλονται και εύκολα επηρεάζονται. Χαρακτηριστική είναι και η ευκολία με την οποία προσκολλώνται σε άτομα με δύναμη και εξουσία, από τα οποία περιμένουν μαγικές λύσεις στα προβλήματα τους. Ακόμα, τα άτομα αυτά συχνά θεωρούν και παρουσιάζουν τις σχέσεις τους σαν πολύ πιο στενές απ' ότι πραγματικά είναι.

Διαγνωστικά κριτήρια

Ένας εκτεταμένος τύπος υπερβολικής συναισθηματικότητας και επιζήτησης προσοχής, που αρχίζει νωρίς στην ενήλικη ζωή και είναι παρών σε μία ποικιλία καταστάσεων, όπως φαίνεται από πέντε (ή περισσότερα) από τα παρακάτω:

(1) το άτομο δεν νιώθει άνετα σε καταστάσεις όπου δεν είναι το κέντρο της προσοχής

(2) η διαντίδραση με τους άλλους συχνά χαρακτηρίζεται από απρόσφορη σεξουαλικά σαγηνευτική ή προκλητική συμπεριφορά

(3) επιδεικνύει ταχέως μεταβαλλόμενη και ρηχή έκφραση συναισθημάτων

(4) συστηματικά χρησιμοποιεί την εξωτερική εμφάνιση για να προσελκύσει την προσοχή στον εαυτό του

(5) έχει ένα τρόπο ομιλίας που είναι υπερβολικά ιμπρεσσιονιστικός και στερούμενος λεπτομερειών

(6) εμφανίζεται δραματικό, θεατρικό και με υπερβολική έκφραση συναισθημάτων

(7) είναι υποβόλιμο, δηλαδή επηρεάζεται εύκολα από άλλους ή τις περιστάσεις

(8) θεωρεί τις σχέσεις με τους άλλους περισσότερο στενές από ότι είναι στην πραγματικότητα

Θεραπεία

Η αποκαλυπτική ατομική η ομαδική ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία (που απευθύνεται στη διευκρίνιση των απωθημένων γνήσιων συναισθημάτων του ασθενή) θεωρείται από ορισμένους ως η θεραπεία εκλογής. άλλοι προτείνουν πιο υποστηρικτική προσέγγιση ή/και μια γνωστική προσέγγιση για τη διόρθωση της αντίληψης του ατόμου για τον εαυτό του.

Αν συνυπάρχει Διαταραχή Μετατροπής ή Σωματοποιητική Διαταραχή, θα πρέπει ο θεραπευτής να βοηθήσει τον ασθενή να κατανοήσει πώς χρησιμοποιεί τη «σωματική γλώσσα» για να εκφράσει ανάγκες όπως για αγάπη, ζεστασιά, τρυφερότητα, φροντίδα ή ασφάλεια (που είναι το δευτερογενές κέρδος της διαταραχής).

ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Κλινικά χαρακτηριστικά. Διάγνωση

Το βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής αυτής είναι μια έντονη αίσθηση σπουδαιότητας και μεγαλείου του ατόμου, έντονη ανάγκη για θαυμασμό και έλλειψη «εμπάθειας» (δηλ. αδυναμία του ατόμου να αναγνωρίσει και να νιώσει τις επιθυμίες, τα βιώματα και τα αισθήματα των άλλων).

Τα άτομα με τη διαταραχή αυτή θεωρούν πολύ σπουδαίο και σημαντικό τον εαυτό τους, υπερεκτιμούν τις ικανότητες και τα επιτεύγματα τους και συχνά υποτιμούν τις ικανότητες και τα επιτεύγματα των άλλων. Συχνά, επίσης, αφήνονται σε φαντασίες απεριόριστης δύναμης, επιτυχίας, ευφυΐας, ομορφιάς κτλ. Πιστεύουν ότι είναι ξεχωριστά («σπέσιαλ») και μοναδικά και επιζητούν την παρέα ή τις υπηρεσίες άλλων αναγνωρισμένων «κορυφαίων» ατόμων (π.χ. επώνυμων γιατρών, δικηγόρων, κομμωτών κτλ.).

Τα άτομα αυτά έχουν έντονη ανάγκη για θαυμασμό και έπαινο και η εύθραυστη αυτοεκτίμηση τους μπορεί πολύ εύκολα να πληγωθεί, όταν δεν καταφέρνουν να τους πάρουν. Επιζητούν συνεχώς κομπλιμέντα, συχνά με ιδιαίτερα σαγηνευτικό και γοητευτικό τρόπο. Η αίσθηση του ότι είναι πολύ σπουδαία και σημαντικά άτομα τα κάνει να συμπεριφέρονται σαν να έχουν παντού ιδιαίτερα («σπέσιαλ») δικαιώματα (π.χ. να μη χρειάζεται να περιμένουν στην ουρά) και επίσης σε συνδυασμό με την έλλειψη ευαισθησίας για τις ανάγκες των άλλων στο να εκμεταλλεύονται τους άλλους κυρίως διαπροσωπικά (για να πετύχουν στόχους ή να τονώσουν την αυτοεκτίμηση τους).

Η έλλειψη «εμπάθειας» τα κάνει να μιλούν συνεχώς για τα δικά τους προβλήματα και ν' αδιαφορούν για τα προβλήματα και τα αισθήματα των άλλων. Έτσι, συχνά οί άλλοι τα αντιλαμβάνονται σαν συναισθηματικά ψυχρά και μη ανταποκρινόμενα στα αισθήματα τους.

Έντονος είναι και ο φθόνος που νιώθουν για τα επιτεύγματα των άλλων, που συχνά τα υποτιμούν. Η εικόνα που παρουσιάζουν στα άλλα άτομα είναι συνήθως του υπεροπτικού, του αλαζονικού και του ατόμου που περιφρονεί τους άλλους.

Διαγνωστικά κριτήρια

Ένας εκτεταμένος τύπος μεγαλειώδους (στη φαντασία ή στη συμπεριφορά), ανάγκης για θαυμασμό και έλλειψης «εμπάθειας» που αρχίζει νωρίς στην ενήλικη ζωή και είναι παρών σε μία ποικιλία καταστάσεων, όπως φαίνεται από πέντε (ή περισσότερα) από τα παρακάτω:

(1) το άτομο έχει μία μεγαλειώδη αίσθηση σπουδαιότητας για τον εαυτό του (π.χ. διογκώνει τα επιτεύγματα και τα ταλέντα του, περιμένει να αναγνωρισθεί σαν ανώτερο, χωρίς ανάλογα επιτεύγματα)

(2) έχει έντονη ενασχόληση με φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, δύναμης, εξυπνάδας, ομορφιάς ή ιδανικής αγάπης

(3) πιστεύει ότι είναι «σπέσιαλ» και μοναδικό και μπορούν να το καταλάβουν μόνο ή πρέπει να συναναστρέφεται μόνο με άλλα σπέσιαλ ή υψηλής περιωπής άτομα (ή θεσμούς)

(4) απαιτεί υπερβολικό θαυμασμό

(5) έχει μία αίσθηση ιδιαίτερων δικαιωμάτων, δηλ. μη λογικές προσδοκίες για ιδιαίτερα ευνοϊκή μεταχείριση ή αυτόματη συμμόρφωση των άλλων με τις προσδοκίες του

(6) εκμεταλλεύεται διαπροσωπικά, δηλ. εκμεταλλεύεται τους άλλους για να πετύχει τους σκοπούς του

(7) του λείπει η «εμπάθεια»: είναι απρόθυμο να αναγνωρίσει ή να ταυτοποιηθεί με τα αισθήματα και τις ανάγκες των άλλων

(8) συχνά φθονεί τους άλλους ή πιστεύει ότι οί άλλοι το φθονούν

(9) εμφανίζει αλαζονική, υπεροπτική συμπεριφορά ή στάση

Θεραπεία

Αποκαλυπτική ατομική ή ομαδική ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία θεωρείται η θεραπεία εκλογής. Η θεραπεία είναι δύσκολη, όμως, κυρίως εξαιτίας των μεταβιβαστικών εναλλαγών των συναισθημάτων των ασθενών αυτών απέναντι στον θεραπευτή (ή και προς τα μέλη της ομάδας στην ομαδική ψυχοθεραπεία), που στην αρνητική τους διάσταση μπορεί να εκδηλωθούν με απαιτητικότητα, εκρήξεις οργής, έντονη υποτίμηση του θεραπευτή (ή άλλων μελών στην ομαδική ψυχοθεραπεία).

Σκοπός της θεραπείας είναι τα άτομα αυτά ν' αποκτήσουν εναισθησία στους μηχανισμούς λειτουργίας του παθολογικού μεγαλειώδους τους εαυτού και προοδευτικά ν' αναπτύξουν πιο ρεαλιστική εικόνα του εαυτού τους και των άλλων.

Μια θεραπευτική προσέγγιση που τη χαρακτηρίζει η σταθερότητα, η ανεκτικότητα /αντοχή και η «εμπάθεια» του θεραπευτή είναι απαραίτητη για τη βοήθεια των ασθενών αυτών.


ΑΠΟΦΕΥΚΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Κλινικά χαρακτηριστικά. Διάγνωση

Το βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής αυτής είναι η έντονη κοινωνική αναστολή, τα αισθήματα ανεπάρκειας και η υπερευαισθησία στην κριτική των άλλων.

Τα άτομα με Αποφευκτική Διαταραχή της Προσωπικότητας αποφεύγουν όλες τις καταστάσεις όπου υπάρχει σημαντική διαπροσωπική επαφή, από φόβο κριτικής, αποδοκιμασίες ή απόρριψης. Έτσι, έχουν δυσκολία να προχωρήσουν επαγγελματικά, να κάνουν φίλους, να κάνουν στενές σχέσεις, να πάνε σε διάφορες κοινωνικές συναντήσεις. Νιώθουν ανεπαρκή, κατώτερα, μη αρεστά, είναι ντροπαλά, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και φοβούνται συνεχώς μήπως τα κοροϊδέψουν. Μόνον όταν νιώσουν ότι ένα άλλο άτομο τα αποδέχεται χωρίς καμιά κριτική και τα υποστηρίζει, μπορεί να προχωρήσουν σε στενές σχέσεις.

