Το δέος του νοσηρού

Πριν 2 μέρες βλέπαμε ο Αφέντης μου και εγώ τα πολυσυζητημένα πάθη σκηνοθετημένο από Mel Gibson , περιμένοντας την γνωστή σκηνή του μαστιγώματος και μετά από μερικά λεπτά Μ/μας δημιουργήθηκε η εξής απορία:

Σκηνές σαν κι αυτή, σκηνές καταστροφής, εγκληματικότητας, βαρβαρότητας εμφανίζονται καθημερινά σε όλα τα ΜΜΕ και σε όλες τους τις μορφές. Όλοι μας για κάποια δευτερόλεπτα, ίσως και λεπτά, στεκόμαστε μπροστά σε αυτές τις σκηνές και κοιτάζουμε με δέος σχεδόν, ανίκανοι να αποτραβήξουμε το βλέμα μας, παρατηρώντας με μία προσήλωση σχεδόν θρησκευτική. Δεν κρίνουμε εκείνη την στιγμή την εικόνα ως αποκρουστική, νοσηρή, αποδεκτή ή μη. Απλά καθηλωνόμαστε σε αυτήν.

Αυτό που θέλουμε να εξετάσουμε δεν είναι το αποτέλεσμα ή η κρίση του καθενός, αλλά το γεγονός αυτής της έλξης.

Θα ήταν ενδιαφέρον να κατατεθούν οι πιθανές απόψεις σας, με βάση την αναζήτηση της αρχικής ανάγκης της συγκεκριμένης ανικανότητας του ανθρώπινου πνεύματος να αντισταθεί σε τέτοιες εικόνες και φαινόμενα. Όλες οι απόψεις σας δεκτές και καλοδεχούμενες.

 

Απάντηση: Το δέος του νοσηρού

Πολύ ενδιαφέρον θέμα!
Και δύσκολο.

Επειδή δεν παρακολουθώ πολύ τηλεόραση,
μου ήρθε στο μυαλό το Έγκλημα και Τιμωρία του Ντοστογιέφσκι,
στο οποίο περιγράφεται με εξόχως γλαφυρό τρόπο,
το σχέδιο δολοφονίας του Ρασκόλνικοφ, η σκηνή της δολοφονίας,
καθώς επίσης και η "τιμωρία" της πράξης του.
Θυμάμαι ότι το διάβαζα με απίστευτο ενδιαφέρον, δαγκώνοντας τα νύχια μου με μανία!  

Κατά την ανάγνωση λοιπόν, καταρχήν, ένιωσα εφορία,
διότι συνειδητοποίησα πόσο "καλός" άνθρωπος πρέπει να είμαι,
ωστέ να μη φτάσω ποτέ μέχρι στιγμής σε σημείο να σκεφτώ να κάνω φόνο.
Κατά δεύτερον, ήταν τόσο ελκυστικά δοσμένο το πλάνο,
ούτως ώστε να αμφιταλαντευτώ στο αν ο ήρωας είναι θύτης ή θύμα.
Ήταν κατά κάποιο τρόπο στην κρίση μου.
Είχα την εξουσία να αποφασίσω εγώ πού θα τον τοποθετήσω.

Όταν παρακολουθείς μία σκηνή βίας, με οποιοδήποτε τρόπο,
δεν σκέφτεσαι συνήθως τα αποτελέσματα, και τις πιθανές ποινικές συνέπειες.
Απλά ταυτίζεσαι.
Είτε οι εμπλεκόμενοι παρουσιάζονται ως μέσοι καθημερινοί άνθρωποι, είτε όχι.

Ίσως κατά την παρακολούθηση, καταγράφονται στο μυαλό μας πιθανές αντιδράσεις μας,
σε περίπτωση που βρεθούμε στην αντίστοιχη θέση του θύματος, και αυτό διατηρεί το ενδιαφέρον.
Ίσως ικανοποιούμε απλώς τον σαδιστή εαυτό μας.
Ίσως θεωρούμε ότι έτσι ίσως γίνουμε λιγότερο ευαίσθητοι.

