Ποίηση της παρακμής. Η μοντερνιστική τομή.

Εμπνευσμένο από την προηγούμενη ανάρτηση της @dina ... Ευχαριστώ !
 

 

Ουρανός και άστρα

Καθαρός βραδινός ουρανός,
διαυγή μακρινά αστέρια,
καθαρά όπως η ευτυχία του παιδιού.

Ω ! γιατί πρέπει να σκέφτομαι για σας;
Αστέρια, είστε διάφανα όπως η ευτυχία μου !

Γιατί είσαι δυστυχισμένος;
- μου λένε οι άνθρωποι.
Τόσο είμαι δυστυχισμένος,
καλοί άνθρωποι, όσο τ ' αστέρια κι ο ουρανός
- τ ' αστέρια κι ο ουρανός - μα εγώ είμαι άνθρωπος ! ..

Οι άνθρωποι, ο ένας με τον άλλο,
φθονούν, τρέφονται.
Εγώ ήδη είμαι ενάντια,
μόνο ζηλεύω τα όμορφα αστέρια,
μόνο τη θέση τους θα ' θελα να πάρω.


Μιχαήλ Γιούρεβιτς Λέρμοντοβ
Ρώσος ποιητής (1831)

 

Ευγνωμοσύνη

Για όλα, για όλα εγώ σ ' ευχαριστώ:
για τα βάσανα και τα μυστικά της αγάπης ,
για το πικρό δάκρυ και το δηλητηριασμένο φιλί,
για την εκδίκηση του εχθρού και τις συκοφαντίες των φίλων,
για τη ζεστασιά της ψυχής, τις σπατάλες του πάθους,
για όλα τα λάθη που στη ζωή έγιναν ...

Μόνο εύχομαι και αμυδρά ελπίζω στην αναγέννησή μου,
ότι δεν θα μπορώ ακόμη για πολύ να σε ευγνωμονώ.


Μιχαήλ Γιούρεβιτς Λέρμοντοβ
Ρώσος ποιητής (1831)

 

Εσύ είσαι Αράχνη – Ψυχή
Που με ασπρόμαυρη βεντάλια Αέρα μου κάνεις σκυμμένη πάνω μου.
Μυστικά θέλεις να μου πεις Πως πέρασε το Καλοκαίρι
Και περιμένεις την επόμενη Άνοιξη.
Μην μου υπαγορεύεις, τ’ ακούω κι εγώ:
Μια βροχή ζεστή χτυπάει τη στέγη,
Ψίθυρους ακούω από τον κισσό.
Κάποιος μικρός αποφάσισε να ζήσει
Πρασίνισε, φούντωσε,
προσπάθησε Αύριο
σε νέο αστραφτερό αντίσκηνο Θα κοιμηθώ
– μόνη, μονάχη με τον εαυτό μου.
Εκείνο που οι άνθρωποι άνοιξη ονομάζουν, Εγώ το λέω μοναξιά.
Κοιμάμαι – Και ονειρεύομαι τη νιότη μας,
Εκείνη, τη στιγμή που έφυγε Στον ξύπνιο μου,
Αν θέλεις, στην δίνω να θυμάσαι,
Σα να ’ναι φλόγα καθαρή μέσα στη λάσπη,
σα γαλανθός στου μνήματος την άκρη.