Διαγνωστικά κριτήρια

Ένας εκτεταμένος τύπος κοινωνικής δυσκολίας (αναστολής), αισθημάτων ανεπάρκειας και υπερευαισθησίας στην αρνητική εκτίμηση, που αρχίζει νωρίς στην ενήλικη ζωή και είναι παρών σε μία ποικιλία καταστάσεων όπως φαίνεται από τέσσερα (ή περισσότερα) από τα παρακάτω:

(1) το άτομο αποφεύγει επαγγελματικές δραστηριότητες που περιλαμβάνουν σημαντική διαπροσωπική επαφή, εξαιτίας φόβων κριτικής, αποδοκιμασίας ή απόρριψης

(2) είναι απρόθυμο να εμπλακεί με ανθρώπους εκτός αν είναι βέβαιο ότι θα γίνει αρεστό

(3) εμφανίζει περιορισμούς μέσα στις στενές σχέσεις εξαιτίας του φόβου μήπως ντροπιαστεί η γελοιοποιηθεί

(4) έχει υπερβολική ενασχόληση με το μήπως το κριτικάρουν ή το απορρίψουν στις κοινωνικές καταστάσεις

(5) είναι ανεσταλμένο σε νέες διαπροσωπικές καταστάσεις εξαιτίας αισθημάτων ανεπάρκειας

(6) θεωρεί τον εαυτό του κοινωνικά αδέξιο, προσωπικά μη ελκυστικό ή κατώτερο από τους άλλους

(7) είναι συνήθως απρόθυμο να διακινδυνέψει προσωπικά ή να εμπλακεί σε νέες δραστηριότητες, διότι αυτές μπορεί να αποδειχθεί ότι το φέρνουν σε δύσκολη θέση

Θεραπεία

Υπάρχουν διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις για τη διαταραχή αυτή. Ατομική και ιδιαίτερα ομαδική ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσουν τους ασθενείς αυτούς να ξεπεράσουν το κοινωνικό τους άγχος και ν' αναπτύξουν διαπροσωπική εμπιστοσύνη. Εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες, εκπαίδευση θετικής δυναμικής παρουσίας (assertiveness training) και συστηματική απευαισθητοποίηση μπορεί επίσης να βοηθήσουν για να ξεπεραστεί η ντροπαλότητα και το κοινωνικό άγχος. Γνωστικές τεχνικές μπορεί να διορθώσουν τις παραμορφώσεις της σκέψης των ασθενών αυτών, που συχνά νομίζουν πως ό,τι πουν και κάνουν είναι μειωτικό. Ίσως τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, οί αναστολείς της ΜΑΟ και οί εκλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης, που βοηθούν στη θεραπεία της Κοινωνικής Φοβίας, να μπορέσουν να βοηθήσουν και στη διαταραχή αυτή.



ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Κλινικά χαρακτηριστικά. Διάγνωση

Το βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής αυτής είναι η έντονη και υπερβολική ανάγκη του ατόμου να το φροντίζουν άλλοι, που οδηγεί σε υποτακτική και εξαρτημένη συμπεριφορά, καθώς και σε φόβο αποχωρισμού από τους άλλους.

Το άτομο με τη διαταραχή αυτή βασίζεται πάντα σε κάποιον άλλο ή κάποιους άλλους για τις βασικές ή τις καθημερινές αποφάσεις της ζωής του, φοβάται πολύ μη μείνει μόνο του και νιώθει ανήμπορο όταν είναι μόνο του, γιατί φοβάται ότι δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα.

Διαγνωστικά κριτήρια

Μια εκτεταμένη και υπερβολική ανάγκη του ατόμου να το φροντίζουν, που οδηγεί σε υποτακτική και προσκολλημένη συμπεριφορά και φόβους αποχωρισμού, η οποία αρχίζει νωρίς στην ενήλικη ζωή και είναι παρούσα σε μία ποικιλία καταστάσεων, όπως φαίνεται από πέντε (ή περισσότερα) από τα παρακάτω:

(1) το άτομο έχει δυσκολία να παίρνει καθημερινές αποφάσεις χωρίς συμβουλές και διαβεβαίωση από τους άλλους σε υπερβολικό βαθμό

(2) έχει ανάγκη να αναλαμβάνουν οί άλλοι την ευθύνη για τους περισσότερους από τους μείζονες τομείς της ζωής του

(3) έχει δυσκολία να εκφράζει διαφωνία με τους άλλους, επειδή φοβάται ότι θα χάσει την υποστήριξη ή την αποδοχή τους. Σημείωση: Μη συμπεριλαμβάνετε ρεαλιστικούς φόβους ανταπόδοσης.

(4) έχει δυσκολία να ξεκινά σχέδια και προγράμματα ή να κάνει πράγματα μόνο του (εξαιτίας έλλειψης αυτοπεποίθησης για την κρίση ή τις ικανότητες του, παρά από έλλειψη κινητοποίησης ή ενεργητικότητας)

(5) κάνει υπέρμετρες προσπάθειες για να πάρει φροντίδα και υποστήριξη από τους άλλους, μέχρι το σημείο να προσφέρεται να κάνει εθελοντικά πράγματα που του είναι δυσάρεστα

(6) δεν νιώθει άνετα ή νιώθει ανημπόρια όταν είναι μόνο του, εξαιτίας υπερβολικών φόβων ότι είναι ανίκανο να φροντίσει τον εαυτό του

(7) όταν μία στενή σχέση τελειώνει, αναζητά επειγόντως μιαν άλλη σχέση σαν πηγή φροντίδας και υποστήριξης

(8) ασχολείται έντονα και εξωπραγματικά με φόβους ότι θα το εγκαταλείψουν να φροντίζει (μόνο του) τον εαυτό του

Θεραπεία

Ατομική ή ομαδική ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσουν το άτομο να νιώσει επαρκές και ότι αξίζει. Αν υπάρχουν φαντασίες — φόβοι για ανεξάρτητη και δυναμική συμπεριφορά, μπορούν αυτοί να διερευνηθούν και να ελεγχθούν με βάση την πραγματικότητα. Εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων και γνωστική ψυχοθεραπεία μπορεί επίσης να βοηθήσουν ορισμένους ασθενείς να λειτουργήσουν ανεξάρτητα.

ΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Κλινικά χαρακτηριστικά. Διάγνωση

Η «Ψυχαναγκαστική καταναγκαστική» διάσταση που ενδεχόμενα μπερδεύει, θα λέγαμε ότι περιλαμβάνει τρία επίπεδα: 1) την Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή (ΨΚΔ) (που λεγόταν παλιότερα Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Νεύρωση), που περιγράφουμε στις Αγχώδεις Διαταραχές (βλ. σχετικά) 2) τον «ψυχαναγκαστικά καταναγκαστικό τρόπο (ή στιλ) ζωής», που περιλαμβάνει στοιχεία/ χαρακτηριστικά της Ψυχαναγκαστικής Καταναγκαστικής Διαταραχής της Προσωπικότητας - τελειοθηρία, επιμονή, εμμονή στις λεπτομέρειες, τάξη, ακρίβεια, συστηματική εργασία κτλ., που είναι όμως στα φυσιολογικά όρια και είναι ιδιαίτερα προσαρμοστικά (πολλοί τεχνικοί, γιατροί, δικηγόροι και άλλοι επιστήμονες εμπίπτουν στην κατηγορία αυτή) και 3) την Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή της Προσωπικότητας (ΨΚΔΠ), όπου τα ψυχαναγκαστικά καταναγκαστικά στοιχεία /χαρακτηριστικά είναι άκαμπτα και παραβλάπτουν τη λειτουργία

Διαγνωστικά κριτήρια

Ένας εκτεταμένος τύπος έντονης ενασχόλησης του ατόμου με την τάξη, την τελειοθηρία και τον ψυχικό και διαπροσωπικό έλεγχο, σε βάρος της ευελιξίας, της ανοιχτοσύνης και της αποδοτικότητας, ο οποίος αρχίζει νωρίς στην ενήλικη ζωή και είναι παρών σε μία ποικιλία καταστάσεων, όπως φαίνεται από τέσσερα (ή περισσότερα) από τα παρακάτω:

(1) το άτομο έχει έντονη ενασχόληση με λεπτομέρειες, κανόνες, λίστες, την τάξη, την οργάνωση ή τα προγράμματα, σε βαθμό που το κύριο σημείο της δραστηριότητας χάνεται

(2) εμφανίζει τελειοθηρία που παρεμποδίζει την ολοκλήρωση μιας εργασίας (π.χ. το άτομο είναι ανίκανο να ολοκληρώσει μία προγραμματισμένη δουλειά επειδή δεν πληρούνται οί δικές του υπερβολικά αυστηρές απαιτήσεις)

(3) είναι υπερβολικά αφοσιωμένο στην εργασία και την παραγωγικότητα με αποκλεισμό των δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου και των φιλικών σχέσεων (που δεν εξηγείται από φανερή οικονομική ανάγκη)

(4) είναι υπερβολικά ευσυνείδητο, λεπτολόγο και άκαμπτο σε θέματα ηθικής, ηθών ή αξιών (που δεν εξηγείται από πολιτισμική ή θρησκευτική ταυτοποίηση)

(5) είναι ανίκανο να πετάξει φθαρμένα ή χωρίς αξία αντικείμενα ακόμα και όταν δεν έχουν συναισθηματική αξία *

(6) είναι απρόθυμο να κάνει καταμερισμό καθηκόντων ή να δουλέψει με άλλους, εκτός εάν αυτοί υποταχθούν στον ακριβή δικό του τρόπο που κάνει τα διάφορα πράγματα

(7) υιοθετεί ένα τσιγγούνικο τρόπο στο ξόδεμα των χρημάτων, τόσο για τον εαυτό του, όσο και για τους άλλους τα χρήματα θεωρούνται σαν κάτι που πρέπει να συσσωρευτεί και διαφυλαχθεί για μελλοντικές καταστροφές

(8) εμφανίζει ακαμψία και ισχυρογνωμοσύνη

Θεραπεία

Ατομική ή ομαδική ψυχοθεραπεία είναι η θεραπεία εκλογής. Ο εστιασμός είναι στα συναισθήματα του ασθενή, θετικά και αρνητικά, που εμφανίζονται φυσικά και στη μεταβιβαστική σχέση και από τα οποία ο ασθενής αμύνεται με τους αμυντικούς μηχανισμούς της μόνωσης, εκλογίκευσης, διανοητικοποίησης, αντισταθμιστικής συμπτωματολογίας κ.ά. Έτσι, αντιστέκεται στην ερμηνευτική προσπάθεια και στην εναισθησία των συναισθημάτων του με προσκόλληση σε ιδέες και λογικά σχήματα.

