Ποίηση της παρακμής. Η μοντερνιστική τομή.

ΣΤΙΧΑΚΙΑ

Στιχάκια οι άνθρωποι. Στιχάκια οι άνθρωποι που ανεξαιρέτως ομοιοκαταληκτούν. Που ομοιοκαταληκτούν στο χώμα.
Γιάννης Πετράκης

από τη συλλογή Τείχη βουνό

 

Όταν κατέβουμε τη σκάλα...

Όταν κατέβουμε τη σκάλα τι θα πούμε
στους ίσκιους που θα μας υποδεχτούνε,
αυστηροί, γνώριμοι, αόριστοι φίλοι,
μ' ένα χαμόγελο στ' ανύπαρκτα τους χείλη;

Τουλάχιστον δωπέρα είμαστε μόνοι.
Περνάει η μέρα μας, η άλλη ξημερώνει,
και μες στα μάτια μας διατηρούμε ακόμα
κάτι που δίνει στα πράγμα χρώμα.

Αλλά εκεί κάτου τι να πούμε, πού να πάμε;
Αναγκαστικά ένας τον άλλον θα κοιτάμε,
με κομμένα τα χέρια στους αγκώνες,
ασάλευτοι σαν πρόσωπα σε εικόνες.

Αν έρθει κανείς την πλάκα μας να χτυπήσει,
θα φαντάζεται πως έχουμε ζήσει.
Αν πάρει ένα τριαντάφυλλο ή αφήσει χάμου,
το τριαντάφυλλο θα 'ναι της άμμου.

Κι αν ποτέ στα νύχια μας ανασηκωθούμε,
τις βίλες του Posilipo θα ιδούμε,
Κύριε, Κύριε, και το τερραίν του Παραδείσου
όπου θα παίζουν cricket οι οπαδοί Σου.

Κ. Γ. Καρυωτάκης

Υ.Γ.: Γράφτηκε τον Απρίλιο-Μάιο του 1928. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ξεκίνημα (7, Ιούλιος 1933) μετά το θάνατο του Καρυωτάκη. Ενδιαφέρον έχει το σημείωμα του περιοδικού που συνόδευε το ποίημα.

Σημείωμα της σύνταξης του περιοδικού Ξεκίνημα:

Το ανέκδοτο αυτό τραγούδι του Καρυωτάκη, που είναι και το τελευταίο που έγραψε ο ποιητής -- λίγες μέρες πριν την αυτοκτονία του --, βρέθηκε από το διάδοχό του στην υπηρεσία της Νομαρχίας Πρεβέζης και σημερινό Δ/τή της κ. Θανάσην Γκέλην, ανάμεσα στα υπηρεσιακά έγγραφα. -- Ο φίλος νέος ποιητής κ. Τάκης Τσιάκος είχε την ευγενική καλοσύνη να μας το στείλει για δημοσίευση, αντιγράφοντάς του από το πρωτότυπο. -- Στο τραγούδι αυτό είναι φανερή η σύγχυση των εννοιών του ποιητή, που το έγραψε σε στιγμή φρικτής απελπισίας.

 

Στον ουρανό του τίποτα μ' ελάχιστα


Από την κλειδαρότρυπα κρυφοκοιτάω τη ζωή
την κατασκοπεύω μήπως καταλάβω
πώς κερδίζει πάντα αυτή
ενώ χάνουμε εμείς.
Πώς οι αξίες γεννιούνται
κι επιβάλλονται πάνω σ’ αυτό που πρώτο λιώνει:
Το σώμα.
Πεθαίνω μες στο νου μου χωρίς ίχνος αρρώστιας
ζω χωρίς να χρειάζομαι ενθάρρυνση καμιά
ανασαίνω κι ας είμαι
σε κοντινή μακρινή απόσταση
απ’ ό,τι ζεστό αγγίζεται, φλογίζει…
Αναρωτιέμαι τι άλλους συνδυασμούς
θα εφεύρει η ζωή
ανάμεσα στο τραύμα της οριστικής εξαφάνισης
και το θαύμα της καθημερινής αθανασίας.
Χρωστάω τη σοφία μου στο φόβο∙
πέταλα, αναστεναγμούς, αποχρώσεις
τα πετάω.
Χώμα, αέρα, ρίζες κρατάω∙
να φεύγουν τα περιττά λέω
να μπω στον ουρανό τού τίποτα
με ελάχιστα.