 

Απάντηση: Το δέος του νοσηρού

Το ασυνήθιστο, το σπάνιο και κυρίως αυτό που δεν τολμούμε να ομολογήσουμε σε κανέναν ότι έχουμε μέσα μας... ελκύει...

 

Απάντηση: Το δέος του νοσηρού

Χαιρόμαστε που δεν μας αφορούν άμεσα, γι αυτό μας ελκύουν αυτές οι εικόνες.
Και κάποιοι από εμάς είναι επίσης ηδονοβλεψίες.

Βάζοντας στην άκρη τη σχέση που (επιθυμούμε να) έχουμε με τα ΜΜΕ, γιατί θα έπρεπε να έχουμε την οποιαδήποτε ενοχή αν τέτοιες καταστάσεις μας ελκύουν την προσοχή; Γιατί θεωρήθηκε αυτονόητο ότι είναι κάτι στο οποίο όλοι οφείλουμε να αντισταθούμε ή τουλάχιστον να προσπαθήσουμε να αντισταθούμε;

Όσες φορές έχω θελήσει να αντισταθώ, δεν είχα πρόβλημα, το έκανα με άνεση.

Ειδικά εκείνες τις σεκάνς του Καβίζελ, είδα κι έπαθα για να τις αντέξω, με τεράστιο κόπο τις παρακολούθησα και αυτό επειδή ήθελα πολύ να αντιληφθώ τί προσπαθούσε να πει ο ποιητής...

 

Re: Απάντηση: Το δέος του νοσηρού

Θα συμφωνήσω με την ταύτιση και την απευαισθητοποίηση, μία διαδικασία που βρίσκει αντίκρυσμα και στον τρόπο με τον οποίο τα μικρά παιδιά χειρίζονται το "κακό" στα παραμύθια. Τους είναι απαραίτητο να το αντιμετωπίσουν στο προστατευμένο περιβάλλον προσομοίωσης του παραμυθιού, έτσι ώστε να μάθουν να το αντιμετωπίζουν και στην πραγματικότητα, χωρίς το τεράστιο άγχος που θα είχαν, εάν κάποιος ανόητος γονιός τους είχε υπερ-προστατεύσει και τους είχε στερήσει την δυνατότητα να φαντασιωθούν το κακό (δηλαδή τον θάνατο).

Πιστεύω επομένως ότι η έλξη της φρίκης είναι μία τακτική προσέγγισης του άγχους του αναπόφευκτου. Με λίγα λόγια, ξορκίζουμε το θάνατο (και στο BDSM, κάτι παρόμοιο κάνουμε).

 

Απάντηση: Το δέος του νοσηρού

Τέτοιου είδους βια δεν την αντέχω. τρεις ταινίες που δεν θέλω να ξαναδώ αλλά ούτε καν να σκεφτώ είναι οι εξής."120 Ημέρες στα Σόδομα" το "ΜΑΡΤΥΡΕΣ - MARTYRS" και τα "πάθη"με αποκρουστικότερη την δεύτερη.

 

Απάντηση: Το δέος του νοσηρού

Σας ευχαριστούμε για τις μέχρι τώρα απαντήσεις σας. Είναι ενδιαφέρουσες όλες οι προσεγγίσεις, αλλά αυτό που ενδιαφέρει, και εξαιτίας αυτού γράφτηκε το νήμα, είναι όχι τόσο το αποτέλεσμα των εικόνων ή των πράξεων, ούτε η προσσέγγισή του από το πρίσμα του ΒΔΣΜ, αλλά από τι προκαλείται, για ποιο λόγο δημιουργείται αυτή η στιγμιαία αδράνεια και ανικανότητα λειτουργίας σε τέτοιες σκηνές, οι οποίες δεν είναι απαραίτητα ωμές σκήνες βίας.

Αναφέρθηκαν συναισθήματα όπως ενοχή, ευφορία, αγωνία, συνειδητότητα του θανάτου, όμως αυτά παραμένουν αποτελέσματα του γεγονότος της καθήλωσης, αφού έχουμε ήδη επεξεργαστεί την σκηνή.