Ο θεραπευτής υπομονετικά βοηθά τον ασθενή να έρθει σ' επαφή με τον απειλητικό γι' αυτόν συναισθηματικό του κόσμο, προσέχοντας επίσης να μην εμπλακεί σε ανταγωνιστική σχέση μαζί του (την οποία τείνει ο ασθενής ν' αναπτύξει λόγω του φόβου που έχει να μην υποκύψει σε εξωτερικό έλεγχο και εξουσία).

Γνωστικές τεχνικές που απευθύνονται στις άκαμπτες πεποιθήσεις και αξίες των ατόμων αυτών μπορεί επίσης να βοηθήσουν.

Πηγή: :  s y h o l o g i a . g r::

 

Aγχώδεις Διαταραχές

Aγχώδεις Διαταραχές


Διαταραχή πανικού
Βασικό κλινικό χαρακτηριστικό της διαταραχής αυτής είναι οι επαναλβανόμενες κρίσεις έντονου άγχους και πανικού, οι οποίες όμως δεν σχετίζονται με κάποια συγκεκριμένη κατάσταση και για το λόγο αυτό είναι απρόβλεπτες. Συμπτώματα
Τα συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο συνήθως όμως η διαταραχή πανικού εκδηλώνεται ως εξής: ταχυπαλμία, ναυτία, ζαλάδα, εφίδρωση, αίσθηση πνιγμού, πόνο στο στήθος, αίσθηση μη πραγματικού (αποπραγματοποίηση). Εμφανίζει ακόμη φόβο απώλειας του ελέγχου, τρέλας ή και θανάτου (δευτερογενές σύμπτωμα). Κατά τη διάρκεια των κρίσεων αυτών το άτομο βιώνει κλιμάκωση του άγχους και όλων των συμπτωμάτων που το συνοδεύουν, αποφυγή κλειστών χώρων με έντονη επιθυμία να βρεθεί σε ανοιχτούς χώρους, φόβος για τυχόν επαναβίωση των κρίσεων, και ακολούθως βαθμιαία απομόνωση.

Διαταραχή γενικευμένου άγχους
Βασικό στοιχείο και εδώ αποτελεί το άγχος το οποίο είναι επίμονο και γενικευμένο, ακαθόριστης διάρκειας αλλά δεν συνδέεται αναγκαστικά με συγκεκριμένες συνθήκες άγχους. Ο ασθενής εκφράζει παράπονα για νευρικότητα και ανησυχία, ταχυπαλμία, υπερένταση ενώ παρατηρούνται και στομαχικές διαταραχές. Εκφράζονται συχνά ανυπόστατοι φόβοι για μελλοντική εμφάνιση ασθένειας θανάτου ή δυστυχήματος για το άτομο ή για το άμεσο περιβάλλον του συνοδευόμενοι από γενικότερα αρνητικά συναισθήματα. Η διαταραχή είναι συνηθέστερη στο γυναικείο πληθυσμό και συνδέεται με χρόνιο περιβαλλοντικό στρες.

Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες
Η κατηγορία αυτή όπως και η ακόλουθη αποτελούν διαταραχή που έχουν ως κοινή τάση την εμφάνιση ενός ψυχοπιεστικού γεγονότος ή μιας σημαντικής μεταβολής στη ζωή του ατόμου, που του δημιουργούν έντονο αίσθημα δυσφορίας και στρες, και οδηγούν σε διαταραχή προσαρμογής. Εντούτοις η αιτιολογική σημασία των στρεσογόνων παραγόντων δεν είναι πάντα σαφής και εξαρτάται από την ψυχική κατάσταση και την ιδιοσυγκρασία του ατόμου εάν τελικά θα εμφανίσει και σε ποιο βαθμό διαταραχή.

Συγκεκριμένα η νεύρωση που προκύπτει κατόπιν ψυχοτραυματικού στρες παρουσιάζεται σε άτομα που έχουν εκτεθεί σε τραυματικές εμπειρίες όπως φυσικές καταστροφές (π.χ. σεισμοί), ατυχήματα, βιασμό, υποβολή του ατόμου ή ακόμη σε βασανιστήρια και γενικά σε επώδυνες εξωτερικές εμπειρίες και εκδηλώνεται με τα ακόλουθα συμπτώματα συνεχής κατάσταση υπερδιέργεσης υπεργρήγορσης, αυξημένη αντίδραση αιφνιδιασμού, συνεχής επαναβίωση ψυχοτραυματισμού ("Flashbacks"). Συνοδευτικά συμπτώματα όπως άγχος ή κατάθλιψη δημιουργούν περαιτέρω επιπλοκές στην ήδη διαταραγμένη συμπεριφορά. Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η διάγνωση της διαταραχής από τον ειδικό πρέπει να γίνεται εφόσον η διαταραχή αυτή εκδηλωθεί μέσα στους πρώτους έξι μήνες μετά την πάροδο του ψυχοτραυματικού γεγονότος.

Οξεία διαταραχή στρες
Η βάση της οξείας διαταραχής στρες είναι κοινή με την παραπάνω διαταραχή είναι κοινή καθώς αιτιολογικός παράγοντας είναι μια ψυχοτραυματική εμπειρία. Η συμπτωματολογία περιλαμβάνει μια αρχική κατάσταση "θόλωσης", διάσπαση προσοχής, ανικανότητα αντίληψης και ερεθισμάτων αποπροσανατολισμού, απόσυρση από το περιβάλλον ή υπερδραστηριότητα, και συνήθως εξαφανίζεται μέσα σε λίγες ώρες ή το πολύ σε 2-3 ημέρες. Υψηλή επικινδυνότητα εμφάνισης της διαταραχής αποτελούν διάφοροι προδιαθεσικοί παράγοντες όπως σωματική εξάντληση ή κάποιος οργανικός παράγοντας (π.χ. σε ηλικιωμένα άτομα).

Αγχώδης διαταραχή οφειλόμενη σε γενική σωματική κατάσταση
Στη διαταραχή αυτή υπάρχει απόδειξη από το ιστορικό ή την εξέταση του ασθενούς ότι αποτελεί άμεση συνέπεια μιας συγκεκριμένης σωματικής δυσλειτουργίας που μπορεί να οφείλεται σε κάποιο εγγενές οργανικό σύνδρομο ή να έχει προκύψει από εγκεφαλική κάκωση. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να προσδιοριστεί σαν το κύριο κλινικό χαρακτηριστικό είναι οι κρίσεις πανικού, το γενικευμένο άγχος ή τυχόν ψυχαναγκαστικά συμπτώματα.

Ψυχαναγκαστική - Καταναγκαστική διαταραχή
Βασικό χαρακτηριστικό της νεύρωσης αυτής είναι οι επαναλαμβανόμενες ψυχαναγκαστικές (ιδεοληπτικές) σκέψεις ή οι καταναγκαστικές πράξεις.
Ο όρος ψυχαναγκασμός (ή ιδεοληψία) αναφέρεται σε έμμονες σκέψεις που μπορούν να πάρουν τη μορφή μιας λέξης, μιας φράσης ή μιας εικόνας. Επίσης μπορεί να αναφέρεται σε μια συνεχή απασχόληση με ένα συγκεκριμένο θέμα ή σε μια ιδέα του ατόμου - φόβος και ταυτόχρονα επιθυμία ότι θα κάνει κάτι κακό (π.χ. φόβος μόλυνσης ή φόβος του μήπως σκοτώσει). Οι καταναγκαστικές πράξεις συνίστανται σε στερεότυπες συμπεριφορές, που λαμβάνουν τη μορφή ιεροτελεστιών και επαναλαμβάνονται επίμονα και συνεχώς. Οι καταναγκασμοί αυτοί ενώ αναγνωρίζονται από τον ασθενή ως ανούσιες ή υπερβολικές και εκτελούνται ακούσια και με αίσθημα δυσφορίας, ωστόσο κρίνεται εξαιρετικά δυσχερές, αν όχι αδύνατο, από τον ίδιο να τους σταματήσει.
Ταυτόχρονα η διαταραχή αυτή δημιουργεί έντονο συναίσθημα ενοχής, το οποίο ο ασθενής προσπαθεί να εξαλειώσει με αντίθετες σκέψεις ή με τελετουργικές πράξεις.

Η διαταραχή εμφανίζεται συνήθως σε πρώιμα στάδια της παιδικής ηλικίας και στην ενήλικη ζωή αποβαίνει ιδιαίτερα δυσλειτουργική. Ακόμη η διαταραχή αυτή σχετίζεται με την κατάθλιψη σε τέτοιο βαθμό ώστε η διάκριση τους να γίνεται ιδιαίτερα δυσχερής.


Πηγή: http://www.iatronet.gr

 

Νευρώσεις

Νευρώσεις

Αν και η χρήση της έννοιας « νευρωτικός» βρίσκεται στην καθημερινή μας ζωή, η ψυχολογική διάσταση της νεύρωσης είναι εντελώς διαφορετική, σημαίνει πως ένας άνθρωπος ζει και συμπεριφέρεται εντελώς διαφορετικά από το «κοινά αποδεκτό μέτρο». Ομως, κι αυτή ακόμα η άποψη είναι ανοικτή σε κριτική: Τι θα πει για παράδειγμα « κοινό μέτρο» και πού θα κατατάξουμε έναν καλλιτέχνη, ένα ποιητή ή κάποιον που αποφάσισε συνειδητά να διαφέρει από τους άλλους; Μιλώντας για νεύρωση εννοούμε ένα παραμορφωμένο χαρακτήρα και όχι την έννοια που δίνουμε στις καθημερινές συζητήσεις.

