Παναγιώτης Κονδύλης

Μια θεματική ενότητα αφιερωμένη στον Π. Κονδύλη.

Περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Εννοιολογική σύγχυση και πολιτική εκμετάλλευση

Δεν υπάρχουν ανθρώπινα δικαιώματα. Για να το πούμε ακριβέστερα: εν έτει 1998 δεν υπάρχουν ανθρώπινα δικαιώματα και κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει αν θα υπάρξουν στο μέλλον. Η διαπίστωση αυτή είναι αναπόδραστη αν επιθυμούμε να ορίσουμε την έννοια του «δικαιώματος» και του «ανθρώπινου δικαιώματος» αυστηρά και αδιαφορώντας απέναντι σε πολιτικές – ιδεολογικές σκοπιμότητες. «Δικαίωμα» δεν είναι κάτι που απλώς διάγει βίο φαντάσματος μέσα στα κεφάλια των φιλοσόφων ή που ευδοκιμεί στα χείλη των προπαγανδιστών. Στην ουσία του δικαιώματος ανήκει εξ ορισμού η δυνατότητα να απαιτείται και να επιβάλλεται. Και ως «ανθρώπινο δικαίωμα» επιτρέπεται να θεωρείται μονάχα ένα δικαίωμα το οποίο απολαμβάνουν όλοι οι άνθρωποι μόνο και μόνο επειδή είναι άνθρωποι, δηλαδή χωρίς τη διαμεσολάβηση εξουσιαστικών αρχών και συλλογικών υποκειμένων (π.χ. εθνών και κρατών) που, από εννοιολογική και φυσική άποψη, είναι στενότερα από την ανθρωπότητα ως σύνολο.
Επιπλέον, ένα γνήσιο ανθρώπινο δικαίωμα θα πρέπει να ισχύει και να απολαμβάνεται παντού όπου υπάρχουν άνθρωποι, δηλαδή παντού όπου επιθυμεί να εγκατασταθεί καθένας. Ωστε σε τελευταία ανάλυση δεν υπάρχουν ανθρώπινα δικαιώματα δίχως απεριόριστη ελευθερία κίνησης και εγκατάστασης και δίχως αυτόματη νομική εξίσωση όλων των ατόμων με όλα τα άτομα χάρη στην οικουμενική ισχύ μιας ενιαίας νομοθεσίας. Οσο ο Αλβανός, π.χ., δεν έχει στην Ιταλία τα ίδια δικαιώματα με τον Ιταλό, μπορούμε stricto sensu να μιλάμε για πολιτικά και αστικά, όχι για ανθρώπινα δικαιώματα.
Βεβαίως, τα κράτη μπορούν να βαφτίζουν ορισμένα τουλάχιστον από τα δικαιώματα, τα οποία δίνουν στους πολίτες τους, «ανθρώπινα δικαιώματα», όμως η έκφραση αυτή θα είχε νόημα μόνον εάν το κράτος επεφύλασσε αποκλειστικά στους δικούς του υπηκόους τον χαρακτηρισμό «άνθρωπος», όπως κάνουν μερικές πρωτόγονες φυλές. Γιατί σε ενάντια περίπτωση κανένα κράτος δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δικαιώματα τα οποία θεωρούνται κατ\’ εξοχήν ανθρώπινα δικαιώματα, όπως π.χ. το δικαίωμα της σωματικής ακεραιότητας ή της ελευθερίας του λόγου, είναι δυνατό να τα απολαύσουν άτομα που βρίσκονται έξω από τα σύνορά του. Και αντίστροφα: κανένα κράτος δεν μπορεί, χωρίς να αυτοδιαλυθεί, να αναγνωρίσει σε όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως ορισμένα δικαιώματα που θεωρούνται πολιτικά ή αστικά δικαιώματα, π.χ. το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι ή το δικαίωμα της ελεύθερης εγκατάστασης...... συνεχίζεται

 

Απάντηση: Παναγιώτης Κονδύλης

Ωραίο θέμα, Κορνήλιε.