Θεωρούμε πως το αναπόφευκτο έχει πολλές μορφές πέραν του θανάτου, το οποίο ποικίλει ανά περίπτωση. Ο κοινός παρονομαστής στις συγκεκριμένες σκηνές θα μπορούσε να θεωρηθεί η φρίκη της στιγμής και του γεγονότος, όμως τι είναι αυτό που ασυνείδητα μας καθηλώνει σε αυτή τη φρίκη; Η περιέργεια; Μία έμφυτη συμπόνοια; Ή μήπως κάτι άλλο;

Υ.Γ Δεν έχουμε απάντηση σε αυτό το θέμα, απλά θεωρήσαμε πως το συγκεκριμένο μπορεί να είναι μία καλή τροφή για σκέψη.

 

Απάντηση: Το δέος του νοσηρού

Αποκρουστική είναι μία πράξη που παρακολουθούμε
ως αποστασιοποιημένοι μάρτυρες, απλοί εξ αποστάσεως θεατές.
Η απόσταση παίζει τον κυρίαρχο ρόλο.
Το κουτί έχει την ικανότητα να μεταφέρει κάτι
που συντελείται αλλού στο «εδώ».
Όταν το «εδώ» είναι ένας ασφαλισμένος, ήρεμος τόπος
και εισβάλει εντός του η πραγματικότητα,
δημιουργείται η αίσθηση του αποκρουστικού.
Εάν η απόσταση είχε καταργηθεί και ο θεατής ήταν εξίσου φορτισμένος
με τον δράστη, τότε θα μετρούσαμε
πραγματικά και αντικειμενικά αντιδράσεις.
Στην προκειμένη περίπτωση αυτή της ταινίας,
σκοπός των δημιουργών είναι το σοκ και το δέος του θεατή.

Το ζήτημα της νοσηρότητας χωράει πολλή συζήτηση.
Στην προκειμένη περίπτωση αυτό που σοκάρει
είναι η μεγάλη ποσότητα του αίματος σε συνδυασμό
με το μεταφυσικό υποβαλλόμενο που περνάει ο δημιουργός,
όχι τόσο με τη σωματική βία, όσο με την υπόμνηση του βασανιζόμενου Θεού
(ενεργοποίηση των θρησκευτικών αισθημάτων του θεατή)
και κυρίως με την ανατριχιαστική εμφάνιση του Κακού
να δεσπόζει μέσα στο πλήθος.
Ουσιαστικά ο Γκίμπσον δίνει μια υπερβολική δόση
φορτισμένων συναισθημάτων στον θεατή, τόση που δεν αντέχεται.
Νοσηρότητα όμως δεν υπάρχει.
Αφαιρώντας το «αίμα», η σωματική βία είναι ανάλογη
με αυτή ενός άγριου session το οποίο αρκετοί από Ε/εμάς
απολαμβάνουμε.
Το πακέτο σωματική βία – θρησκευτική υποβολή – επίκληση του «Κακού»
είναι που φορτίζει παράφορα την εικόνα,
άρα και την ψυχολογία του θεατή.
Στη γλώσσα του Hollywood αυτό μεταφράζεται σε block buster.

«Αποδεκτό» είναι μια έννοια σχετική.
Παράδειγμα.
Αυτό που η ηθική μας εδώ απορρίπτει ως απαράδεκτο,
το ίδιο ή και ακόμα πιο απάνθρωπο θα το αποδεχόμασταν
αρκετοί με ηδονή εάν στη θέση του Ιησού βρισκόταν
ένας βιαστής παιδιών.
Εκείνες οι πράξεις που προκαλούσαν συντριβή στους συντρόφους του Ιησού,
την ίδια στιγμή ηδόνιζαν τους Ιουδαίους.
Αμφισημία.