Η ερμηνεία του Freud ότι η πηγή των νευρώσεων βρίσκεται στις βιολογικές ορμές και στην μη επιτυχημένες πρώιμες σχέσεις της ζωής του ατόμου, δηλαδή ελλείμματα στην αγάπη και τη στοργή, αφήνει ερωτηματικά ως προς την επίδραση άλλων παραγόντων.Η Karen Horney , αντίθετα, αποδίδει μεγάλη σημασία στην επίδραση και τις πιέσεις που ασκούν οι πολιτισμικοί και κοινωνικοί παράγοντες, κάτω από τους οποίους ζει και βιώνει ένα άτομο. Η νεύρωση, όπως την ορίζει η Horney, «είναι μια ψυχική διαταραχή, που προκλήθηκε από τους φόβους και τα αμυντικά απέναντί τους μέτρα καθώς και από την προσπάθεια να βρεθεί μια συμβιβαστική λύση».

Πολλοί άνθρωποι είναι νευρωτικοί, αν και δείχνουν ότι αντιμετωπίζουν ομαλά τα προβλήματα της ζωής τους. Ομως, βαθιά μέσα τους κρατούν τις εκκρεμότητες, την οργή και τον θυμό τους για ό,τι τους έχει συμβεί και τον εκφράζουν με παράξενους τρόπους:

Αγχος και ένταση που διαρκεί, υποφέρουν διαρκώς, χωρίς να το συνειδητοποιούν.
Απόλυτη σκέψη- μαύρο άσπρο- ανελαστικότητα συμπεριφοράς.
Αδικαιολόγητη καχυποψία, με την παραμικρή αφορμή.
Αυθαίρετες ερμηνείες της συμπεριφοράς των άλλων
Αδικαιολόγητη, με την παραμικρή αφορμή οργή ή θυμός
Αδυναμία να απολαύσει τη ζωή , βάζει συνεχώς εμπόδια στον δρόμο της χαράς και κόλλημα σε ένα πρόβλημα.
Οι λύσεις που βρίσκουν απαιτούν τεράστια ψυχική επένδυση, για παράδειγμα αποκλειστική ενασχόληση με την ανατροφή, τις ανάγκες ή το διάβασμα των παιδιών

Η αντίδραση του ατόμου στα προβλήματα , ο τρόπος που επιλέγει να ενεργήσει, η αδυναμία του να αξιοποιήσει τις δυνατότητές του- που πάντα υπάρχουν-η ακαμψία της σκέψης , πυροδοτούν φόβους και αμυντικούς μηχανισμούς, που οδηγούν στο άγχος.

Διαχειριζόμαστε τους φόβους μας με διάφορους δυσλειτουργικούς τρόπους:

Ελέγχοντας την εξωτερική τους εκδήλωση, δηλαδή τη συμπεριφορά
Μελετώντας τις συνθήκες και τι μπορεί να γίνει για να τις αλλάξουμε.
Καταπιέζοντας ή αγνοώντας την ύπαρξη των φόβων
Εκδηλώνοντας εχθρότητα κάθε μορφής, με λόγια ή πράξεις
Αυτή η τελευταία περίπτωση, της εχθρότητας, μας φέρνει αντιμέτωπους με αντιφατικά συναισθήματα, ειδικά στις διαπροσωπικές σχέσεις: Πώς μπορούμε για παράδειγμα να αγαπούμε ή να σεβόμαστε έναν άνθρωπο και ταυτόχρονα να νιώθουμε εχθρικά συναισθήματα γι αυτόν; Η, πώς είναι δυνατόν να θεωρώ τον εαυτό μου ως καλό άνθρωπο και παράλληλα να αισθάνομαι τέτοια αρνητικά συναισθήματα; Συνήθως η απόκριση σ΄αυτή την αντίφαση είναι η καταπίεση. Καταπιέζεται η εχθρότητα, εκλογικεύεται και εμφανίζεται διαφορετική συμπεριφορά, όπως π.χ υπερβολική ηρεμία, γλυκύτητα, αποδοχή. Η καταπίεση δεν είναι η καλύτερη επιλογή. Μέσα μας η εχθρότητα στροβιλίζεται χωρίς διέξοδο, οδηγώντας σε φαντασιακές επενδύσεις και ερμηνείες της προσωπικότητας των άλλων. Ενας καλύτερος τρόπος επεξεργασίας της εχθρότητας είναι η αποδοχή της ως φυσιολογική, χωρίς ενοχές και ο εστιασμός στις θετικές πλευρές του εαυτού και των άλλων, επιτρέποντας τη συγχώνευσή της με άλλα θετικά επίσης συναισθήματά μας, όπως είναι ο θαυμασμός, η εκτίμηση, η τρυφερότητα ή η φροντίδα.

Η νεύρωση συνήθως προϋπάρχει του γεγονότος που έκανε ορατή την ύπαρξή της και η θεραπεία της στοχεύει όχι μόνο στην εξαφάνιση των συμπτωμάτων αλλά στην επεξεργασία των δομικών στοιχείων της προσωπικότητας, συνήθως βαθιά κρυμμένα και ξεχασμένα από τον χρόνο.

Οσο κι αν φαίνεται παράξενο τα νευρωτικά χαρακτηριστικά μιας προσωπικότητας είναι εντυπωσιακά διαφορετικά μεταξύ τους.

Οι πιο συνηθισμένοι λόγοι που μας οδηγούν σε κάποιας μορφής νεύρωση είναι οι ορμές, οι φόβοι μας και τα αμυντικά μέτρα που παίρνουμε ενάντια σ΄αυτά και που ,συνήθως ,εμφανίζονται:

Με τη μορφή ανταγωνισμού
Τη συναισθηματική απομόνωση
Τη δυσπιστία στους άλλους και τον εαυτό μας
Στο πάρε δώσε της αγάπης: Ο νευρωτικός, αν και έχει μια ανεξήγητη συναισθηματική πείνα, ο ίδιος δεν ανταποκρίνεται με τον ίδιο τρόπο που απαιτεί για τον εαυτό του κι αν το κάνει πιο πολύ γίνεται απο καταναγκασμό- άλλο ένα «πρέπει»στη ζωή του- χωρίς γνησιότητα και ζεστασιά.
Στην αξιολόγηση του εαυτού: Αν και μπορεί να κρίνει τον εαυτό του ως ανάξιο,προχωρά σε αντισταθμιστικές ενέργειες αντίθετες, προσπαθώντας να εντυπωσιάσει με τα χρήματα, τις κοινωνικές επαφές ή τις γνώσεις.
Στον τρόπο που επιβάλλει τον εαυτό του: Δεν τολμά να εκφράσει επιθυμίες, δε λέει εύκολα΄”όχι″.
Στην επιθετικότητα : Είναι ακριβώς το αντίθετο της αυτεπιβολής: Διαταγές, εξαπάτηση, επίκριση, υπεραπαίτηση ενάντια στους άλλους αλλά και πολλές φορές ενάντια στον εαυτό: Παράπονα ότι αυτά τα υφίσταται από τους άλλους.
Τη σεξουαλικότητα: Πιεστική ανάγκη για έντονη σεξουαλικότητα ή πλήρης αναστολή της, στο πλησίασμα του άλλου φύλου.

Πηγή: selftherapy | Μαρία Λασσιθιωτάκη

 

Απάντηση: Διαταραχές Προσωπικότητας - Νευρώσεις

Ένα ενδιαφέρων κατά τη γνώμη μου βιβλίο επί του θέματος είναι το

Ψυχώσεις και νευρώσεις του ενήλικα- André Manus-Μαρία Τωμαδάκη-Emmanuel Kosadinos

Υπάρχει και σε ηλεκτρονική μορφή στο Scribd

 

Εξαιρετικό το νήμα, μπράβο Λάρα. Πολύ χρήσιμες οι πληροφορίες αυτές και πολύ προσιτές για όλους. Θα κατεβάσω και το βιβλίο από το Scribd, ακούγεται ενδιαφέρον.

Όποτε διαβάζω περιγραφές διαταραχών, έχω την αίσθηση ότι πάσχω από όλες.  Φυσικά, είναι προφανές ότι όλοι μας, λίγο-πολύ, μπορεί να εμφανίζουμε κάποια στοιχεία αυτών των διαταραχών, σε κάποιες στιγμές της ζωής μας. Είναι όμως η έντονη παρουσία, η συσσώρευση τέτοιων χαρακτηριστικών, καθώς και η δυσλειτουργικότητα του ατόμου στους βασικούς τομείς της ζωής του - έρωτας, εργασία, διασκέδαση - αυτή που καθορίζει την ύπαρξη ή μη διαταραχής. Αυτό το λέω γιατί είναι ένα κλασικό φαινόμενο να πιστεύει όποιος διαβάζει τις περιγραφές ψυχικών διαταραχών (ή και ιατρικών παθήσεων γενικότερα) ότι πάσχει από αυτές. Άλλο ΠΑΣΧΩ και άλλο εμφανίζω τις συνήθεις ανθρώπινες αδυναμίες - κατά περίσταση... 

 

Απάντηση: Διαταραχές Προσωπικότητας - Νευρώσεις

lara παιδι μου τι σ επιασε πρωι πρωι μερα που ειναι σημερα???
μου σταθηκε το καλαμαρι στο λαιμο !!!!!
εγω λεω να φαμε τα σαρακοστιανα μας (και μη ....)
να πιουμε τους κρασους μας , να ριξουμε τους αητους μας
και να χορεψουμε με τα πικαντικα τραγουδια της αποκριας
δομνα σαμιου ... αρχηγος !!!!
αντε καλα να περασετε βρε  

 

Απάντηση: Διαταραχές Προσωπικότητας - Νευρώσεις

όντως πολύ χρησιμο. να σαι καλά.

 

Ευχαριστούμε! Και για τις συγκεντρωμένες πληροφορίες και για το βιβλίο, φαίνεται καλό, δεν το ήξερα.

 

Νέα θεραπευτική μέθοδος για την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή

Νέα θεραπευτική μέθοδος για την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή

Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των αγχωδών διαταραχών. Πρόκειται για αρκετά συχνή νόσο, καθώς προσβάλλει το 2% του πληθυσμού. Είναι σημαντικά συχνότερη στις γυναίκες και η εμφάνισή της γίνεται συνήθως στις ηλικίες 25 – 35 ετών. Τα αίτια της ΙΨΔ είναι σύνθετα. Έχει τεκμηριωθεί η συμμετοχή παραγόντων γενετικών, βιολογικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών.

