Ποίηση της παρακμής. Η μοντερνιστική τομή.

- Αυτοί δεν είναι οι δρόμοι που γνωρίσαμε...

Αυτοί δεν είναι οι δρόμοι που γνωρίσαμε
Αλλότριο πλήθος έρπει τώρα στις λεωφόρους
Άλλαξαν και των προαστίων οι ονομασίες
Υψώνονται άσυλα στα γήπεδα και στις πλατείες.
Ποιος περιμένει την επιστροφή σου; Εδώ οι επίγονοι
λιθοβολούν τους ξένους, θύουν σ᾿ ομοιώματα,
είσαι ένας άγνωστος μες στο άγνωστο εκκλησίασμα
κι από τον άμβωνα αφορίζουνε τους ξένους,
ρίχνουνε στους αλλόγλωσσους κατάρες

Εσύ στους σκοτεινούς διαδρόμους χώσου,
στις δαιδαλώδεις κρύπτες που δεν προσεγγίζει
ούτε φωνή αγριμιού η ήχος τυμπάνου·
Εκεί δε θα σε βρουν. Γιατί αν σ᾿ αφορίσουν
κάποιοι –αναπόφευκτα– στα χείλη τους θα σε προφέρουν.
Οι σκέψεις σου θ᾿ αλλοιωθούν, θα σου αποδώσουν
ψιθυριστά προθέσεις, θα σε υμνήσουν.
Με τέτοιες προσιτές επιτυχίες θα ηττηθείς.
Τεντώσου απορρίπτοντας των λόγων σου την πανοπλία,
κάθε εξωτερικό περίβλημα σου περιττό
και της Σιωπής το μέγα διάστημα, έτσι,
τεντώσου να πληρώσεις συμπαγής.


- Η απόφαση

Είστε υπέρ η κατά;
Έστω απαντείστε μ᾿ ένα ναι η μ᾿ ένα όχι.
Το έχετε το πρόβλημα σκεφτεί,
Πιστεύω ασφαλώς πως σας βασάνισε.
Τα πάντα βασανίζουν στη ζωή,
παιδιά, γυναίκες, έντομα,
βλαβερά φυτά, χαμένες ώρες,
δύσκολα πάθη, χαλασμένα δόντια,
μέτρια φίλμς. Κι αυτό σας βασάνισε ασφαλώς.
Μιλάτε ὑπεύθυνα λοιπόν. Έστω με ναι η όχι.
Σε σας ανήκει η απόφαση.
Δε σας ζητούμε πια να πάψετε
τις ασχολίες σας, να διακόψετε τη ζωή σας,
τις προσφιλείς εφημερίδες σας· τις συζητήσεις
στο κουρείο· τις Κυριακές σας στα γήπεδα.
Μία λέξη μόνο. Εμπρός λοιπόν:
Είστε υπέρ η κατά;
Σκεφθείτε το καλά. Θα περιμένω.

( Μανόλης Αναγνωστάκης )

 

ΖΩΣΑ ΠΕΤΡΑ

Πέτρα και ξύλο και μόχθος ιερός
σφυρί και σμίλη και όνειρα
λαξεύαν κάστρα φυλακές
όπου η ψυχή ζητούσε αναπαμό
και γέρμα το κορμί από τον κάματο της μέρας

Όμως τις νύχτες ξέρναγε τους κόπους μας η πέτρα
κι ανάσαινε κουράγιο.

Ολημερίς γέλια παιδιών, κυνηγητά εραστών,
βρισιές και κλάματα, συγγνώμες και όρκοι,
σιωπές και παγερά σε τοίχους πρόσωπα.
Λόγια ανείπωτα, λυγμοί που μείνανε
κόμπος στο λαιμό…

Όμως τις νύχτες ξέρναγε ματαίωση η πέτρα
κι ανάσαινε ελπίδα.

Τα πρωινά νοικοκυρές ξαράχνιαζαν τους πόθους
που κούρνιασαν στου δωματίου τις γωνιές
Εργάτες κινούσαν για το νέο ξεσηκωμό
που θα ανδρωθεί στα καφενεία
και θα χαθεί στα γήπεδα και στις λαϊκές.

Όμως τις νύχτες ξέρναγε τις ήττες μας η πέτρα
κι ανάσαινε τις προσδοκίες μας.