25 Μαΐου 1945, Σπίτι στη Φοντάνα
(Από το "ποίημα δίχως ήρωα)
Άννα Αχμάτοβα

Σημείωση: Είκοσι ολόκληρα χρόνια έγραφε το «Ποίημα δίχως ήρωα» η Άννα Αχμάτοβα.
Το «Ποίημα δίχως ήρωα» είναι, κατά την ίδια την Αχμάτοβα, «μια κοσμηματοθήκη με τριπλό πάτο». Είναι ένα ποίημα τριών επιπέδων.
Το πρώτο επίπεδο είναι η συνάντηση με το παρελθόν, ο θρήνος των νεκρών.
Στο δεύτερο επίπεδο ο αναγνώστης διακρίνει τη φωνή της εποχής. Πρωταγωνιστής του ποιήματος όμως είναι ο χρόνος, γι’ αυτό και εν τέλει το ποίημα, απομένει δίχως ήρωα.
Στο τρίτο όμως επίπεδο ανάγνωσης, μπορούμε να διεισδύσουμε στις συμπαντικές διαδρομές της ψυχής, να διακρίνουμε το θεοσοφικό τρίγωνο «Θεός – χρόνος – άνθρωπος», πράγμα που προσδίδει στην ποιητική αυτή σύνθεση ένα βαθύ φιλοσοφικό και ηθικό περιεχόμενο.

 

Ανδρέα Εμπειρίκου

«Όχι Μπραζίλια μα Οκτάνα»

Όταν διά της πίστεως και της καλής θελήσεως, αλλά και από επιτακτικήν, αδήριτον ανάγκην δημιουργηθούν αι προϋποθέσεις και εκτελεσθούν όχι οικοδομικά, ή ορθολογιστικά, μα διαφορετικά τελείως έργα, εις την καρδιά του μέλλοντος, εις την καρδιά των υψηλών οροπεδίων και προπαντός μες στην καρδιά του κάθε ανθρώπου, θα υπάρξη τότε μόνον η Νέα Πόλις και θα ονομασθή πρωτεύουσα της ηνωμένης, της αρραγούς και αδιαιρέτου Οικουμένης.

Άγνωστον αν η παλαιά, που εκτείνεται προ του ωκεανού στα πόδια του κατακορύφου βράχου που μοιάζει με το Τζέμπελ-αλ-Ταρέκ, άγνωστον αν θα εγκαταλειφθή, ή αν θα υφίσταται καν στα χρόνια εκείνα, ή αν, απέραντη και κενή, θα διατηρηθή ως δείγμα μιας ελεεινής, μιας αποφράδος εποχής, ή ως θλιβερόν μουσείον διδακτικόν, πλήρες παραδειγμάτων προς αποφυγήν. Εκείνο που είναι βέβαιον είναι ότι η Νέα Πόλις θα οικοδομηθή, ή μάλλον θα δημιουργηθή, και θα είναι η πρωτεύουσα του Νέου Κόσμου, εις την καρδιά του μέλλοντος και των ανθρώπων, μετά χρόνια πολλά, οδυνηρά, βλακώδη και ανιαρά, ίσως μετά από μίαν άλωσιν οριστικήν, μετά την μάχην την τρομακτικήν του επερχομένου Αρμαγεδδώνος.

Δεν θα εξετάσω τας λεπτομερείας. Είναι μακράν ακόμη η εποχή, ώστε από τούδε να τας γνωρίζωμεν καταλεπτώς, ή «a priori». Αυτό που με ενδιαφέρει απολύτως —και θα έπρεπε να ενδιαφέρη όλους— είναι ότι η Νέα Πόλις θα ολοκληρωθή, θα γίνη. Όχι βεβαίως από αρχιτέκτονας και πολεοδόμους οιηματίας, που ασφαλώς πιστεύουν, οι καημένοι, ότι μπορούν αυτοί τους βίους των ανθρώπων εκ των προτέρων να ρυθμίζουν και το μέλλον της ανθρωπότητος, με χάρακες, με υποδεκάμετρα, γωνίες και «ταυ», μέσα στα σχέδια της φιλαυτίας των, ναρκισσευόμενοι (μαρξιστικά, φασιστικά, ή αστικά), πνίγοντες και πνιγόμενοι, να κανονίζουν.