Τα χαρακτηριστικά συμπτώματά της είναι οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί. Συνήθως συνυπάρχουν άγχος, ανησυχία και ενδεχομένως διαταραχές ύπνου, όρεξης και συναισθήματος. Με τον όρο ιδεοληψίες αναφερόμαστε σε επίμονες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις οι οποίες (όπως χαρακτηριστικά περιγράφεται από τους ασθενείς) 'κολλάνε' στο μυαλό και γίνονται εμμονές.

Το περιεχόμενο των σκέψεων, των παρορμήσεων ή των εικόνων αυτών είναι συνήθως ενοχλητικό για το άτομο, με αποτέλεσμα να του δημιουργείται έντονο άγχος. Το άτομο αναγνωρίζει αυτές τις σκέψεις και παρορμήσεις ως ξένες προς τον εαυτό του και την προσωπικότητά του και ως απαράδεκτες και μη λογικές και προσπαθεί να τις διώξει από το μυαλό του, συχνά χωρίς αποτέλεσμα με επακόλουθη επιδείνωση του άγχους του.

Στην προσπάθεια απαλλαγής του από τις βασανιστικές ιδεοληψίες, ανακαλύπτει κάποιους τρόπους (φράσεις, σκέψεις, αποφυγές, τελετουργίες) με τους οποίους ανακουφίζει προσωρινά το άγχος που αυτές του δημιουργούν. Οι τρόποι αυτοί, που συχνά έχουν έντονο το τελετουργικό στοιχείο, λέγονται ψυχαναγκασμοί και αυτό διότι σύντομα το άτομο νιώθει καταναγκασμένο να τους επαναλαμβάνει τακτικά για να εξασφαλίζει προσωρινή ηρεμία.

Παράδειγμα συχνών ιδεοληψιών και ψυχαναγκασμών είναι το ακόλουθο: Κάποια μητέρα στη θέα μαχαιριών αισθάνεται μέσα της την παρόρμηση να αρπάξει το μαχαίρι και να το καρφώσει στο παιδί της (ιδεοληψία), το οποίο υπεραγαπά.

Η συνειδητοποίηση της απαράδεκτης αυτής παρόρμησης την οποία η μητέρα συνειδητά αποδοκιμάζει και την αισθάνεται ως ξένη της δημιουργεί τεράστιο άγχος. Για να είναι σίγουρη ότι ποτέ δεν θα πραγματοποιήσει αυτή την παρόρμηση, αποφεύγει όσο μπορεί τα μαχαίρια, συχνά δε τα εξαφανίζει εντελώς από το σπίτι (ψυχαναγκασμός).

Η θεραπεία

Η θεραπεία της ΙΨΔ περιλαμβάνει τρεις προσεγγίσεις: τη φαρμακευτική, την ψυχοθεραπευτική και την ψυχοχειρουργική:

Στα πλαίσια της φαρμακευτικής αγωγής μπορούν να χορηγηθούν φάρμακα αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, νευροληπτικά. Η φαρμακευτική αγωγή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στις εξάρσεις της νόσου και έχει το πλεονέκτημα ότι προσφέρει γρήγορη ανακούφιση στον πάσχοντα
Η ψυχοθεραπεία εκλογής είναι η γνωσιακή-συμπεριφορική. Η ορθή εφαρμογή γνωσιακών και ιδιαίτερα συμπεριφορικών τεχνικών οδηγεί σε σταδιακή υποχώρηση έως και εξάλειψη των ιδεοληψιών και των ψυχαναγκασμών, προσφέροντας ένα θεραπευτικό αποτέλεσμα με αντοχή στον χρόνο.
Ένα μικρό ποσοστό ασθενών δεν ανταποκρίνεται στις συμβατικές θεραπευτικές μεθόδους (φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία). Κάποιοι από τους ασθενείς αυτούς οι οποίοι παρουσιάζουν σημαντική αναπηρία στη ζωή τους, πληρούν τα αυστηρά κριτήρια επιλογής για ειδική νευροχειρουργική θεραπεία.

Η βαρύτητα της πάθησης σε αυτούς θα πρέπει να επιμένει για τουλάχιστον 5 έτη και να μην ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένους δραστικούς φαρμακευτικούς συνδυασμούς ή σε γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία. Οι ασθενείς θα πρέπει να είναι μεταξύ 18 - 60 ετών, να είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται τις οδηγίες και να δώσουν ενυπόγραφη συναίνεση για να υποβληθούν στη θεραπεία.

Αποκλείονται ασθενείς με τρέχουσα ή παρελθούσα ψυχωτική διαταραχή, με ιστορικό χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών ή με κάποια σοβαρή εγκεφαλική πάθηση. Όλοι οι ασθενείς που θα επιλεγούν θα πρέπει να έχουν υποβληθεί προηγουμένως σε μελέτη με PET SCAN για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και τη συγκριτική μελέτη του αποτελέσματος μετά τη θεραπεία.

Η νευροχειρουργική παρέμβαση συνήθως πραγματοποιείται με τη μέθοδο της 'εν τω βάθει εγκεφαλικής διέγερσης', είναι αναστρέψιμη και δεν επιφέρει βλάβες στον εγκέφαλο. Η αποτελεσματικότητα της είναι ιδιαίτερα ικανοποιητική, σύμφωνα και με τις δημοσιευμένες μελέτες.

Η εφαρμογή της νέας αυτής θεραπευτικής μεθόδου στη χώρα μας διευρύνει τις θεραπευτικές δυνατότητες και συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών που πάσχουν από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.

Πηγή: http://www.iatronet.gr/

 

Θεραπείες νευρώσεων

Π. Σακελλαρόπουλος

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Με μια παράγραφο του J. Hochmann, θα ήθελα να προτείνω το συναισθηματικό κλίμα μέσα στο οποίο είναι προτιμότερο να παρουσιαστεί η εισήγησή μου.
Ο J. Hochmann, είναι διδάσκων ψυχαναλυτής της Ψυχαναλυτικής Εταιρίας του Παρισιού. Θεραπευτής ψυχώσεων παιδιών και ενηλίκων, από πολλά χρόνια.
«Εχουμε πολύ «βασανίσει» τους τρελλούς. Τους κάψαμε στην πυρά, τους εξορίσαμε, τους φυλακίσαμε. Τους αλυσοδέσαμε και μετά τους φορέσαμε το ζουρλομανδύα. Με χιλιάδες μεθόδους, με μια καλυμμένη βία θελήσαμε να τους κάνουμε να ομολογήσουν δημόσια το λάθος τους, να απαρνηθούν το παραλήρημά τους, να εγκαταλείψουν τις ψευδαισθήσεις τους, να ομολογήσουν και να κριτικάρουν τις μυστικές ενασχολήσεις τους. Απαιτήσαμε να επανορθώσουν τη συμπεριφορά τους. Επιτεθήκαμε στα κορμιά τους με χτυπήματα, με σκληρές φαρμακοθεραπείες, με αιματηρές βεντούζες, με εξαντλητικές δίαιτες, με ηλεκτροσόκ. Φτάσαμε μέχρι του σημείου ν’ανοίξουμε το κρανίο τους για να βγάλουμε από μέσα το «λίθο της τρέλλας»… λίγο αργότερα τους ακρωτηριάσαμε τον εγκέφαλό τους….


Μερικές σκέψεις για τις εξελίξεις στην ψυχαναλυτική τεχνική

Από τη θεωρία στην τεχνική ή από τη θεραπευτική κλινική στη θεωρία; Όφελος να ισχύει περισσότερο η δεύτερη διαδικασία. S.Nacht : “Από την πρακτική στην ψυχαναλυτική θεωρία» (1951).
Αρχική διαπίστωση είναι ότι υπάρχουν εξελίξεις και όχι ριζικές μεταβολές. Υπάρχει εμπλουτισμός, επεκτάσεις και δημιουργία νέων τομέων.


Νέα τεχνική
Εξελίξεις σε τι; Ποιας τεχνικής;
Από την αρχή του αιώνα διακρίθηκαν δύο ομάδες θεραπευτικής τεχνικής, έστω και αν υπήρχαν ακόμη ασάφειες στα μεταξύ τους όρια, ή ασάφειες στη μεθοδολογία.



Οι δύο ομάδες :
α) οι κλασικές αναλύσεις (οι cure type) και
β) οι τροποποιήσεις της ψυχαναλυτικής τεχνικής. Και εδώ έχουμε δύο τομείς :
1ον : τις μακρόπνοες ψυχαναλυτικές ψυχοθεραπείες και
2ον : τη προσπέλαση του προβλήματος με ένα ψυχαναλυτικό πρίσμα.

Οι σημαντικές εξελίξεις έγιναν στη 2η ομάδα. Εκεί δημιουργήθηκαν νέοι τομείς και νέες μέθοδοι στη θεραπεία. Επίσης το ίδιο σημαντικό έγινε και στην εκπαίδευση των θεραπευτών.
Επιγραμματική που εκφράζει ακριβώς την εξέλιξη, είναι ο τίτλος του βιβλίου του P-C. Racamier : «Ψυχανάλυση χωρίς ντιβάνι» (“Psychanalyse sans divan”).

Βασικό γνώρισμα, επιδιώξεις, στη νέα τεχνική :
Η αναζήτηση συμβόλων και προβλητικών μηχανισμών. Εκεί όπου δεν μπορούσε να ζητηθεί η διαδικασία των ελεύθερων συνειρμών.



Ποιος θεραπευτής πραγματοποιεί την κλασική ανάλυση και ποιος την ψυχοθεραπεία με τροποποίηση της τεχνικής;
Ασφαλώς και τις δύο ο ψυχαναλυτής με πλήρη ψυχαναλυτική εκπαίδευση, στην οποία θα αναφερθούμε και πιό κάτω.