Θυμήσου πόσες φορές συνάντησες στο δρόμο σου
ένα παραμορφωμένο πλάσμα και το βλέμμα σου ασυναίσθητα
καρφώθηκε επάνω του.
Πρόσεξε τα μικρά παιδιά πόσο συχνά κοιτάζουν
παρόμοια αξιοπερίεργα πρόσωπα και με το άλλοθι της αθωότητας
το εκδηλώνουν ανοικτά.
Γιατί τραβάει την προσοχή μας το «αποκρουστικό»;
Επειδή είναι διαφορετικό.
Επειδή είναι αφύσικο.
Επειδή μας προσφέρει την επιβεβαίωση της «φυσικότητας».
Η ενατένιση της βίας μας επιβεβαιώνει την ψευδαίσθηση της «καλοσύνης».

Ψεύδος.
Η βία δεν εξαρτάται από χαρακτήρες ή ψυχοσυνθέσεις.
Εξαρτάται από τις κατά τόπο και χρόνο συνθήκες.

Στον κατάλληλο τόπο, χρόνο και state of mind
ΟΛΟΙ μπορούμε να υπάρξουμε βίαιοι.
Απλά έχουμε την ανάγκη της ψευδαίσθησης
πως το Κακό ΕΜΑΣ δεν μπορεί να μας διαβρώσει.
Αυταπάτη.

 

Re: Απάντηση: Το δέος του νοσηρού

Την ίδια έλξη μπορούμε να παρατηρήσουμε πολύ συχνά σε τροχαία ατυχήματα στο δρόμο. Στη Θεσσαλονίκη για παράδειγμα, ο περιφερειακός συχνά μπλοκάρει, γιατί όλοι οι οδηγοί αρχίζουν να πηγαίνουν πιο αργά, μπας και δουν τί συνέβη. Κοιτάζουν για αίματα, κανένα ξαπλωμένο σώμα, τέτοια πράγματα. Και το φαινόμενο είναι μαζικό, όλοι μα όλοι το κάνουν. Κι εγώ το κάνω.

Η άποψή μου παραμένει η ίδια, όπως την κατέθεσα. Ταυτιζόμαστε, νιώθουμε την θνητότητά μας, το πόσο ευάλωτοι είμαστε όλοι μπροστά στο αναπόφευκτο, και ξορκίζουμε το κακό από την ασφαλή απόσταση του παρατηρητή.

Πιστεύω ότι το φαινόμενο αυτό δεν είναι ιδιαίτερα απομακρυσμένο από την έννοια της κάθαρσης μέσω του δέους και του οίκτου στην αρχαία τραγωδία. Θεωρώ ότι είναι μία ανάγκη της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, δεδομένου του γεγονότος ότι ο άνθρωπος είναι το μόνο ον που γνωρίζει ότι θα πεθάνει. Η γνώση αυτή είναι τρομακτική και απαιτεί κάθαρση. Στην αρχαιότητα αυτό γινόταν μέσω της τέχνης. Στις μέρες μας γίνεται αποσπασματικά, με έναν πιο προσιτό στις μάζες τρόπο, καθότι μας λείπει δυστυχώς η καλλιέργεια του πνεύματος που είχαν οι αρχαίοι. Οι ταινίες του Χόλλυγουντ, το gore, τα τροχαία ατυχήματα είναι κακέκτυπα αυτής της κάθαρσης. Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση του κοινού σε κακές ταινίες που ξύνουν απλά την επιφάνεια της κάθαρσης: το κοινό αναλύεται σε δάκρυα. Οι γυναίκες σκουπίζουν κρυφά τα μάτια τους και οι άντρες ξεροκαταπίνουν.

Μία ταινία που επιτυγχάνει την κάθαρση σε ουσιαστικό επίπεδο, δεν προκαλεί ποτέ συναισθηματικές αντιδράσεις του τύπου αυτού, κατά την άποψή μου. Είναι μία γροθιά στο στομάχι, που μας αφήνει με τα μάτια στεγνά και με βαθιά συναίσθηση του πράγματος που επικοινωνήθηκε. Ο Τιτανικός για παράδειγμα, προκαλεί δάκρυα, διότι είναι μία θλιβερή ιστορία, σε ανθρώπινο επίπεδο. Ενώ το Dogville π.χ., σου γραπώνει τα σωθικά και σου τρίβει στα μούτρα την αλήθεια για τον άνθρωπο, σε υπαρξιακό επίπεδο. Αυτό, δεν χωράει κλάματα. Αυτό, μας καθηλώνει.