Αυτά ήταν κάποτε,
που στο φέγγος της νυχτιάς βαφτίζαμε τη μέρα
Μέχρι που διώξαμε απ’ τους τοίχους μας την πέτρα,
απ’ τη ζωή μας τις νύχτες,
από τα σπίτια μας τη ζωή…

peleas

 

Οι προετοιμασίες

Εβδομάδες πριν από την έναρξη, όλα είχαν παραγγελθεί
στις καλύτερες του είδους– εταιρίες. Όργανα
που όλα τ’ αλλόκοτα φαινόμενα μετρούν
και προκαλούν κενώσεις, στα έντερα η στην καρδιά.
Ένα ρολόι, ασφαλώς, το πέταγμα της ανυπόμονης ψυχής
να παρακολουθεί,
λάμπες για το σκοτάδι, σκίαστρα για τον ήλιο.
Επίσης, το προαίσθημα επέμεινε για ένα όπλο
και για τις χάντρες τις πολύχρωμες, που μαλακώνουν
το μάτι των αγρίων.

Θεωρητικώς, η πρόβλεψη τους ήτανε ορθή,
εαν, βεβαίως, προέκυπτε η κατάλληλη κατάσταση.
Ατυχώς, η κατάσταση αυτή ήταν ετούτων των ιδίων.

Διότι κανείς δεν δίνει φάρμακα στον δηλητηριαστή,
στον θαυματοποιό τα καλά σύνεργα, η ένα τουφέκι
στον μελαγχολικό που πλήττει.

( W. H. Auden )

 

Ψηλά παράθυρα

Οταν βλέπω δυο παιδιά
και σκέφτομαι πως εκείνος τη γαμάει, κι εκείνη παίρνει το χάπι η φορά
διάφραγμα, το βλέπω: είναι αυτός ο παράδεισος που όλοι οι γέροι ονειρευτήκαν όλη τη ζωή τους -
δεσμοί και υποχρεώσεις παρατημένοι στη γωνιά σαν μια παλιά θεριζοαλωνιστική,
κι όλοι οι νέοι να γλιστρούν στη μακριά τσουλήθρα προς την ευτυχία,
ατελείωτα. Αναρωτιέμαι αν,
σαράντα χρόνια πριν, κανείς κοίταξε εμένα και σκέφτηκε, αυτή είναι ζωή,
ούτε Θεός, η να ιδροκοπάς μες στο σκοτάδι για κόλαση και τα παρόμοια, η να πρέπει να κρύβεις αυτό που σκέφτεσαι για τον παπά.
Αυτοί και οι όμοιοι του
θα γλιστρούν τη μακριά τσουλήθρα
σαν ελεύθερα, βρομερά πουλάκια.
Κι ευθύς, αντί για λέξεις, στη σκέψη μου έρχονται ψηλά παράθυρα:
το γυαλί που μαζεύει τον ήλιο,
και πέρα απ' αυτό, ο βαθύς γαλάζιος αέρας, που δείχνει το τίποτα, που δεν είναι πουθενά,
που δεν έχει τέλος.

( Philip Larkin )

 

Ονειρικό τραγούδι 14

Η ζωή, φίλοι, είναι βαρετή. Αυτό δεν πρέπει να το λέμε.
Στο κάτω κάτω, ο ουρανός λάμπει, η απέραντη θάλασσα επιθυμεί,
εμείς οι ίδιοι λάμπουμε κι επιθυμούμε,
κι επιπλέον η μάνα μου σαν ήμουνα παιδί μου είπε
(επανειλημμένα) «Άμα ομολογείς ότι βαριέσαι
σημαίνει ότι δεν έχεις
ψυχικά προσόντα.» Καταλήγω λοιπόν τώρα πως δεν έχω
ψυχικά προσόντα, αφού βαριέμαι του θανατά.
Οι άνθρωποι μου φέρνουν πλήξη,
η λογοτεχνία μου φέρνει πλήξη, κυρίως η υψηλή λογοτεχνία,
ο Χένρυ μου φέρνει πλήξη, με τα χάλια και τον κοιλόπονο του
ίδιος με τον Αχιλλέα,
που λατρεύει τους ανθρώπους και την θαρραλέα τέχνη, που με πλήττει.
Και οι γαλήνιοι λόφοι, και το τζιν, σκέτη ανία
και με κάποιον τρόπο ένας σκύλος
που έχει φτάσει μαζί με την ουρά του αξιοσημείωτα μακριά
στα βουνά η στην θάλασσα η στον ουρανό, αφήνοντας
πίσω: εμένα, της ουράς κούνημα.