Όχι, δεν θα κτισθή η Νέα Πόλις έτσι· μα θα κτισθή απ’ όλους τους ανθρώπους, όταν οι άνθρωποι, έχοντες εξαντλήσει τας αρνήσεις, και τας καλάς και τας κακάς, βλέποντες το αστράπτον φως της αντισοφιστείας —τουτέστι το φως της άνευ δογμάτων, άνευ ενδυμάτων Αληθείας— παύσουν στα αίματα και στα βαριά αμαρτήματα χέρια και πόδια να βυθίζουν, και αφήσουν μέσα στις ψυχές των, με οίστρον καταφάσεως, όλα τα δένδρα της Εδέμ, με πλήρεις καρπούς και δίχως όφεις —μά τον Θεό, ή τους Θεούς— τελείως ελεύθερα ν’ ανθίσουν.

Ναι, ναι (αμήν, αμήν λέγω υμίν), σας λέγω την αλήθειαν. Η Νέα Πόλις θα κτισθή και δεν θα είναι χθαμαλή σε βαλτοτόπια. Θα οικοδομηθή στα υψίπεδα της Οικουμένης, μα δεν θα ονομασθή Μπραζίλια, Σιών, Μόσχα, ή Νέα Υόρκη, αλλά θα ονομασθή η πόλις αυτή Οκτάνα.

Και τώρα ο καθείς θα διερωτηθή ευλόγως: «Μα τί θα πη Οκτάνα;»

Δίκαιον το ερώτημα και η απάντησις θα έλθη γρήγορα. Όμως διά να γίνη πλήρως νοητή, ρίξετε πρώτα μέσα σας μια καλή ματιά και ευθύς μετά ρίξετε άλλη μία τριγύρω σας δεξιά και αριστερά, πάνω και κάτω. Έπειτα κλείστε τα μάτια σας για μια στιγμή και ανοίξτε τα αποτόμως, ανοίγοντας διάπλατα και τις ψυχές σας. Η απάντησις θα βρίσκεται μπροστά σας, όχι μονάχα νοητή, μα και απτή — σώμα περικαλλές και έμψυχον και σφύζον.

Και τώρα (αμήν, αμήν) λέγω υμίν:

Οκτάνα, φίλοι μου, θα πη μεταίχμιον της Γης και του Ουρανού, όπου το ένα στο άλλο επεκτεινόμενο ένα τα δύο κάνει.

Οκτάνα θα πη πυρ, κίνησις, ενέργεια, λόγος σπέρμα.

Οκτάνα θα πη έρως ελεύθερος με όλας τας ηδονάς του.

Οκτάνα θα πη ανά πάσαν στιγμήν ποίησις, όμως όχι ως μέσον εκφράσεως μόνον, μα ακόμη ως λειτουργία του πνεύματος διηνεκής.

Οκτάνα θα πη η εντελέχεια εκείνη, που αυτό που είναι αδύνατον να γίνη αμέσως το κάνει εντέλει δυνατόν, ακόμη και την χίμαιραν, ακόμη και την ουτοπίαν, ίσως μια μέρα και την αθανασίαν του σώματος και όχι μονάχα της ψυχής.

Οκτάνα θα πη το «εγώ» «εσύ» να γίνεται (και αντιστρόφως το «εσύ» «εγώ») εις μίαν εκτόξευσιν ιμερικήν, εις μίαν έξοδον λυτρωτικήν, εις μίαν ένωσιν θεοτικήν, εις μίαν μέθεξιν υπερτάτην, που ίσως αυτή να αποτελεί την θείαν Χάριν, το θαύμα του εντός και εκτός εαυτού, κάθε φοράν που εν εκστάσει συντελείται.

Οκτάνα θα πη η ενόρασις και η διαίσθησις εκείνη, που επιτρέπουν σωστά να νιώθεις, να καταλαβαίνεις όλην την αγωνίαν των αλγούντων, τα λόγια τα συμβολικά του Ιησού, όλην την σκέψιν των αθέων, τας αστραπάς των προφητών και όλην την σημασίαν των τηλαυγών εκλάμψεων του Ζαραθούστρα.