Ο Παναγιώτης Κονδύλης (1943 - 1998), κάποιους μπορεί να θυμώνει γιατί θεωρείται από τους δυσνόητους φιλοσόφους που απευθύνεται σε ειδικό και μυημένο αναγνωστικό κοινό, αξίζει όμως να κάνουμε μια νύξη κι ας πάρει ο καθένας μας ό,τι μπορεί και τον ενδιαφέρει.
Το "αστείο" είναι - καθόλου περίεργο βέβαια- πως ενώ στο εξωτερικό έλαβε εξαιρετικές τιμητικές διακρίσεις, στην Ελλάδα, αυτός ο κολοσσός της διανόησης, δεν έγινε αποδεκτός από το Πανεπιστήμιο των Αθηνών.
Οι ζηλότυποι καθηγητές της Φιλοσοφικής Σχολής σε συνεδρία τους (27 Μαρτίου 1981) απέρριψαν την υποψηφιότητά του με το αιτιολογικό ότι «το έργο του είναι μικρό» και «ότι πάσχει από μια επικίνδυνη παρατεινόμενη νεανική τάση».
Ευτυχώς δηλαδή, γιατί αναγκάστηκε να πάει στη Γερμανία, εκεί σπούδασε συστηματικά νεότερη ιστορία και φιλοσοφία και αναγορεύθηκε διδάκτωρ της Φιλοσοφίας. Για το σύνολο της εργασίας του τιμήθηκε με πάμπολλα βραβεία και του δόθηκε ο τίτλος του εταίρου στο Ιδρύμα Ανωτάτων Σπουδών του Βερολίνου!

Το κομμάτι που διάλεξα να παραθέσω, απόσπασμα μιας συνέντευξης που είχε δώσει, είναι ενδεικτικό της στάσης του Κονδύλη περί των πεποιθήσεων που κατασκευάζουμε ώστε να δώσουμε το στίγμα, τον προσανατολισμό, να διαμορφώσουμε την προσωπική μας ταυτότητα στα πράγματα.

Λέει λοιπόν:

"Μια από τις κρίσιμες ανακαλύψεις στην πνευματική μου ζωή, την οποία έκαμα –ευτυχώς όχι πολύ αργά– όταν ακόμα αισθανόμουν και ο ίδιος στρατευμένος, είναι ότι ο απέναντι σου, εκείνον που εσύ θεωρείς αντίπαλο ή εχθρό σου, εκείνος που ίσως είναι διώκτης σου, μπορεί να έχει εξ ίσου καθαρή συνείδηση και εξ ίσου αγνά κίνητρα όσο και εσύ, να διαπνέεται από την ίδια ακλόνητη πεποίθηση για το δίκαιο του.

Τα πράγματα δεν είναι έτσι όπως παρουσιάζονται στα διδακτικά-προπαγανδιστικά έργα του Brecht, που άσκησαν τόση γοητεία ακριβώς επειδή ξεχωρίζουν με το μαχαίρι το άσπρο από το μαύρο. Εδώ ο εχθρός, δηλαδή ο «κακός», όχι μόνον είναι εξ αντικειμένου κακός, αλλά και το ξέρει επί πλέον ο ίδιος, και μάλιστα το απολαμβάνει· εννοείται, απέναντι σ' ένα τέτοιο υποκείμενο είναι περιττό να έχουμε οιουσδήποτε διανοητικούς ή ψυχικούς ενδοιασμούς.

Μπορώ να πω, όχι δίχως κάποιαν υπερηφάνεια, ότι αφ' ότου κατανόησα ίσαμε τις έσχατες συνέπειες της τη διάκριση ανάμεσα σε ηθικό ποιόν και σε πολιτικοϊδεολογικές προτιμήσεις, ποτέ δεν αντιπάθησα κάποιον επειδή διαφωνούσε μαζί μου σε πολιτικά ζητήματα ούτε και συμπάθησα κάποιον άλλον μόνο και μόνο επειδή έτυχε να συμφωνεί.

Προσωπικά δυσβάστακτη μου είναι μόνον η έλλειψη χιούμορ – και χιούμορ δεν σημαίνει την ικανότητα να γελάς εις βάρος των άλλων, αλλά την ικανότητα να γελάς μαζί με τους άλλους εις βάρος του εαυτού σου, την ικανότητα να σχετικεύεις τον εαυτό σου. Ωστόσο, ακόμα και η παντελής έλλειψη χιούμορ φαίνεται κατανοητή και συγχωρητέα, αν σκεφθούμε πόσο βαθειά είναι η ανάγκη να έχει κανείς μια ταυτότητα και πόσο άτεγκτη είναι η λογική της περιφρούρησής της.