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ

 

Ο κόσμος είναι ένα όμορφο μέρος

Ο κόσμος είναι ένα όμορφο μέρος
για να γεννηθείς,
αν δεν σε πειράζει που η ευτυχία
δεν είναι πάντα
και τόσο διασκεδαστική.
Αν δεν σε πειράζει
έν’ άγγιγμα της κόλασης
κάθε τόσο,
όταν όλα είναι καλά
γιατί και στον παράδεισο
δεν τραγουδούν όλη την ώρα.

Ο κόσμος είναι ένα όμορφο μέρος
για να γεννηθείς,
αν δεν σε πειράζει που
μερικοί άνθρωποι πεθαίνουν
ή ίσως λιμοκτονούν,
που είναι έστω κατά το ήμισυ κακό
εάν δεν είσαι εσύ.

Ω, ο κόσμος είναι ένα όμορφο μέρος
για να γεννηθείς,
αν δεν σε πειράζουν
μερικά ψόφια μυαλά
στις υψηλότερες θέσεις
ή μια, δύο βόμβες
κάθε τόσο
στα αναποδογυρισμένα σας πρόσωπα
ή έστω άλλες αντίστοιχες δυσχέρειες
στις οποίες η επονομαζόμενη ως κοινωνία-
εταιρία μας
είναι θύμα,
με τους -προς εξαφάνιση- άνδρες της
και τους διακεκριμένους άνδρες της
και τους ιερείς της
και τους άλλους προστάτες της.

Και τους ποικίλους διαχωρισμούς της
και τις κοινοβουλευτικές έρευνες της
και τις άλλες δυσλειτουργίες της
που η ηλίθια σάρκα μας
θα κληρονομήσει.

Ναι ο κόσμος είναι το καλύτερο μέρος απ’ όλα
για πολλά πράγματα, όπως
να διασκεδάζεις
και να ερωτεύεσαι
και να είσαι λυπημένος
και να τραγουδάς φθηνά τραγούδια-
και να έχεις εμπνεύσεις
και να περπατάς τριγύρω
κοιτάζοντας τα πάντα
και να μυρίζεις λουλούδια
και να σκουντάς αγάλματα,
ακόμα και να σκέφτεσαι
ή και να φιλάς ανθρώπους και
να γεννάς μωρά και να φοράς παντελόνια
και να κυματίζεις καπέλα
χορεύοντας.
Και να πηγαίνεις
στην ύπαιθρο για φαγητό
στο μέσο του θέρους
και απλά γενικά
«να το ζεις»,
ναι αλλά
στη μέση όλων αυτών
έρχεται το χαμόγελο,
νεκροθάφτης.

( Lawrence Ferlinghetti )

* Μετάφραση : Βαγγέλης Ρουσσάκης

 

Σονέτο Μάλλον Απαισιόδοξο

Το γυμνασμένο μάτι του τραμπούκου
να διέκρινε άραγε των ροδόδεντρων την αρμονία;
Όχι – όχι – μιαν απέραντη ηθικολογία
δε θα βοηθήσει να κάνουμε καλλίτερο τον κόσμο

να ελπίζεις – να ελπίζεις πάντα – πως ανάμεσα εις τους ανθρώπους
– που τους ρημάζει η τρομερή “ευκολία” –
θα συναντήσεις απαλές ψυχές με τρόπους
που τους διέπει καλοσύνη – πόθος ευγένειας – ηρεμία
ίσως όχι πολλές – ίσως να ‘σαι άτυχος: καμία –
τότες εσύ προσπάθησε να γενείς καλλίτερος
εις τρόπον ώστε να έρθει κάποια σχετική ισορροπία

άσε τους γύρωθέ σου να βουρλίζονται πως κάνουν κάτι
σύ σκέψου – τώρα πια – με τι γλυκιά γαλήνη
προσμένεις να ‘ρθ’ η ώρα να ξαπλώσεις στο παρήγορο του
θάνατου κρεβάτι.