Οκτάνα θα πη (χωρίς να περιφρονούμε του γήρατος την σοφίαν) θα πη πάση θυσία διατήρησις της παιδικής ψυχής εις όλα τα στάδια της ωριμότητος, εις όλας τας εποχάς του βίου, διότι άνευ αυτής και η πιο χρυσή νεότης γρήγορα στάχτη γίνεται και χάνεται και φεύγει και μένει στη θέσι της η θλίψις, η άνευ ελπίδων μεταμέλεια και η στυγνή ρυτίς.

Οκτάνα θα πη εν πλήρει αθωότητι Αδάμ, εν πλήρει βεβαιότητι Αδάμ-συν-Εύα.

Οκτάνα θα πη οι άνθρωποι άγγελοι να γίνουν, αλλ’ άγγελοι με φύλον φανερόν, συγκεκριμένον.

Οκτάνα θα πη επί γης Παράδεισος, επί της γης Εδέμ, χωρίς προπατορικόν αμάρτημα, πέραν πάσης εννοίας κακού, με ελευθέραν εις πάσαν περίπτωσιν παντού και την αιμομιξίαν.

Οκτάνα θα πη απόλυτος ενότης πνεύματος και ύλης.

Οκτάνα θα πη διατήρησις επαφής και στα απώτερα σημεία των εξελίξεων με πάσαν πηγήν που όντως αποτελεί των αρχετύπων της ζωής ιερή μια νερομάνα.

Οκτάνα θα πη παν ό,τι μάχεται τον θάνατον και την ζωήν παντού και πάντοτε διαφεντεύει.

Οκτάνα θα πη αληθινή ελευθερία και όχι εκείνη η φοβερά ειρωνεία, να λέγεται ελευθερία ό,τι χωρεί ή ό,τι εναπομένει στα ελάχιστα περιθώρια που αφήνουν στους ανθρώπους οι απάνθρωποι νόμοι των περιδεών και των τυφλών ή ηλιθίων.

Οκτάνα θα πη, όχι πολιτικής, μια ψυχικής ενότητος Παγκόσμιος Πολιτεία (πιθανώς Ομοσπονδία) με ανέπαφες τις πνευματικές και εθνικές ιδιομορφίες εκάστης εθνικής ολότητος, εις μίαν πλήρη και αρραγή αδελφοσύνην εθνών, λαών και ατόμων, με πλήρη σεβασμόν εκάστου, διότι αυτή μόνον εν τέλει θα ημπορέση διά της κατανοήσεως, διά της αγωνιστικής καλής θελήσεως, ουδόλως δε διά της βίας, τας τάξεις και την εκμετάλλευσιν του ανθρώπου από τον άνθρωπον να καταργήση, να εκκαθαρίση επιτέλους!

Οκτάνα θα πη παντού και πάντα εν ηδονή ζωή.

Οκτάνα θα πη δικαιοσύνη.

Οκτάνα θα πη αγάπη.

Οκτάνα θα πη παντού και πάντα καλωσύνη.

Οκτάνα θα πη η αγαλλίασις εκείνη που φέρνει στα χείλη την ψυχή και εις τα όργανα τα κατάλληλα με ορμήν το σπέρμα.

Οκτάνα, φίλοι μου, θα πη, απόλυτος μη συμμόρφωσις με ό,τι αντιστρατεύεται, ή μάχεται, ή αναστέλλει την έλευσιν της Οκτάνα.

Οκτάνα θα πη μη συμμετοχή και μη αντίταξι βίας εις την βίαν.

Οκτάνα θα πη ό,τι στους ουρανούς και επί της γης ηκούετο, κάθε φοράν που ως μέγας μαντατοφόρος, με έντασιν υπερκοσμίου τηλεβόα, ο Άγγελος Κυρίου εβόα.

Ιδού με ολίγα λόγια, αλλά σαφή, ιδού τι θα πη, φίλοι μου, Οκτάνα.