Μια άλλη προϋπόθεση είναι το να διαθέτει ο εκπαιδευόμενος ψυχαναλυτής μια αρκετά καλά δομημένη προσωπικότητα, με εναισθησία, και άρα, δυνατότητες ελέγχου της αντιμεταβίβασης.
Γιατί πρέπει να είναι ψυχαναλυτής με τις προαναφερόμενες προϋποθέσεις; Διότι ο ψυχαναλυτής-ψυχοθεραπευτής πρέπει να κινείται άνετα στις θεραπείες νευρώσεων, ψυχώσεων και μεθοριακών καταστάσεων.
Αν δεν έχουμε βιώσει, στην προσωπική μας ανάλυση, τα δικά μας προγεννητικά βιώματα και ειδικότερα τις πρώιμες τραυματικές μας εμπειρίες και τους φόβους ευνουχισμού, είναι αδύνατο, ή σχεδόν αδύνατο, να αναλύσουμε τον προγεννητικό κόσμο του ψυχοθεραπευόμενού μας. Φοβόμαστε την αποτυχία αλλά νιώθουμε και ανήμποροι. To αναλυτικό proces του θεραπευόμενου δεν πηγαίνει βαθύτερα από την προσωπική ανάλυση του ψυχαναλυτή. Οι σοβαρές γνώσεις της στοματικής και σαδοπρωκτικής περιόδου από τα βιβλία ή τις διαλέξεις, δεν είναι ασφαλώς αρκετές.

Από νωρίς στην Ιστορία της Ψυχανάλυσης, αναπτύχθηκε η θεματολογία : ποιος είναι αρκετά ψυχαναλυτής. Εχει εκφραστεί και η άποψη ότι δεν είναι ψυχαναλυτής εκείνος που εφαρμόζει τροποποίηση της ψυχαναλυτικής τεχνικής.
Πρόσφατα, ειπώθηκε από υψηλό στέλεχος της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ενωσης (ΙΡΑ), ότι ο Otto Kernberg, πρόεδρος της Internationale, δεν είναι αρκετά ψυχαναλυτής. Στείρες συζητήσεις.
Ψυχαναλυτής είναι εκείνος που δεν απορρίπτει καμιά από τις βασικές φροϋδικές έννοιες και καλύπτει τις προϋποθέσεις που ανέφερα.


Γνωρίσματα της τροποποιημένης τεχνικής

Ως γνωρίσματα της τροποποιημένης τεχνικής, σε σύγκριση με την κλασσική ανάλυση, μπορούμε να θέωρήσουμε τα εξής :
- ο ψυχαναλυτής-ψυχοθεραπευτής χειρίζεται και βασίζεται περισσότερο στην εξωλεκτική επικοινωνία και στην επικοινωνία ασυνειδήτου με ασυνείδητο και λιγότερο στις ερμηνείες.
- αποφεύγει συστηματικά την αποκάλυψη στοιχείων από το ασυνείδητο του θεραπευόμενου. Περισσότερο, όταν αυτά αναδύονται βίαια π.χ. κατά τη διάρκεια μιας ψυχωσικής κρίσης ή υποτροπής, προσπαθεί να τα καλύψει. Να τα απωθήσει πάλι, σχολιάζοντας μόνο το υλικό που έρχεται παράλληλα και που είναι πολύ πιό κοντά στην πραγματικότητα.
- όταν εκφράζονται ανομολόγητες επιθυμίες ή φόβοι, ευχές θανάτου για αγαπημένα πρόσωπα, αιμομικτικές ιδέες κλπ. δεν τα σχολιάζει. Ανεξάρτητα εάν έρχονται στους συνειρμούς, στα όνειρα ή στις φαντασιώσεις.
- Δεν θα ασχοληθεί με την αρνητική μεταβίβαση, θα την παρακάμψει.
- Θα «δηλώσει», εξωλεκτικά, ότι δέχεται την κατακλυσμική μεταβίβαση του αρρώστου, συχνά μιας σχέσης βρέφους προς την αρχαϊκή μητέρα, αλλά και θα την οριοθετήσει, σύμφωνα με την αντοχή του.
- Τέλος, θα βασιστεί στις ταυτίσεις, διαδοχικές ταυτίσεις, θεραπευομένου προς θεραπευτή – αλλά και το αντίθετο – ώστε αυτές να ωριμάζουν και να τροποποιούν την ψυχοπαθολογία και κατ’ επέκταση τη συμπεριφορά.

Αναφέρομαι κυρίως σε μακρόπνοες ψυχοθεραπείες ψυχωσικών και σοβαρών μεθοριακών καταστάσεων. Τα γνωρίσματα, ουσιαστικά οι προφυλάξεις αυτές που περιέχει η νέα τεχνική είναι αναγκαίες και εφαρμόσιμες και σε πολλές άλλες εύθραυστες δομές ατόμων με ασθενές Εγώ.
Οπως είναι εμφανές, πρόκειται περισσότερο για μια νέα τεχνική παρά για μια απλή εξέλιξη.

Ποιοι διαμόρφωσαν και εμβάθυναν σε αυτή τη νέα τεχνική;
Ασφαλώς όχι οι ψυχοθεραπευτές με κάποιες εγκεφαλικές γνώσεις.
Εμβάθυναν αυτοί που βασίστηκαν στα δικά τους αρχαϊκά, άρα εξωπραγματικά βιώματα που, με την εμπειρία και τη γνώση τους, τόλμησαν και εισήλθαν στον πολύπλοκο τρομακτικό κόσμο των ψυχωσικών και αρκετών μεθοριακών ατόμων.
Πώς μπορεί ο θεραπευτής χωρίς προσωπική ανάλυση της προγεννητικής περιόδου να διαβλέψει και να αποκαλύψει τον «πυρήνα της νόσου», αυτό το «βίωμα καταστροφής» που λέει ο Winnicott, , το αρχαϊκό τραύμα που έγινε πριν τον σχηματισμό του Εγώ, πριν από την λειτουργία του, άρα πριν από τους μηχανισμούς άμυνας;
Μου έλεγε πρόσφατα ένας αναλυόμενος : «το ξέρω, έγινε κάτι φοβερό, εκεί, πριν από τα δύο μου χρόνια, μπορώ να το εντοπίσω χρονικά, αλλά ακόμη δεν ξέρω τι είναι».



Εκπαίδευση του ψυχαναλυτή

Ας έρθουμε τώρα στην εκπαίδευση του ψυχαναλυτή, η οποία κέρδισε σε μεθόδευση και κωδικοποίηση.

Είναι γνωστό τι εμπεριέχει η θεμελιακή εκπαίδευση του ψυχαναλυτή :
Α. μακρόπνοη προσωπική ανάλυση με τουλάχιστον τρεις συνεδρίες την εβδομάδα,
Β. δύο τουλάχιστον, διετείς, τυπικές εποπτείες και μερικές επιμέρους, άτυπες,
Γ. μελέτη – σεμινάρια – συζητήσεις – προβληματισμός.

Ισως αυτά είναι αρκετά για τον ψυχαναλυτή που ασχολείται αποκλειστικά με τις νευρώσεις. Ο ψυχαναλυτής ψυχώσεων και γενικότερα σοβαρών διαταραχών, πρέπει να βασισθεί στις νεώτερες θεωρίες με τις δυνατότητες να καταλάβει και να εμβαθύνει στην προγεννητική περίοδο.
Η θεμελιακή εκπαίδευση είναι ελλιπής για τις απαιτήσεις της νέας τεχνικής. Ο Πρόεδρος Schreber και οι απόψεις του Freud για τις ψυχώσεις είναι μόνο μια καλή αρχή.
Στα ψυχαναλυτικά ινστιτούτα και τις ψυχαναλυτικές εταιρίες εφαρμόζεται πια, συστηματική εκπαίδευση για την ψυχοθεραπευτική προσπέλαση των ψυχώσεων. Οχι ίσως στην έκταση που θα έπρεπε.
Οι συστηματικές εποπτείες του εκπαιδευόμενου για τις προαναφερόμενες περιπτώσεις, είναι εντελώς απαραίτητες.
Αν η γνώση από τα βιβλία δεν αρκεί, όπως αναφέραμε πριν, αυτό δεν σημαίνει ότι ο εκπαιδευόμενος ψυχαναλυτής μπορεί να περιορισθεί μόνο στην εκμάθηση της τεχνικής. Ο νέος ψυχοθεραπευτής πρέπει να συνδυάζει συνεχώς τη θεωρία με την κλινική.
Εννοιες όπως η παρανοειδής και καταθλιπτική θέση της M. Klein, η θεωρία της για τους προβλητικούς μηχανισμούς του πολύ μικρού παιδιού, για την καταστροφή των σπλάχνων της μητέρας και η μεγαλοφυής ιδέα της για την reparation, πρέπει να διαπλέκονται συνεχώς με το κλινικό έργο.
Το ίδιο ισχύει για την περίοδο χωρίς αντικείμενο του Abraham και για τη γέννηση των πρώτων αντικειμενοτρόπων σχέσεων του βρέφους με την μητέρα του Spitz, του Winnicott, του Lebovici και τόσων άλλων.
Επίσης όλη η θεωρητική υποδομή για τη δυάδα μητέρα – παιδί είναι αναγκαία. Τη δυάδα που είναι μια ενότητα, την επικοινωνία μεταξύ τους και την αλληλεπίδρασή τους.

Αυτή η συνεχής θεωρητικο-κλινική σύμμιξη αφορά τη διάγνωση και την ψυχοθεραπεία. Είναι σωστό όμως η σύμμιξη να γίνεται αβίαστα, άνετα μέσα στους ελεύθερους συνειρμούς του ψυχαναλυτή-ψυχοθεραπευτή.
Επίσης δεν πρέπει να προσαρμόζεται υποχρεωτικά το υλικό των συνεδριών στη θεωρία που εκείνη την περίοδο πρεσβεύει ο θεραπευτής.


Η γνώση των προγεννητικών φάσεων, στοματική και σαδοπρωκτική, πρέπει να διευρύνεται όχι μόνο θεωρητικά αλλά και σε ό,τι αφορά την τεχνική.
Πρέπει ο θεραπευτής να εισέρχεται με σχετική άνεση στον αχανή κόσμο των ενορμήσεων θανάτου.


Αρνητική αντιμεταβίβαση και επιθετικότητα

Στη νέα τεχνική, ο έλεγχος της αρνητικής αντιμεταβίβασης είναι δυσκολότερος απ’ ό,τι στην κλασσική ανάλυση. Εργαζόμενοι με ψυχωσικούς αρρώστους ή βαριές μεθοριακές καταστάσεις δεχόμαστε την επιθετικότητά τους. Πάντα θα γεννηθεί έτσι, η αρνητική αντιμεταβίβαση. Είναι φυσικό. Σημασία έχει όμως πως θα επεξεργασθούμε τη δική μας επιθετικότητα προς τον πάσχοντα, το φόβο ή το συναίσθημα αποτυχίας. Κυρίως, πώς στα πλαίσια της σχέσης θα οριοθετήσουμε τον επικίνδυνο ή τον άρρωστο που προσπαθεί να μας αποπλανήσει.
Αντιμετωπίζοντας την αιμομιξία, την ψυχανωμαλία ή την χαρακτηριοπάθεια ο ψυχοθεραπευτής πρέπει να διατηρεί την ουδετερότητά του και να μην γίνεται κριτής. Για εκείνον, σημασία έχει η διαπλοκή των ενορμήσεων σε αυτά τα άτομα, οι καθηλώσεις και οι αρχαϊκές ταυτίσεις τους.