( John Berryman )

 

Θάνατος

Κανένας φόβος, καμιά ελπίδα δε συνοδεύουν
ένα ζώο που πεθαίνει.
Μα ένας άνθρωπος προσμένοντας το τέλος του,
είναι γεμάτος φόβο και ελπίδα για τα πάντα.
Πολλές φορές έχει πεθάνει,
πολλές φορές γεννήθηκε ξανά.
Ένας σπουδαίος άνθρωπος στο απόγειο του,
ένας που αντιμάχεται φονιάδες,
κοιτά με χλευασμό
μια απλή διαδοχή αναπνοής.
Γνωρίζει, άλλωστε, το θάνατο ως το κόκαλο.
Ο άνθρωπος έχει δημιουργήσει το θάνατο.

( William Butler Yeats )

 

"Ο άνθρωπος έχει δημιουργήσει το θάνατο", τι θελει να πει ο ποιητης;

 

Νίκος Καρούζος, Αρνησίκακος
1981

Θα πεθάνω ζητώντας έναν ήλιο
στα μεγάλα χρονικά μυστήρια
κομματιάζοντας τη νύχτα μ' ένα σμήνος από γαλαξίες
αιωρούμενος δίχως τη μητρυιά μας
την αλύγιστη Βαρύτητα
δίχως τα δάκρυα που μας επιβάλλει η Ελλάδα
τουτ' η χώρα που παιδεύει τα δροσερά ελληνόπουλα
κι ανεμίζει τους αμέτρητους γραικύλους .

 

Τα χαφτεία

Γλυστρόντας, πετόντας, εγώ, τ' αεροπλάνο. Κύματα, πλήθος,
ανθρώποι, πόδια. Αντίκρυ τα τζάμια. Στο παρατηρητήριο του
υποβρύχιου, τα φώτα, τα φώτα. Ταφζ, φζ, φζου, φζφζου!
Γυρίζοντας, τριγυρίζοντας, με λύσσα. Άσπρα μα μωβ, πεθαμένη
γυναίκα, ξεβαμμένα μάτια, κίτρινα και μωβ, πεθαμένο. Βζ…. Βζ….
Τα ηλεχτρικά. ΤΑ ΗΛΕΧΤΡΙΚΑ! Να! Μα εκείνο….
Το πράσινο, το πράσινο. — ΦΩΣ. Δηλητήριο, πίπερμαν, του τραμ. Ντραν
ντραμ, αποπίσω, νταμ ντραν. Μικρότερο, μικρότερ…., μικρ….
μ…. Ολονένα. Αποδώ. Αποκεί. Και πίσω. Δεξιά – – 1, 2, 3,
4, 5, …. Το πόδι, το χέρι, μαζί. Τα ωτό, τα ωτό, ΤΑ ΩΤΟ!
«Αούα!» — Εγώ, εσείς, οι 10, οι 12. 1 τρεμούλιασμα ομαδικό.
Τίναγμα ποδιών. Μέσα. Γλυκός καναπές!
Τα μάτια μου — Ω! Φως πολύ. Γάλα, καταρράχτης,
βροχή, καπνός. «Γκαρσόν, σαρτρέζ!». Χείλια
βαμμένα, ξεβαμμένα. «Γιατί χωρίς κόκκινο;» Το κραγιόνι, η
τσαντίτσα, το χέρι της. «Χωρίς μάγουλα;» — «Μαύρα τα μάτια
σου. Κάτω από τα μάτια σου». Πάντα το δηλητήριο. Πάντα.
«Μορφίνη απόψε. Πολλή μορφίνη!» Ενέσεις, 50 φράγκα ενέσεις.
«Ωτό! Ωτό!» Χειροκροτήματα. ΓΕΛΙΑ!
Τρικυμίες. Τρικυμία γέλιου. Τρικυμία χαράς.
Τρικυμία ωτό. Τρικυμία των δυο καρδιών του αντρός.
1 χτυποκάρδι ανάμεσα σε δυο πετσιά. Χρώματα, πολλά χρώματα!
Όξω. Τύλιγμα. Η γούνα, η γούνα σας. Βζ, Βζου….
«Αούα» – – Αγκαλιασμένοι. Γλήγορα. Μεθυσμένοι. Χαρά.

( Φώτος Γιοφύλλης )

 

Η παραλία του Ντόβερ

Η θάλασσα είναι ήρεμη απόψε.
Η παλίρροια είναι στο ψηλότερο σημείο της,
η σελήνη απλώνει το φως της ευγενικά
πάνω από τα στενά, στη γαλλική ακτή το φως
τρεμοπαίζει και χάνεται, οι βράχοι της Αγγλίας υψώνονται,
αχνοφώτιστοι και αχανείς, πέρα στον ήσυχο κόλπο.
Έλα στο παράθυρο, είναι γλυκός ο νυχτερινός αέρας!
Μονάχα, απ’ τη μακριά αφρισμένη γραμμή
εκεί που η θάλασσα ενώνεται με τη χλωμή απ’ το φεγγαρόφωτο στεριά,
άκουσε! Φτάνει η βραχνή βουή
από τα βότσαλα που τα κύματα παρασύρουν, τα πετούν
και τα επιστρέφουν ψηλά στην παραλία,
αρχίζουν, και σταματούν, κι έπειτα ξαναρχίζουν,
χαμηλώνουν τρέμοντας την ορμή τους, και φέρνουν
την αιώνια μουσική της λύπης.