Υπό τις συνθήκες αυτές, η ιδεολογική πλάνη συνιστά τη φυσική κατάσταση, και είναι δευτερεύον, συχνά τυχαίο μάλιστα, αν η πλάνη θα έχει «δεξιά» ή «αριστερά» πρόσημα. Όλοι έχουν ίσα δικαιώματα στην ψευδαίσθηση, αφού δεν έχουν όλοι την ίδια ικανότητα ή το ίδιο θάρρος για γνώση.

Μερικές φορές στενοχωρούμαι εκ των υστέρων γιατί σε κάποια συζήτηση επέμεινα στην υπεράσπιση «δυσάρεστων» διαγνώσεων ή απόψεων περισσότερο απ' ό,τι το επέτρεπε η ψυχική αντοχή ή η αντιληπτικότητα του συνομιλητή μου. Θα ήταν ασφαλώς πολύ δύσκολο να του εξηγήσω ότι στην επιμονή αυτή δεν με οδηγεί η ισχυρογνωμοσύνη κι η διάθεση να τον «αλλάξω», αλλά μάλλον η απρόσωπη αγάπη μου για τη συνοχή και την πληρότητα μιας επιχειρηματολογίας.

Όπως και να 'χει, οι πλείστοι άνθρωποι θεωρούν περίπου αφύσικο να πρεσβεύουν οι άλλοι αντίθετες αντιλήψεις.
Απεναντίας, εγώ εκπλήσσομαι αν κάποιος συμφωνεί μαζί μου.

http://www.mikrosapoplous.gr/articles/interview.html

Σκέφτομαι, το δίκιο μας που τόσο παθιασμένα το στηρίζουμε και οφείλουμε βέβαια να το χτίζουμε με επιχειρήματα όσο το δυνατόν πιο στέρεο, μήπως τελικά όσο το καλλιεργούμε αντί να ανθίζει γίνεται δηλητήριο; Θα μου πεις ποιος μπορεί να ζήσει χωρίς ταυτότητα, φτερό στον άνεμο...δεν ξέρω. Ίσως με λιγότερους εγκλωβισμούς και περισσότερα "ανοίγματα" πάσης φύσεως  , η αντίληψή μας και κατά συνέπεια ο τρόπος ζωής, δεν μπορεί παρά να αλλάζει. Και μάλλον αυτός είναι ο μεγαλύτερος φόβος μας.

 

Περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Εννοιολογική σύγχυση και πολιτική εκμετάλλευση...συνέχεια

Η κατάσταση στον σημερινό κόσμο είναι σαφής: δεν επιτρέπεται σε όλους τους ανθρώπους, υπό μόνη την ιδιότητά τους ως ανθρώπων, να κατέχουν όλα τα δικαιώματα (είτε αυτά λέγονται πολιτικά και αστικά είτε λέγονται ανθρώπινα) ανεξάρτητα από το πού γεννιούνται ή το πού βρίσκονται. Ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία θα άξιζαν πράγματι αυτό το όνομα, θα μπορούσε να χορηγήσει μονάχα ένα παγκόσμιο κράτος, προς το οποίο όλα τα άτομα θα βρίσκονταν σε ίση και άμεση σχέση, δηλαδή θα αποκτούσαν άμεσα όλα τους τα δικαιώματα απ\’ αυτό ως τον εκπρόσωπο ολόκληρης της ανθρωπότητας. Μόνο όποιος εκπροσωπεί ολόκληρη την ανθρωπότητα μπορεί και να θεωρήσει τον κάθε άνθρωπο υπό μόνη την ιδιότητά του ως άνθρωπο, ανεξάρτητα από φυλετικά ή εθνικά κατηγορήματα, και να του χορηγήσει ανθρώπινα δικαιώματα.

Η εγκαθίδρυση ενός παγκόσμιου κράτους στο μέλλον, και επομένως η καθιέρωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν μπορεί να αποκλεισθεί, έτσι όμως δεν θα επιτυγχανόταν αυτόματα η εναρμόνιση ανάμεσα στην ηθική – κανονιστική και στη νομική έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και μάλιστα υπό την αιγίδα της πρώτης. Γιατί το παγκόσμιο κράτος θα μπορούσε, π.χ., να καθιερώσει τα ανθρώπινα δικαιώματα υπό συνθήκες μεγάλης πληθυσμιακής πυκνότητας και σπάνης αγαθών, έτσι ώστε τα δικαιώματα αυτά πολύ λίγο θα αντιστοιχούσαν στις σημερινές δυτικές ηθικές – κανονιστικές αντιλήψεις. Οποιος λοιπόν είναι σε θέση να κάνει εννοιολογικές διακρίσεις, δεν μπορεί να θεωρήσει αναγκαία τη σχέση ανάμεσα στην εγκαθίδρυση ενός παγκόσμιου κράτους και στην ηθικοποίηση της παγκόσμιας κοινωνίας, όπως αρέσκονται να πράττουν οι οπαδοί του ηθικού οικουμενισμού.