Η επιθετικότητα του ψυχοθεραπευόμενου αντιμετωπίζεται με την επίγνωση των βαθυτέρων κινήτρων που την προκαλούν και όχι με αρνητική συμπεριφορά.
Διότι ουσιαστικά, δεν επιτίθεται ο ασθενής στην πραγματική υπόσταση του θεραπευτή, αλλά σε ένα imago (μορφοείδωλο), συνήθως αρχαϊκό, που μεταφέρεται από το παρελθόν στη μεταβίβαση που εγκατέστησε ο θεραπευόμενος με τον ψυχοθεραπευτή του.




Θα αναφερθώ σε μια περίπτωση με σχετικό υλικό :
Ενα άτομο με διάγνωση σοβαρής μεθοριακής κατάστασης μου λέει πολύ επιθετικά και επαναληπτικά ότι «σας κουράζω, είμαι βέβαια ότι δεν με θέλετε, …. σας λέω ότι με απορρίπτετε, δεν καταλαβαίνετε….». Εχοντας πίσω μου ένα μεγάλο διάστημα ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας μαζί της, το υλικό που ήρθε από τις συνεδρίες καθώς και την εξέλιξη της θεραπείας, και με τους δικούς μου ελεύθερους συνειρμούς, είναι δυνατόν να πάω πίσω στις πρώτες καθηλώσεις της αναλυόμενής μου, στην περίοδο του βρέφους και του νηπίου, φαντασιώνοντάς την σ’εκείνο το κομμάτι της ζωής της. Ετσι θα μεταφέρω τον τότε κόσμο της στο σημερινό.
Είναι αυτονόητο και το νοιώθω ότι η «επίθεσή» της δεν με αφορά. Είμαι για τον κόσμο της μια αρχαϊκή μητέρα, ένα ον αδιαφοροποίητο από άποψη φύλου, που καταστρέφει. Αλλά προβάλλει σε μένα τους αρχαϊκούς φόβους για την απώλεια του αντικειμένου. Με τις πρώϊμες συναισθηματικές αποστερήσεις που έχει υποστεί η αναλυόμενη, πάλι βάσει του υλικού που ανέφερα, συνδυάζουμε εκείνη και εγώ, το τότε με το τώρα. Βρίσκουμε τη σχέση της σημερινής συμπτωματολογίας με τις ρίζες. Μου επιτίθεται για να διατηρήσει με κάθε τίμημα τη σχέση της μαζί μου. Τη μόνη σχέση που γνώρισε στο παρελθόν, τη σαδομαζοχιστική. Για εκείνη, η απώλεια ή η απουσία του αντικειμένου, ισοδυναμεί με αφανισμό. Σχετική με αυτά είναι μια έννοια του Bella Grouberger, που λέει ότι υποτιμάμε την διεκδικητική – συγκρουσιακή πλευρά του μαζοχιστή ενώ επιμένουμε στην παθητικότητα.



Δραστηριότητες με ψυχαναλυτικό πρίσμα

Είναι ένα κεφάλαιο που συνδέεται άμεσα με τον εκπαιδευτικό στόχο της Εταιρίας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας και την τροποποίηση της ψυχαναλυτικής τεχνικής.

Πολύ νωρίς ο Freud είδε τη σημασία της ψυχανάλυσης στις διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες και ομάδες. Ιδιαίτερα τον απασχόλησε η σχέση εκπαίδευσης και ψυχανάλυσης.
Από τότε, οι ψυχαναλυτές πολλαπλασίασαν και διεύρυναν σε άλλους τομείς τις δραστηριότητες με ψυχαναλυτικό πρίσμα, εκτός της θεραπευτικής.


Ας ασχοληθούμε όμως, μόνο με τη λειτουργία του ψυχαναλυτικού πρίσματος, άμεσα ή έμμεσα, στο χώρο της ψυχοπαθολογίας.
Πρώτα μια απλή αναφορά σε σημαντικούς τομείς όπου πραγματοποιούνται δραστηριότητες από ψυχαναλυτές: Διασυνδετική ψυχιατρική, ψυχοσωματική ιατρική, ομάδες Balind, ψυχαναλυτικό ψυχόδραμα ή άλλες μορφές ομαδικών θεραπειών.


Το κύριο βάρος όμως – ειδικότερα για την εκπαίδευση των νέων ψυχαναλυτών και τη φροντίδα της κοινωνικής ομάδας – πηγαίνει στη φροντίδα του ψυχωσικού αρρώστου, στον ιδιωτικό ή τον δημόσιο τομέα.
Η σύζευξη της ψυχανάλυσης με τη θεραπεία των ψυχωσικών μέσα στην κοινότητα (Κοινωνική Ψυχιατρική) είναι κάτι δεδομένο, τουλάχιστον στον ευρωπαϊκό χώρο. Για τον ελληνικό χώρο, έχω στο νού μου, συνειρμικά, τη λειτουργία των Κινητών Ψυχιατρικών Μονάδων στο νομό Φωκίδας και στη Θράκη.



Ως γνωρίσματα της σύζευξης θα ανέφερα :
α. Το κοινό ψυχαναλυτικό πρίσμα και τον τρόπο του σκέπτεσθαι που πρέπει να έχει η θεραπευτική ομάδα, δηλ. το κλιμάκιο της Κινητής Μονάδας. Σε ό,τι αφορά τη φιλοσοφία της ομάδας, δεν πρέπει να είμαστε μακριά από την φράση του R.Diatkine: “οι ψυχιατρικοί άρρωστοι δικαιούνται ίση μεταχείριση με τους ψυχαναλυόμενους σε κλασσική ανάλυση. Αυτό, είναι μέρος της ψυχαναλυτικής δεοντολογίας»
β. Την ψυχαναλυτική εκπαίδευση και εμπειρία (όπου είναι δυνατόν) που πρέπει να έχει ο επικεφαλής του κλιμακίου. Αυτός συντονίζει την ομάδα και πραγματοποιεί τις εποπτείες, που έχουν ως κύριο αντικείμενο την ατομική και ομαδική αντιμεταβίβαση των θεραπευτών.
γ. Την επιδίωξη της ομάδας να τηρεί το αντίστοιχο πλαίσιο (setting) στη σχέση της με τον ψυχωσικό και την οικογένειά του : τακτές ημέρες και ώρες, σταθερός χώρος και σταθερός θεραπευτής.
δ. Την κοινή δραστηριότητα δύο θεραπευτών για κάθε οικογένεια με ψύχωση. Ο A. Green λέει : «για να περιθάλψουμε έναν ψυχωσικό, πρέπει να είμαστε τουλάχιστον δύο, δηλαδή στην ουσία μια ψυχιατρική υπηρεσία». Η οικογένεια – εκτός από τον σχιζοφρενή – εντάσσεται ενιαία και ισότιμα, με το πάσχον μέλος της, στο θεραπευτικό σχήμα.
ε. Τον άνετο συνδυασμό, χωρίς αμφιθυμία, του φαρμάκου με την ψυχολογική βοήθεια με ψυχαναλυτικό πρίσμα. Ο Β. Καψαμπέλης, το εκφράζει αυτό άριστα, στον τίτλο του βιβλίου του : «Τα φάρμακα του ναρκισσισμού. Μεταψυχολογία των νευροληπτικών»
στ. Τέλος και ίσως το σημαντικότερο, η στήριξη και ενθάρρυνση της ομάδας από τον ή τους επικεφαλείς για την κόπωση και την ματαίωση που προκαλεί το δύσκολο έργο τους. Ο καλύτερος τρόπος ενθάρρυνσης των θεραπευτών, είναι η εντός του φορέα ψυχαναλυτική εκπαίδευση (in service training) και η αναζήτηση μαζί τους των βαθύτερων κινήτρων που οδηγούν στον κάματο.