 

Re: Απάντηση: Το δέος του νοσηρού

Δύσκολα θα μπορούσα να βρω κάποιο ψεγάδι στο σημείωμα του MasterDO αλλά και στην τελευταία απάντηση της Δώρας.

Το μόνο που θα ήθελα να προσθέσω είναι μια αναφορά στο κυριολεκτικά απερίγραπτο με λόγια συναίσθημα που βιώνεις όταν είσαι εσύ ο ίδιος η αποκλίνουσα νοσηρότητα που ελκύει τα γουρλωμένα βλέμματα των «φυσιολογικών» άλλων και ιδίως των παιδιών που δεν έχουν ακόμα μάθει να κρύβουν την περιέργειά τους πίσω από τερτίπια αστικού καθωσπρεπισμού. Δεν υπάρχει κάθαρση στην αίσθηση αυτή, αλλά υπάρχει ανυπόφορη σχεδόν διαύγεια και συνειδητοποίηση της ανθρώπινης κατάστασης.

 

Κατ΄αρχήν πρέπει να γίνει ένας διαχωρισμός. Η συγκεκριμένη σκηνή ήταν έναυσμα προς σκέψη και όχι η μελέτη της συγκεκριμένης σκηνής αυτούσιας, δεν θέλουμε να εμπλέξουμε την πίστη του καθενός ή την θρησκευτική πλευρά και οπτική του θέματος.
Η ουσία παραμένει, σκηνές που μας καθηλώνουν και τα αίτιά τους ανεξαρτήτου πηγής και έμπνευσης.

Φίλτατε Do, θα συμφωνήσω στην παρακάτω παράγραφό σου

Και ακριβώς αυτή είναι η ουσία και της ερώτησής μας, αν ο θεατής ήταν εξίσου φορτισμένος και το αλλού ήταν εδώ δεν θα μιλούσαμε ακριβώς για αυτήν την καθήλωση, αλλά για κάτι άλλο. Πολύ καλές όμως οι παρατηρήσεις. Η αντίδραση όμως που εξετάζουμε είναι η καθήλωση ΠΡΙΝ την ένταξη σε κάποιο "κουτάκι εντυπώσεων"

Ναι, αυτό επιβεβαιώνει την αρχική μας σκέψη, πως κάτι μας τραβάει πάνω σε τέτοιες σκηνές. Θα τολμούσα να πω πως καταντάει ένας φυσικός νόμος το κάρφωμα του βλέμματος σε τέτοιες συνθήκες. Είναι ίσως μία ασυνείδητη πράξη αυτή η προσύλωσή μας για τα παραπάνω που αναφέρεις;

Διερωτώμαι λοιπόν είναι μία ανάγκη μας για να νοιώθουμε "καλύτεροι από τους άλλους;", όμως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συναντάται τόσο συχνά και (τολμώ να πω ) στους πάντες; Ασχέτως φυλής, κοινωνικού στάτους, εθνότητας; Και πάντα η ίδια προσύλωση στο γεγονός;


Αγαπητή Dora

Θεωρώ πως αυτό που περιγράφεις πιο πάνω είναι η απλή νοσηρή περιέργεια του καθενός. Πιο κάτω θα συμφωνήσω μαζί σου,

προσθέτοντας πως, αφού είχαν αντιληφθεί το φαινόμενο της προσύλωσης οι αρχαίοι, προσπαθούσαν να το αναπαράγουν στις τραγωδίες, κάτι που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα όπως σωστά λες στις ταινείες. ΄Ομως όσα περιγράφεις μετά είναι ΜΕΤΑ την επεξεργασία των δευτερολέπτων που πέρασαν, μετά την γροθιά στο στομάχι.