Η διαφορά όμως ανάμεσα στις δύο παραπάνω έννοιες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καταφαίνεται και αν κάνουμε μιαν αισιόδοξη υπόθεση. Εννοούμε το εξής: είναι δυνατό να μην εγκαθιδρυθεί ένα παγκόσμιο κράτος, αλλά παρ\’ όλα αυτά να επικρατήσει καθολικά το ηθικό – κανονιστικό περιεχόμενο εκείνου που ονομάζουμε σήμερα «ανθρώπινα δικαιώματα», γιατί όλα τα κράτη ανεξαιρέτως θα το καθιστούσαν γνώμονα και οδηγό προκειμένου να διατυπώσουν τα πολιτικά και αστικά δικαιώματα που παραχωρούν στους υπηκόους τους. Αυτό σημαίνει: τα ηθικά αιτήματα μπορούν να ικανοποιηθούν και χωρίς να καταφύγει κανείς στη ρητορική των πανανθρώπινων δικαιωμάτων, και όποιος θεωρεί τούτην εδώ κενή δεν ανήκει σώνει και καλά σε όσους χαίρονται όταν γίνονται αυθαίρετες συλλήψεις και βασανιστήρια, όπως αφήνουν συχνά να εννοηθεί οι οπαδοί της οικουμενικής ηθικής.

Συμπέρασμα: η πρόταση «δεν υπάρχουν ανθρώπινα δικαιώματα» είναι αυτονόητη αν δεν τη συγχέουμε με κανέναν τρόπο και σε κανένα επίπεδο με τις προτάσεις «δεν είναι ορθό να υπάρχουν ανθρώπινα δικαιώματα (με την ηθική – κανονιστική έννοια)» και «δεν θα υπάρξουν ποτέ ανθρώπινα δικαιώματα». Η πρόταση «δεν υπάρχουν ανθρώπινα δικαιώματα» επιβεβαιώνεται άλλωστε καθημερινά από την πολιτική, νομική και αστυνομική πρακτική της ίδιας της «Δύσης», η οποία προσπαθεί να παρακάμψει τις οδυνηρές έσχατες συνέπειες της δικής της προπαγάνδας περί «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» εμμένοντας στην κρίσιμη διάκριση ανάμεσα σε ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα και δίδοντας το προβάδισμα στα δεύτερα, δηλαδή αρνούμενη να αναγνωρίσει όλα τα δικαιώματα σε όλους τους ανθρώπους υπό μόνη την ιδιότητά τους ως ανθρώπων.

 

Απάντηση: Παναγιώτης Κονδύλης

..... πολυ βολικο για τον συλογισμο περι δικαιωματων , το παραδειγμα των Αλβανων στην Ιταλια ....
ας παρουμε μερικα λιγοτερο βολικα παραδειγματα ....
τον εποικισμο της Παλαιστινης απο κατοχικα στρατευματα ... ή τον επι 36 χρονια παρανομο επικοισμο της μισης Κυπρου απο επισης κατοχικα στρατευματα ....

για τα υπολοιπα θα επανελθω ...
στο μεταξυ ριξτε και μια ματια εδω :
http://archive.enet.gr/online/online_issues?pid=51&dt=08/08/2003&id=87409056

 

Απάντηση: Παναγιώτης Κονδύλης

Δώρο στον cornilios, με τα χεράκια μου και κυρίως τα ματάκια μου, το αντέγραψα, με τις υγιές του  