Νίκος Εγγονόπουλος

 

Κι αν έσβησε σαν ίσκιος...

Κι αν έσβησε σαν ίσκιος τ' όνειρό μου,
κι αν έχασα για πάντα τη χαρά,
κι αν σέρνομαι στ' ακάθαρτα του δρόμου,
πουλάκι με σπασμένα τα φτερά·

κι αν έχει, πριν ανοίξει, το λουλούδι
στον κήπο της καρδιάς μου μαραθεί,
το λεύτερο που εσκέφτηκα τραγούδι
κι αν ξέρω πως ποτέ δε θα ειπωθεί·

κι αν έθαψα την ίδια τη ζωή μου
βαθιά μέσα στον πόνο που πονώ —
καθάρια πώς ταράζεται η ψυχή μου
σα βλέπω το μεγάλον ουρανό,

η θάλασσα σαν έρχεται μεγάλη,
και ογραίνοντας την άμμο το πρωί,
μου λέει για κάποιο γνώριμο ακρογιάλι,
μου λέει για κάποια που 'ζησα ζωή!


Κ. Καρυωτάκης
Από τη συλλογή Νηπενθή (1921)

 

Υπάρχουνε λύπες που κανείς δεν τις ξέρει.
Υπάρχουνε βάθη που δεν τ’ ανιχνεύει
ο ήλιος. Όρη σιωπής περιβάλλουν τα χείλη.
Και σιωπούν όλοι οι μάρτυρες. Τα μάτια δε λένε.
Δεν υπάρχουνε σκάλες τόσο μεγάλες
να κατέβει κανείς ως εκεί που ταράζεται
του ανθρώπου ο πυρήνας. Αν μιλούσε η σιωπή,
αν φυσούσε, αν ξέσπαγε – θα ξερίζωνεν όλα τα δέντρα του κόσμου.

Ν. Βρεττάκος

 

Το Πιόνι

Πολλάκις, βλέποντας να παίζουν σκάκι,
ακολουθεί το μάτι μου ένα Πιόνι
οπού σιγά-σιγά τον δρόμο βρίσκει
και στην υστερινή γραμμή προφθαίνει.
Με τέτοια προθυμία πάει στην άκρη
οπού θαρρείς πως βέβαια εδώ θ’ αρχίσουν
οι απολαύσεις του κ’ οι αμοιβές του.
Πολλές στον δρόμο κακουχίες βρίσκει.
Λόγχες λοξά το ρίχνουν πεζοδρόμοι·
τα κάστρα το χτυπούν με τες πλατειές των
γραμμές· μέσα στα δυο τετράγωνά των
γρήγοροι καβαλλάρηδες γυρεύουν
με δόλο να το κάμουν να σκαλώσει·
κ’ εδώ κ’ εκεί με γωνιακή φοβέρα
μπαίνει στον δρόμο του κανένα πιόνι
απ’ το στρατόπεδο του εχθρού σταλμένο.

Aλλά γλιτώνει απ’ τους κινδύνους όλους
και στην υστερινή γραμμή προφθαίνει.

Τι θριαμβευτικά που εδώ προφθαίνει,
στην φοβερή γραμμή την τελευταία·
τι πρόθυμα στον θάνατό του αγγίζει!

Γιατί εδώ το Πιόνι θα πεθάνει
κ’ ήσαν οι κόποι του προς τούτο μόνο.
Για την βασίλισσα, που θα μας σώσει,
για να την αναστήσει από τον τάφο
ήλθε να πέσει στου σκακιού τον άδη.

Κ.Π. Καβάφης

 

...
Όλων μας σχεδόν τα πετάγματα
κάποια τα βρήκε αζύγιαστη
ή ζυγιασμένη σφαίρα.