Ανακεφαλαιώνοντας, η προσύλωση σε ένα ακραίο γεγονός είναι ένα φαινόμενο που έχει ήδη παρατηρηθεί και αναπαράγεται μέσω κάθε μορφής τέχνης. Θα μπορούσε να είναι μια ασυνείδητη και φυσική σύγκριση, αλλά και ένα μέσο κάθαρσης του θνητού μας εαυτού;


Αγαπητέ vautrin,

ποτέ δεν αποδέχτηκα τον εαυτό μου ως αποκλίνουσα νοσηρότητα, ζώντας σε μία κοινωνία γεμάτη taboo και έλλειψη μόρφωσης. Το αν κάποιος που κάθεται σε καρέκλα λόγω αναπηρίας θεωρεί τον εαυτό του αποκλίνουσα νοσηρότητα μιας κοινωνίας είναι έλλειψη αυτοεκτίμησης και εκπαίδευσης .

Η μόνη ανθρώπινη κατάσταση την οποία θα πρέπει να συνειδητοποιήσει κάποιος δεν είναι τα βλέμματα των περαστικών ή των μικρών παιδιών , αλλά η συνειδητοποίηση του εαυτού του και των δυνατοτήτων του και ικανοτήτων του μέσα στα κοινωνικά πλαίσια που επιλέγει να κινηθεί και να ζήσει.

 

νοσηρός -ή -ό : 1.που βλάπτει την υγεία, που μπορεί να προκαλέσει κάποια αρρώστια: Kλίμα πολύ υγρό και νοσηρό. Tόπος ~, γεμάτος έλη. 2α. που τον χαρακτηρίζει η έλλειψη υγείας: Συμπτώματα που δείχνουν τη νοσηρή κατάσταση του οργανισμού. β. για εκδήλωση ή έκφραση της προσωπικότητας του ανθρώπου που παρεκκλίνει από τα φυσιολογικά όρια: Nοσηρή περιέργεια / φαντασία. Nοσηρές ιδέες / σκέψεις. || που ικανοποιεί κάποια νοσηρή ψυχική κατάσταση: Nοσηρό θεατρικό / λογοτεχνικό έργο. 3. (μτφ.) για κατάσταση της κοινωνικής, πολιτικής ή οικονομικής ζωής που παρουσιάζει συμπτώματα διάλυσης, που δε στηρίζεται σε υγιείς βάσεις: Mέσα στην οικογένειά του υπάρχει ένα νοσηρό κλίμα. H κατάσταση της οικονομίας μας είναι νοσηρή.
νοσηρότητα η : 1α.η ιδιότητα του νοσηρού: H ~ μιας κατάστασης. β. το σύνολο των αιτίων που μπορούν να προκαλέσουν μια ασθένεια: H ~ του κλίματος. 2. (στατ.) ο αριθμός των ατόμων που έχουν προσβληθεί από κάποιο νόσημα, σε μια συγκεκριμένη ομάδα και σε ένα δεδομένο χρονικό διάστημα:

Αγαπητέ μου αναπηρία και νοσηρότητα συνδέονται αν χρησιμοποιούμε τις λέξεις κυριολεκτικά και όχι μεταφορικά. Δεν αναφέρθηκα ειδικά σε ανάπηρους γιατί η νοσηρότητα είναι ευρύτερη έννοια και συμπεριλαμβάνει ασθένειες, παραμορφώσεις, τραυματισμούς κλπ αλλά κι ο ανάπηρος είναι κάποιος που εξ’ ορισμού νοσεί, δεν είναι υγιής, άρα παρουσιάζει στον θεατή μια εικόνα νοσηρότητας. Αυτή η εικόνα αποκλίνει από την συνηθισμένη ενός υγιή, αρτιμελή ανθρώπου και φυσικά τραβάει τα αδιάκριτα βλέμματα.

Δεν είναι αναγκαίο όποιος συνειδητοποιεί πως νοσεί να νιώθει μειονεκτικά, κάθε άλλο. Νιώθει όμως σίγουρα πως είναι διαφορετικός, πως αποκλίνει απ’ τον κανόνα κι αποτελεί την εξαίρεση. Αυτή είναι μια όψη της διαύγειας για την οποία μίλησα πριν. Υπάρχουν κι άλλες.