Στις επιμέρους δραστηριότητες, ενδο και εξωνοσοκομειακές, πρέπει να κυριαρχεί σταθερά το ψυχαναλυτικό πρίσμα :
1. Ο θεραπευτής των ψυχωσικών κρίσεων στο Γενικό Νοσοκομείο ή στο σπίτι, θα πρέπει να βλέπει τον παλινδρομημένο σχιζοφρενή σαν ένα άρρωστο μικρό παιδί. Με σταθερότητα και στοργή, οι οποίες εκφράζονται κυρίως εξωλεκτικά, φαντασιώνει τον τρόπο που τον εισπράττει ο άρρωστος.
Στην αρχή, στην πρώτη επαφή και τις πρώτες ώρες, ο θεραπευτής είναι ένα διωκτικό, κακό αντικείμενο. Προοδευτικά, η συναισθηματική σχέση (γιατί όχι η μεταβίβαση – αντιμεταβίβαση) μεταβάλλεται. Ο θεραπευτής γίνεται καλό αντικείμενο, παντοδύναμο, με μαγικές ικανότητες ίασης. Για την πρόοδο και τη μείωση του ψυχωσικού άγχους και της διέγερσης, είναι απαραίτητη η συνεχής παρουσία, πολλές ώρες, από τον ίδιο θεραπευτή δίπλα στον άρρωστο. Ο μητρικός ρόλος – εντός και εκτός εισαγωγικών – απαιτεί παρουσία αλλά και σταθερότητα.
2. Με την ψυχιατρική περίθαλψη στο σπίτι του αρρώστου, αποφεύγουμε το κοινωνικό στίγμα και την εχθρότητα του πάσχοντα προς την οικογένεια. Την επιθετικότητά του, που γεννάει ο φόβος για τον ακούσιο εγκλεισμό. Εχει επίσης το πλεονέκτημα ότι, με ψυχαναλυτικό πρίσμα, βλέπουμε την οικογένεια στην φυσική της λειτουργία και στο φυσικό της χώρο. Με την παρουσία μας εκεί, επιτυγχάνουμε την ταύτιση των μελών της με τη δική μας συμπεριφορά απέναντι στον άρρωστο. Οι διαδοχικές ταυτίσεις είναι ο κύριος μοχλός της κλινικής αποκατάστασης.
3. Η συνέχεια στη φροντίδα (follow-up) μετά την έξοδο του ψυχωσικού από το νοσοκομείο, εξασφαλίζει την αποφυγή υποτροπής, άρα και την επικινδυνότητα. Οι διαδοχικές ταυτίσεις μαζί μας, εξελίσσονται και ωριμάζουν. Η παρουσία των δύο θεραπευτών τις πολλαπλασιάζει.
4. Η διαδικασία της αποασυλοποίησης και της κοινωνικής αποκατάστασης εμπεριέχει τη σταθερή παρουσία θεραπευτών, στον ξενώνα ή στο προστατευμένο διαμέρισμα, την αναζήτηση των βαθύτερων κινήτρων στη συμπεριφορά και, ανάλογα, τη ρύθμιση των προσφερομένων ερεθισμάτων. Το ασθενές Εγώ του χρόνιου ψυχωσικού, και οι μηχανισμοί άμυνάς του, δέχονται έντονο stress από την αλλαγή. Από το απρόσωπο, σχεδόν χωρίς δοτικά ερεθίσματα περιβάλλον του ασύλου, μεταπίπτει ο άρρωστος σε ένα πλαίσιο που βρίσκεται στον αντίποδα. Πολλές φορές, η υπέρμετρη δοτικότητα εισπράττεται από τον πάσχοντα ως κατακλυσμική συμπεριφορά, υπερπροστατευτικής μητέρας.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να αναφέρω την έκταση και τον πλούτο των θεραπευτικών σχημάτων που χρησιμοποιεί η τροποποιημένη τεχνική σε σύγκριση με την κλασσική ανάλυση, η οποία όμως παραμένει πολύτιμη για ορισμένα περιστατικά και βεβαίως για τις διδακτικές ψυχαναλύσεις.

Θα κλείσω λέγοντας, συμπερασματικά, ότι η ουσιαστικότερη εξέλιξη στην ψυχαναλυτική θεραπεία είναι η κωδικοποίηση της τροποποιημένης ψυχαναλυτικής τεχνικής.

Πηγή: http://www.inpsy.gr/

 

Απάντηση: Διαταραχές Προσωπικότητας - Νευρώσεις

Εξαιρετικα ενδιαφεροντα κειμενα λαρα.
Το σχολιο μου: Αν πιστευει καποιος οτι η διαχειριση της πραγματικοτητας εχει γινει ενας αθλος και οτι τα προβληματα ειναι περα απο τις δικες του δυνατοτητες επιλυσης τοτε ας απευθυνθει σε ενα επαγγελαμτια της ψυχικης υγείας με μεγαλη κλινικη εμπειρια και οχι σε ψυχολογακους της σειρας των τριετων πληρωμενων τιτλων. Επισης ας προτιμησει ψυχιατρο παρα ψυχολογο. Η αιτια; ο ψυχολογος απλώς ειναι γνωστης θεωριων προσωπικοτητας με μικρη εως μετρια εκπαιδευση στην χρηση αυτων των θεωριων για ψυχοθεραπευτικες πρακτικές. Ο ψυχιατρος ασχολειται αποκλειστικα με ψυχοθεραπευτικες μεθοδους και αν εχει την τύχη να κανει την ειδικοτητα του σε ψυχοθεραπευτική κλινικη με πολλα περιστατικα θα αποκτησει πολυτιμη εμπειρία. Παραλληλα μπορει να μελετησει την σωματοψυχικη διασταση των ψυχολογικων προβληματων και να αντιμετωπισει και τις οργανικες αιτιες. συνεπως αντιμετωπιζει το προβλημα ολιστικα δηλαδη τοσο διαλεκτικα-ψυχολογικά οσο και φαρμακευτικα.
Αν η καθημερινοτητα ειναι αθλος πηγαινε σε εναν επαγγελματια για να δεις αν εισαι ψυχικα υγιής.
Αυτα τα λεω για ν ακαταληξω στο εξης:
Αν εχεις ψυχικο νοσημα φύγε απο το bdsm.Κατα πασα πιθανοτητα μπηκες σε αυτο λογω του νοσηματος σου. Το bdsm δεν θεραπευει απλα δινει ενα ακομα παυσιπονο για να ξεχνιεσαι.Ειδικα αν ανακαλυψες το Bdsm σε ωριμη ηλικία ενω πριν δεν ειχες παρει μυρωδιά ουτε καν σε φαντασιακο επιπεδο.
Υπαρχουν πολλοι λαθος λογοι να μπεις στο Bdsm και σιγουρα το ψυχικο νοσημα ειναι ενα απο αυτους. Αλλωστε στο bdsm δεν μπαινεις, δεν το επιλεγεις αλλα σε επιλεγει αυτο απο την προεφηβικη ηλικία ακομα.
Αν εχεις ψυχικο νοσημα το πιο πιθανο ειναι οτι βρηκες στο bdsm ενα ακομα αποκουμπι για να αντεξεις λιγο ακομη. Πχ αν εχεις κλινικη καταθλιψη οι πιθανοτητες να λατρεψεις ενα μαστιγωμα αυξανονται δραματικα. Μια θλιμμενη υπαρξη μεσα στις ενοχες και την αυτολύπηση βιώνει αυτο που πιστευει οτι της αξιζει και επιβεβαιωνει την γκριζα κοσμοθεωρία της για την μιζερια και τον πονο και την ματαιοτητα του κοσμου γύρω της μεσα απο ενα μαστιγωμα συμβολικα. Κανει καλα που ειναι στο Bdsm; ανηκει πραγματι σε σε αυτο; Ειναι η αυθορμητη ερωτική της εκφραση; Η απαντηση ειναι ολοφανερη νομιζω.
Βεβαια δεν ξερω πραγματικα ποσοι θα απομεινανε στο bdsm αν αποχωρουσαν αυτοι που νοσουν ψυχικα.
ΥΓ Η φυγή απο το bdsm θα επιβεβαίωνε με τον πιο σαφή τροπο το οτι ουδεποτε ανηκε καποιος σε αυτο. Αν ανηκεις στο bdsm ειναι σαν να δαγκωθηκες απο βαμπίρ. Οτι και να κανεις η επιθυμία θα ειναι εκει...

 

Re: Απάντηση: Διαταραχές Προσωπικότητας - Νευρώσεις

Αν βιώνεις την πραγματικότητα ως μίζερο κοπιαστικό άθλο, υπάρχει πάντα η πιθανότητα να είναι ένας μίζερος κοπιαστικός άθλος και να μην είναι ιδέα σου. Τα συναισθήματά μας δεν είναι απαραιτήτως προσωπικά χαρακτηριστικά μας, αλλά αντιδράσεις στις εμπειρίες μας.

Φυσικά, μπορεί να γνωρίζεις ότι δεν είναι ιδέα σου, αλλά αυτό να μην σου είναι αρκετό για να μπορείς να συνεχίσεις να ζεις με τρόπο που να σου είναι ευχάριστος και να απευθυνθείς σε έναν ειδικό και μάλιστα, όπως προτείνεις, να περιλαμβάνει και τη φαρμακευτική αγωγή η θεραπεία σου. Πέραν του ότι είναι μια επιλογή με φιλοσοφικές προεκτάσεις το αν θέλεις να κάνεις τόσο σαφές στη ζωή σου ότι είσαι cyborg και πως ό,τι νιώθεις είναι χημικές αντιδράσεις (δεν αποδοκιμάζω την επιλογή, απλά την επισημαίνω), στην περίπτωση της κατάθλιψης, γιατί κάτι τέτοιο περιγράφεις, τα αντικαταθλιπτικά ποτέ δεν θα σε κάνουν χαρούμενο άνθρωπο. Θα κάνουν τη ζωή σου λιγότερο δυσβάσταχτη για σένα και εσένα πιο λειτουργικό και προπαντός: πιο παραγωγικό. Εργασία και χαρά - και κάπου εδώ επανερχόμαστε στο «όχι, όχι, η πραγματικότητα είναι μια χαρά, εσύ δεν είσαι ψυχικά υγιής».

Συμφωνώ στο ότι αν δεν είσαι ψυχικά υγιής αυτός είναι ο λόγος που ασχολήθηκες με τον σαδομαζοχισμό. Αχμ, όχι, λάθος. Πρέπει να ζεις πριν το 1994 για να ισχύει η παραπάνω πρόταση, γιατί κάπου εκεί αφαιρέσαν από τα κιτάπια τους (DSM) το σαδισμό και τον μαζοχισμό οι αμερικανοί ψυ που όλοι ξέρουμε και όλοι εμπιστευόμαστε. Αν είσαι και καμιά αδερφή, λυπάμαι, για να σε πετάξουμε κλοτσηδόν από την παρέα μας ως ψυχικά ασθενή, θα πρέπει να κάνεις λίγο μεγαλύτερο ταξίδι με τη μηχανή του χρόνου για να συναντήσεις εκείνη την ολιστική ψυχοσωματική αντιμετώπιση.

Ερώτηση: Εφόσον έχουμε δεχτεί ότι ο μαζοχισμός δεν είναι ψυχική νόσος, το ότι «πάσχω από κάποια ψυχική διαταραχή» σημαίνει ότι θα πρέπει να πάψω να έχω σεξουαλική ζωή; Δηλαδή μέχρι να μου λύσουν τα χάπια και η ψυχοθεραπεία τη μία θα πρέπει να έχω καβατζώσει και άλλες 5-6;

ΥΓ: Στην περίπτωση δε της δραματικης διαταραχης της προσωπικοτητας (Histrionic personality disorder) που η αναγνώστρια μαζοχίστρια αποφάσισε να ακολουθήσει τις συμβουλές του DeSade να υπενθυμίζω το εξής: “The electrically powered vibrator was invented in the 1880s by Kelsey Stinner to treat what was then called "congestion of the genitalia" and "female hysteria”. Πρακτικά, κύριο μέρος της θεραπείας της υστερίας ήταν να κάνουν τις ασθενείς να χύνουν.