Είτε σκάρτο νερουλό ήτανε το Ικάριο
κερί
είτε γιατί ο ήλιος είναι συνεργάσιμος
μονάχα με τη δύση του
είτε γιατί κατά την απογείωση εξερράγη
εκρηκτικός αντίπαλος.
...

Μνημονεύω χώρια, με ευλάβεια προσευχετική
τα αυτοκτόνα εκείνα πετάγματα
με σφαίρα που κρυφά τους επρομήθευσε
του ακατανόητου η μεγάλη γενναιότης
δεδικαίωται:
η νεκροψία όλης αυτής της καντεμιάς
έδειξε πως τα μόνα καλότυχα φτερά
τα είχε η ματαιότης.

Κική Δημουλά

 

Απ' τον Φύλακα των Κοπαδιών

Το σούρουπο, σκύβω απ’ το παράθυρο,
και ξέροντας με μια λοξή ματιά ότι μπροστά μου έχει χωράφια,
διαβάζω μέχρι να νιώσω τα μάτια μου να καίνε
το βιβλίο του Σεζάριο Βέρδε.

Αχ, πόσο τον λυπάμαι! Ήταν ένας χωρικός
που περπατούσε στην πόλη αιχμάλωτος εν ελευθερία.
Αλλά ο τρόπος με τον οποίο κοιτούσε τα σπίτια,
ο τρόπος με τον οποίο παρατηρούσε τους δρόμους,
το πώς θωρούσε τους ανθρώπους,
ήταν σαν κάποιος που κοιτάζει τα δέντρα,
που ρίχνει τα μάτια χαμηλά στο δρόμο που βαδίζει
και προχωράει κοιτάζοντας τα λουλούδια στα χωράφια…
Γι’ αυτό και ήταν πάντα τόσο λυπημένος,
αν και ποτέ δεν ομολόγησε τη λύπη του,
περπατούσε στην πόλη σαν κάποιος που δεν περπατάει στην εξοχή,
λυπημένος σαν να πατίκωνε λουλούδια μέσα στα βιβλία
και νά ’βαζε φυτά στις γλάστρες…

( Fernando Pessoa )

* Μετάφραση : Μαρία Παπαδήμα

 

O Εργένης

Το θέατρο πανάκριβο, το σινεμά επίσης
κι η μοναξιά αφόρητη στο σπίτι να καθήσεις.
Διάλεξις εδίδετο περί του Μαλακάση
κι είπε κι αυτός ο έρημος να πάει να ξεσκάσει.

Βεβαίως κάπως έπληξε πολλές χρονολογίες,
μα ευτυχώς υπήρξανε και οι απαγγελίες.
Η ώρα του επέρασε χωρίς καμιά δεκάρα,
άσε που είχε όφελος κι εφτά οχτώ τσιγάρα.

Γιάννης Νεγρεπόντης (1930 - 1991)

 

ΕΝΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙ ΖΟΥΣΕ ΛΥΠΗΜΕΝΟ

Ένα λουλούδι ζούσε λυπημένο. Κοιτούσε πάντα κάποιο χελιδόνι. Το κοίταζε και του’λεγε συχνά:

-Πάρε με μαζί σου, σ’αγαπώ. Πάρε και μένα στ’άγνωστο που πας! Εκεί το φως θα λάμπει πιο πολύ-θάναι σα μια χαρά παντοτινή, στα βάθη των γαλάζιων ουρανών!

Ίσως, εκεί ποτέ να μη νυχτώνει! Πάρε και μένα, πάρε με μαζί…

Και το πουλί κοιτούσε πάντα πέρα:

-Είν’ένας μώλος κ’είναι ένα χρυσόψαρο, κρυμμένο μέσ’στα βάθη της θαλάσσης. Αυτό ποτέ δε φαίνεται στον ήλιο. Δεν τόδα, παρά μόνο μια φορά… Κι’όμως αυτό μου φτάνει-δε μου φτάνει; -να ζω, να κελαϊδώ και να πετώ…

ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