Πολλά χρόνια πριν ο Σοφοκλής
την άκουσε στο Αιγαίο, και του έφερε
στο νου τη θολή άμπωτη και πλημμυρίδα
της ανθρώπινης δυστυχίας, κι εμείς
βρίσκουμε στον ήχο της μια σκέψη,
ακούγοντας τον πλάι σ’ αυτήν τη μακρινή βόρεια θάλασσα.

Η Θάλασσα της Πίστης
ήταν κάποτε κι εκείνη στο πιο ψηλό σημείο της, κι οι ακτές της γήινης σφαίρας
εκτείνονταν σαν τις πτυχώσεις μιας λαμπρής γιρλάντας.
Όμως τώρα ακούω μονάχα
τη μελαγχολία της, το μακρόσυρτο βουητό της που εξασθενεί,
που οπισθοχωρεί, κάτω από την ανάσα
του νυχτερινού αέρα, χαμηλά, πέρα από τα αχανή και ζοφερά όρια
και τα γυμνά χαλίκια του κόσμου.

Α, αγάπη μου, ας είμαστε ειλικρινείς
ο ένας με τον άλλο! Γιατί ο κόσμος, που μοιάζει
να απλώνεται μπροστά μας σαν
χώρα ονειρική,
τόσο πλούσια, τόσο όμορφη, τόσο καινούργια,
δεν έχει στην πραγματικότητα ούτε χαρά, ούτε αγάπη, ούτε φως,
ούτε βεβαιότητα, ούτε ειρήνη, ούτε βοήθεια για τον πόνο.
Και είμαστε εδώ σαν πάνω σε σκοτεινή πεδιάδα
ανάστατοι από μπερδεμένα σήματα για μάχη η για φυγή,
όπου τυφλοί στρατοί συγκρούονται τη νύχτα.

( Mathew Arnold )

 

Τὰ δῶρα

Σήμερα φόρεσα ἕνα
ζεστὸ κόκκινο αἷμα
σήμερα οἱ ἄνθρωποι μ᾿ ἀγαποῦν
μιὰ γυναίκα μοῦ χαμογέλασε
ἕνα κορίτσι μοῦ χάρισε ἕνα κοχύλι
ἕνα παιδὶ μοῦ χάρισε ἕνα σφυρί

Σήμερα γονατίζω στὸ πεζοδρόμιο
καρφώνω πάνω στὶς πλάκες
τὰ γυμνὰ ποδάρια τῶν περαστικῶν
εἶναι ὅλοι τους δακρυσμένοι
ὅμως κανεὶς δὲν τρομάζει
ὅλοι μείναν στὶς θέσεις ποὺ πρόφτασα
εἶναι ὅλοι τους δακρυσμένοι
ὅμως κοιτάζουν τὶς οὐράνιες ρεκλάμες
καὶ μιὰ ζητιάνα ποὺ πουλάει τσουρέκια
στὸν οὐρανό

Δυὸ ἄνθρωποι ψιθυρίζουν
τί κάνει τὴν καρδιά μας καρφώνει;
ναὶ τὴν καρδιά μας καρφώνει
ὥστε λοιπὸν εἶναι ποιητής


ἀπὸ τὴ συλλογή
Η ΠΛΗΓΩΜΕΝΗ ΑΝΟΙΞΗ, Μίλτος Σαχτούρης

 

Ἐσεῖς ποὺ βρήκατε τὸν ἄνθρωπό σας
κι ἔχετε ἕνα χέρι νὰ σᾶς σφίγγει τρυφερά,
ἕναν ὦμο ν᾿ ἀκουμπᾶτε τὴν πίκρα σας,
ἕνα κορμὶ νὰ ὑπερασπίζει τὴν ἔξαψή σας,

κοκκινίσατε ἄραγε γιὰ τὴν τόση εὐτυχία σας,
ἔστω καὶ μία φορά;
Εἴπατε νὰ κρατήσετε ἑνὸς λεπτοῦ σιγή
γιὰ τοὺς ἀπεγνωσμένους;

~Ντίνος Χριστιανόπουλος,