Αφιερωμένο στον νηματοθέτη, στον vautrin και στον Mavrobasilis,

"Τα παράπονα για την "προδοσία των διανοούμενων", δηλαδή την ενδοτικότητά τους στους πειρασμούς της εξουσίας και της βίας, είναι στον αιώνα μας τουλάχιστον τόσο παλιά όσο και το ξακουστό βιβλίο του Julian Benda (1927). Όπως έπρεπε να αναμένεται ακούστηκαν και πάλι με ιδιαίτερη ένταση μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού. Γιατί πολύ συχνά και για πολύν καιρό συνέδεσαν πολλοί διανοούμενοι και όχι πάντα οι πιό ασήμαντοι, είτε ως απολογητές, είτε (οι πιο δειλοί) ως συνοδοιπόροι, τις ελπίδες τους και τις προσωπικές ηγετικές τους αξιώσεις με την πορεία του κομμουνιστικού πειράματος. Οι πλείστοι επιζώντες πασχίζουν τώρα, τύπτοντρς επιδεικτικά τα στήθη ή μεθερμηνεύοντες κατ' αρέσκεια τις προγενέστερες φράσεις και πράξεις τους, να κάμουν τα γινόμενα αγίνωτα και έτσι να διατηρήσουν τη θέση τους μέσα στο ανθηρό παζάρι της πνευματικής ζωής. Απέναντι στις αυτομαστιγώσεις ήσ τις αλχημείες τους ορθώνεται η έπαρση και η κάποτε ιεροεξεταστική προπέτεια εκείνων οι οποίοι εξ αρχής είχαν επιλέξει το "σωστό" (κατά την ετυμηγορία του 1989) στρατόπεδο. Και ανάμεσα στους τελευταίους συχνότατα προπετέστεροι είναι όσοι γεννήθηκαν και εμφανίσθηκαν δημοσίως με αρκετή καθυστέρηση, ώστε να ταχθούν εγκαίρως και ακίνδυνα με τον νικητή.

Η διαφορά ανάμεσα σε μετανοούντες (φιλο)κομμουνιστές και θριαμβεύοντες δυτικόφρονες είναι, όπως λέγεται συνήθως, ότι οι πρώτοι ήταν διατεθειμένοι να παραβλέψουν ή και να χαιρετίσουν την απανθρωπία, αρκεί να διαπραττόταν στο όνομα της Ουτοπίας, ενώ οι δεύτεροι, με τον αντιουτοπικό πραγματισμό τους, υπηρέτησαν την φιλελεύθερη υπόθεση της φιλάνθρωπης ανοχής. Αν όμως δούμε τα πράγματα σε μια διαφορετική προοπτική, αυτή η υποκειμενικά αισθητή αντίθεση επισκιάζεται από μιαν αντικειμενική ομοιότητα. Οι "προοδευτικοί" δηλ. δεχόμενοι την φιλοσοφία της ιστορικής προόδου, διανοούμενοι συμπαρατάχθηκαν με τη στρατευμένη Ουτοπία πιστεύοντας ότι η Ουτοπία θα γίνει στο μέλλον πραγματικότητα, άρα ότι η Ιστορία θα τους δικαιώσει. Και οι δυτικόφρονες διανοούμενοι μέμφονται σήμερα με τόση αυτοπεποίθηση τις αμαρτίες της αντίπαλης πλευράς επειδή φρονούν ότι, το αργότερο το 1989, η Ιστορία έδωσε δίκιο σε αυτούς. Και στις δύο περιπτώσεις η παγκόσμια Ιστορία εμφανίζεται, καθώς είπε ο Schiller, ως το παγκόσμιο δικαστήριο, και στις δύο επίσης επιστρατεύεται η αντίληψη ότι ο τρόπος, με τον οποίον η εκάστοτε παράταξη κατανοεί τον εαυτό της, εκφράζει ιδεατά την αντικειμενική πορεία της ιστορίας. Όπως η μαρξιστική μυθολογική διαλεκτική ταύτιζε την αυτογνωσία του προλεταριάτου με την αυτογνωσία της Ιστορίας στην τελική της φάση, έτσι νομίζουν σήμερα οι "φιλελεύθεροι" διανοούμενοι ότι η αυτοκατανόηση της Δύσης (οι "αξίες" της) θα μπορούσε ν αποτελέσει τη βάση ενός κοινωνικού προγράμματος οικουμενικά εφαρμόσιμου και να οδηγήσει στο αισιο τέρμα της την οικουμενική Ιστορία.