Και τώρα θα προσθέσω:

Όσοι από σας πια βαρεθήκατε στον κόσμο αυτόν τον άδικον και τον βλακώδη να άγεσθε και να φέρεσθε από τους ψεύτες, από τους σοφιστάς και λαοπλάνους, όσοι πια βαρεθήκατε οι δεσμοφύλακές σας σαν τόπια ταλαίπωρα να σας εξαποστέλλουν εις τον Καϊάφα και πριν απ’ αυτόν στον Άννα, προσμένοντας να έλθη η Ώρα η χρυσαυγής, η πολυύμνητος και ευλογημένη, όσοι πιστοί, όσοι ζεστοί, όσοι την σημερινήν ελεεινήν πραγματικότητα να αλλάξετε ποθείτε, προσμένοντας να έλθη η Ώρα, όσοι πιστοί, όσοι ζεστοί, ελάτε και ας ανακράξωμεν μαζί (νυν και αεί, νυν και αεί) σαν προσευχή και σαν παιάνα, ας ανακράξωμεν μαζί, με μια ψυχή, με μια φωνή — ΟΚΤΑΝΑ!

Γλυφάδα, 20.8.1965

 

Τη στοργή σου να δείχνεις ξανοίγοντας
την αλήθεια της πολύ διακριτικά.
Την ώρα σου χάνεις τυλίγοντας
το λαιμό μου στ’ ακριβά γουναρικά.

Κι άδικα δούλος και σκλάβος μου γίνεσαι
κι όλο για πρώτες αγάπες μιλάς.
Λες και δεν ξέρω πως υποκρίνεσαι,
τάχα δε βλέπω στα μάτια σου πόσο διψάς!

Άννα Αχμάτοβα

 

Όσες φορές κι αν το διαβάσεις είναι πάντα συγκινητικό !!!
Ένας ύμνος στη σωτηρία των ψυχών...
Αρχέτυπα που δεν έχουμε ακουμπήσει ούτε στη φαντασία μας τα περισσότερα από αυτά..
Ιδεατά που μόνο που τα σκέφτεσαι σκιρτάς, η ολότητα, η τελειότητα και η προσγείωση στην πραγματικότητα ταυτόχρονα.

 

Σωπαίνει ἡ ψυχή.
Στόν παγωμένο οὐρανό
τά ἴδια καί πάλι λάμπουν ἀστέρια.
Γύρω, γιά τό χρυσό ἤ τό ψωμί
λαοί θορυβώδεις φωνάζουν…

Ἐκείνη σιωπᾶ – καί τίς κραυγές ἀκούει
καί κόσμους μακρινούς θωρεῖ,
ἀλλά στή διπρόσωπη μοναξιά
ἑτοιμάζει δῶρα θαυμαστά,
στούς θεούς της ἑτοιμάζει δῶρα
καί, βυθισμένη, στή σιγαλιά,
μ’ ἀκάματη ἀκοή ἀκούει
τό μακρινό κάλεσμα τῆς ἄλλης ψυχῆς…

Σάν τά λευκά πουλιά πάνω ἀπό τό πέλαγος
οἱ ἀχώριστες καρδιές
ἀπ’ τήν ὁμίχλη πέρα τό κάλεσμα ἀκοῦν
καί εἶναι οἱ μόνες ἄλλωστε πού τό κατανοοῦν.

2 Φεβρουαρίου 1901
Αλεχάντερ Μπλοκ

 

Η ευλογία της έλλειψης


Ευγνωμονώ τις ελλείψεις μου
ό,τι μου λείπει με προστατεύει
από κείνο που θα χάσω
όλες οι ικανότητές μου
που ξεράθηκαν στο αφρόντιστο χωράφι της ζωής
με προφυλάσσουν από κινήσεις στο κενό
άχρηστες, ανούσιες.
Ό,τι μου λείπει με διδάσκει
ό,τι μου ‘χει απομείνει
μ’ αποπροσανατολίζει
γιατί μου προβάλλει εικόνες απ’ το παρελθόν
σαν να ‘ταν υποσχέσεις για το μέλλον.
Δεν μπορώ, δεν τολμώ
ούτ’ έναν άγγελο περαστικό
να φανταστώ γιατί εγώ
σ’ άλλον πλανήτη, χωρίς αγγέλους
κατεβαίνω.
Η αγάπη, από λαχτάρα που ήταν
έγινε φίλη καλή
μαζί γευόμαστε τη μελαγχολία του Χρόνου.
Στέρησέ με –παρακαλώ το Άγνωστο–
στέρησέ με κι άλλο
για να επιζήσω.

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ

 

Έξι βδομάδες κιόλας

«Έξι βδομάδες κιόλας, κι άλλες δεκαπέντε ακόμα
Μέρες ατέλειωτες! Μες στους ανθρώπινους καημούς,
Βέβαια, καημός πικρός ωσάν το χωρισμό δεν είναι!

Γράφεις, σου γράφων, λες πως αγαπάς, πώς σ’ αγαπούνε,
Το βλέμμα, κάθε μέρα, τις κινήσεις, τη φωνή,
Ώρες μ’ εκείνον μοναχός μιλάς που είναι μακριά.
Μα ό, τι κι αν αισθανθείς κι ό, τι κι αν στοχαστείς και όλα όσα
Μ’ εκείνον πεις που βρίσκεται μακριά σου, είναι όλα αυτά
Άτονα κι άχρωμα και μελαγχολικά πιστά.

Ω! η απουσία! Η πιο σκληρή απ’ τις δυστυχίες όλες
Στις λέξεις και στις φράσεις να ζητάς παρηγοριά,
Στο άπειρο μέσα πλήθος των θλιμμένων στοχασμών σου
Και ό, τι θα βρεις, ανούσιο πάντα να ‘ναι και πικρό!
Κι ύστερα, να, αιχμηρή και κρύα σαν λεπίδι,
Γοργότερη από τα πουλιά, κι από τις σφαίρες πιο γιορτή,
Κι απ’ το νοτιά στη θάλασσα κι απ’ το αγριοφύσημά του,
Και μ’ ένα δηλητήριο στην αιχμή θανατερό,
Να, όμοια σα βέλος, που ‘ρχεται στο τέλος η Υποψία,
Ξαπολυμένη από την άθλια Αμφιβολία τη βδελυρή.

Μπορεί ποτέ; Ενώ στο τραπέζι ακουμπισμένος,
Το γράμμα της με δάκρυα να διαβάζω εγώ,
Το γράμμα της που όλο για την αγάπη της μου λέει,
Την ώρα εκείνη η σκέψη της να ‘ναι δοσμένη αλλού;
Ποιος ξέρει; Ενώ για μένα αργές εδώ και θλιβερές,
Κυλούν οι μέρες, σαν ποτάμι μ’ όχθες ξεραμένες,
Ίσως να χαμογέλασε το χείλι της τ’ αγνό;
Ίσως να ‘ναι χαρούμενη και να με λησμονάει;

Και μελαγχολικός το γράμμα της ξαναδιαβάζω.»

Πωλ Βερλαίν

 

Προειδοποίηση

Σπουδαίος θα 'ναι εκείνος που θα φτιάξει πρώτος
ρομπότ για όλες τις δουλειές.
Κι άλλοι πολλοί θα κάνουν τέτοιους άθλους,
αναμφίβολα.
Τους βλέπω κιόλας να στριμώχνονται
στον προθάλαμο του μέλλοντος
χτυπώντας νευρικά τα πόδια στο πάτωμα,
όλοι ένας πόθος, όλοι ένα όνειρο:
πώς - λέει - θα γίνουν κουκουνάρια
στο μεγάλο πεύκο της ανθρώπινης προόδου.

Μα εγώ σαν πιο τρανός απ' όλους
- σε τούτο δε χωράει αντίρρηση -
με το σκεπάρνι της φωνής μου,
έσκαψα βαθιά το λευκό χαρτί, το πρόσταξα
να σου το πει, να μην το λησμονήσει
πως στο σπίτι μου, στο σπίτι σου, στα σπίτια μας
το ταβάνι κάθε μέρα χαμηλώνει...

( Νίκος Β. Λαδάς )