Έτσι, η αυτοκατανόηση της Δύσης εκβάλλει σε μιάν οικουμενική αξίωση. Όσοι διανοούμενοι ενστερνίζονται δυτικές αξίες (ανθρώπινα δικαιώματα, ανοχή κ.τ.λ.) προασπίζουν επομένως όχι απλώς μιά παρούσα πραγματικότητα, αλλά και ένα μελλοντικό όραμα, θέλουν δηλ. να πραγματωθεί σε παγκόσμια κλίμακα η κοινωνική οργάνωση της Δύσης. Και καθώς στον νου τους, ήδη για πολεμικούς λόγους, κυριαρχεί η αντίθεση "ελευθερία - ολοκληρωτισμός", δεν συνειδητοποιούν ούτε την καταγωγή του οράματός τους από ορισμένη φιλοσοφία της ιστορίας ούτε τη συνάφεια της προσφιλούς τους πανανθρώπινης κοινωνίας με οικουμενίστικές ουτοπίες - πρώτα την μαρξιστική, η οποία αρχικά δεν ήταν τίποτε άλλο από μια παραλλαγή ενός ονείρου του αστικού φιλελευθερισμού: εννοώ το όνειρο της πολιτικής και ηθικής ενοποίησης του κόσμου υπό την αιγίδα μιας ανοιχτής παγκόσμιας οικονομίας. Όμως οι δυτικόφρονες διανοούμενοι, καθώς έχουν συνηθίσει να ταυτίζουν την αντιουτοπική με την αντικομμουνιστική τοποθέτηση, ούτε μπορούν ούτε και θέλουν να αντιληφθούν την ουτοπική διάσταση των δυτικών επαγγελιών, που τώρα οφείλουν να πραγματωθούν. Εξι, οχτώ ή δέκα δισεκατομμύρια άνθρωποι θα πρέπει να καταναλώνουν κατά κεφαλή τόσα, όσα και οι μακάριοι στις ανεπτυγμένες βιομηχανικές χώρες, και θα μπορούν να εγκατασταθούν όπου θέλουν, γιατί ο ψυχρός εμπορικός υπολογισμούς και η τρυφερή συναινετική - επικοινωνιακή κουλτούρα θα συμβάλουν εξ ίσου, όπως πιστεύεται, στην κατάργηση συνόρων και πολέμων. Σε σύγκριση με τέτοιες προοπτικές, οι ουτοπίες του More και του Bacon, αλλά εν μέρει και τα σοσιαλιστικά κοινωνικά οράματα στις αρχές του 20ου αι. μοιάζουν με επαρχιακές σπαρτιατικές κοινότητες. Η σημερινή δυτική επαγγελία για το μέλλον είναι απείρως ριζοσπαστικότερη, τόσο ως προς την οικουμενικής της έκταση όσο και ως προς το υλικό της περιεχόμενο. Όποιος την δέχεται, έχει αποδεχθεί, είτε το ξέρει είτε όχι, μια καινούργια Ουτοπία εδραζόμενη σε ορισμένη φιλοσοφία της Ιστορίας.

Τις συνάφειες αυτές τις αποκρύπτει συνήθως ο μονομερής προσανατολισμός του ενδιαφέροντος προς την ηθική πλευρά των προβλημάτων. Η διανοούμενοι ήταν πάντοτε πρωταρχικοί κήρυκες αξιών, και γι αυτό χαιρετίζουν την ουτοπική κοινωνική επαγγελία της Δύσης υπό ηθική έννοια, δηλ. ως άρνηση κάθε "ολοκληρωτισμού" μέσω ατομικιστικά εννούμενων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μέσω της ειρηνικής ρύθμισης των συγκρούσεων κ.τ.λ. Καθώς η στράτευση εμπνέεται από ηθικές αντιλήψεις, συχνά οι ίδιοι διανοούμενοι, οι οποίοι υπεραμύνονται των αξιών της Δύσης, κατά τα άλλα επικρίνουν την ίδιαν αυτή Δύση, γιατί λ.χ. θεωρούν το οικονομικό της σύστημα ολέθριο από οικολογική και ανθρώπινη άποψη. Η διχοτομία αυτή είναι ψυχολογικά κατανοητή (το κρέας το θέλει κανείς αλλά χωρίς το κόκκαλο) όμως ιστορικά και κοινωνιολογικά παραμένοι έωλη. Ακόμα και με κίνδυνο να σκανδαλίσουμε τους ηθικολόγους μας, δηλ. τους ιδεολόγους της δικής μας κοινωνίας, οφείλουμε να διαπιστώσουμε ότι οι οικουμενικές αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες αποδίδουν ίση αυτονομία και αξιοπρέπεια σε όλα τα άτομα ως άτομα, μπορούν να ευδοκιμήσουν μονάχα σε κοινωνίες όπου ένας εξαιρετικά διαφορισμένος καταμερισμός της εργασίας κατακερματίζει το σύνολο σε άτομα και όπου μαζική παραγωγή και μαζική κατανάλωση κινούνται σε υψηλότατα επίπεδα. Αν εκλείψουν αυτές οι προϋποθέσεις, τότε θα συρρικνωθούν αναγκαία οι ελεύθεροι χώροι, μέσα στους οποίους ανθίζουν η ατομική αυτοπραγμάτωση, η ανοχή, η συναίνεση κ.τ.λ. Τέτοιες αρχές και στάσεις είναι τα συμπαρομαρτούντα μιας διασφαλισμένης ευημερίας, όπου για κανέναν δεν είναι υπαρξιακά κρίσιμο σε τί πιστεύει ή τί κάνει ο πλησίον του.

Μερικοί διανοούμενοι διαισθάνονται την εσώτερη συνοχή μιας τέτοιας ηθικής και μιάς τέτοιας οικονομικής οργάνωσης - όμως την διατυπώνουν με αισιόδοξα πρόσημα. Υπερασπίζουν λοιπόν κατ' αρχήν το δυτικό σύστημα (και βλέπουν μάλιστα σήμερα πολύ επιεικέστερα ακόμα και τον "αμερικανισμό") και τις μελλοντικές του προοπτικές στο όνομα πανανθρώπινων ηθικών αξιών, καταδικάζουν κάθε απαισιόδοξη πρόγνωση για τον δυτικό πολιτισμό και καταγγέλλουν την απόρριψη της δυτικής αποθέωσης του "χρήματος" ως νοσταλγία της φασιστικής ρητορικής, η οποία αντιπαρέθετε επίσης στο "χρήμα" το "αίμα και χώμα". Έτσι, αφήνουν την παραδοσιακή αριστερή κριτική του καπιταλισμού να τη νέμεται η ευρωπαΪκή "Νέα Δεξιά", χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι και οι ίδοι απλώς θητεύουν σε μια τετριμμένη (την αισιόδοξη) φιλοσοφία της ιστορίας. Το νόστιμο είναι ότι ανάμεσά τους συναντώνται πολλοί, οι οποίοι ως χθες ακόμε πιπίλιζαν τα ιδεολογήματα της "αλλοτρίωσης" και κρατούσαν παραμάσχαλα τα "Οικονομικά - Φιλοσοφικά Χειρόγραφα" του νέου Marx, όμως μέσα στο κλίμα του 1989 έκαναν το - προδιαγραφόμενο από καιρό - τελευταίο βήμα προς τη συμφιλίωσή τους με το "σύστημα", με την ελεύθερη αγορά" κ.τ.λ. Πηγή εμπνεύσεως ήταν και στην περίπτωση αυτή ό,τι ονομάζεται από τους νομικούς "κανονιστική ισχύς του πραγματικού". Μετά το ναυάγιο της Ουτοπίας της Ανατολής τα εξημερωμένα κατάλοιπα της "αριστεράς" ενστερνίσθηκαν έτσι την Ουτοπία της Δύσης και δίχως πολλά - πολλά αντάλλαξαν τον αριστερό "αντιφασισμό" με τον φιλελεύθερο "αντιολοκληρωτισμό". Θα διαψευστούν για δεύτερη κατά συνέχεια φορά, αν η οικουμενική επικράτηση της δυτικής οικονομίας και ηθικής δεν συνεπιφέρει την πραγμάτωση της αντίστοιχης Ουτοπίας αλλά τρομακτικούς αγώνες κατανομής και καταστροφές πλανητικού βεληνεκούς. Ωστόσο οι διανοούμενοι δεν είναι σε θέση να συλλάβουν επιστημονικά τους μηχανισμούς της ετερογονίας των σκοπών μέσα στην ιστορία, απλώς παράγουν τα ιδεολογικά συνθήματα μέσω των οποίων λειτουργούν αυτοί οι μηχανισμού. Γι αυτό και η προδοσία είναι η μοίρα τους, αν με τον όρο "προδοσία" εννοήσουμε, πέρα από την υπόκλιση μπροστά στον εκάστοτε νικητή, τη διάσταση ανάμεσα στον κεκηρυγμένο σκοπό της στράτευσης και στη μακροπρόθεσμη έκβαση των ιστορικών εξελίξεων."

Παναγιώτης Κονδύλης, "Από τον 20ο στον 21ο αιώνα", Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα, 1998, σελ. 38 - 43