Ποιήματα

Απάντηση: Ποιήματα

Κ᾿ ἦρθε μοιραῖα...


Κ᾿ ἦρθε μοιραῖα τοῦ φθινοπώρου ἡ Ὥρα,
ἀνάμεσό μας στάθη σκυθρωπή,
μᾶς ἄφησε τ᾿ ἀνταλλαγμένα δῶρα
καὶ τὸ γιατί χωρὶς νὰ μᾶς τὸ πῆ

Μᾶς ἔρριξε στὸ δρόμο πρὸς τὴ χώρα
μὲ γρήγορο τὸ χέρι ὡς ἀστραπή.
Μαζὶ στὸν κόσμο μὰ μονάχοι τώρα,
μία μοναξιὰ σὰν τάφου σιωπή.

Μόνο ἔφτανε ὁ ἀχὸς τοῦ τραγουδιοῦ σου,
μία ἀνάστερη νυχτιὰ χωρὶς πνοή.
- Ἄχ, ποὖνε ἡ νύχτα ἐκείνη τοῦ παληοῦ σου

Τοῦ τραγουδιοῦ, μία προσμονὴ κρυμμένη;
Μ᾿ ἔφτανε ὁ ἀχός... Δὲ σώνεται ἡ ζωὴ
ὅταν τοῦ τάφου ἡ πόρτα εἶνε ἀνοιγμένη.

Της αγαπημένης μου Μαρίας Πολυδούρη, από τη συλλογή ''Οἱ τρίλλιες ποὺ σβήνουν''.

 

LE CONDAMNE A MORT

SUR MON COU sans armure et sans haine, mon cou
Que ma main plus légère et grave qu’une veuve
Effleure sous mon col, sans que ton cœur s’émeuve,
Laisse tes dents poser leur sourire de loup.

Ô viens mon beau soleil, ô viens ma nuit d’Espagne,
Arrive dans mes yeux qui seront morts demain.
Arrive, ouvre ma porte, apporte-moi ta main,
Mène-moi loin d’ici battre notre campagne.

Le ciel peut s’éveiller, les étoiles fleurir,
Ni les fleurs soupirer, et des prés l’herbe noire
Accueillir la rosée où le matin va boire,
Le clocher peut sonner : moi seul je vais mourir.

Ô viens mon ciel de rose, ô ma corbeille blonde !
Visite dans sa nuit ton condamné à mort.
Arrache-toi la chair, tue, escalade, mords,
Mais viens ! Pose ta joue contre ma tête ronde.

Nous n’avions pas fini de nous parler d’amour.
Nous n’avions pas fini de fumer nos gitanes.
On peut se demander pourquoi les cours condamnent
Un assassin si beau qu’il fait pâlir le jour.

Amour viens sur ma bouche ! Amour ouvre tes portes !
Traverse les couloirs, descends, marche léger,
Vole dans l’escalier, plus souple qu’un berger,
Plus soutenu par l’air qu’un vol de feuilles mortes.

Ô Traverse les murs ; s’il le faut marche au bord
Des toits, des océans ; couvre-toi de lumière,
Use de la menace, use de la prière,
Mais viens, ô ma frégate, une heure avant ma mort.

Jean Genet

Επτά, Κυριακή 16 Ιανουαρίου 2011

Ο ΠΟΙΗΤΗΣ, Η ΣΤΑΡ ΚΑΙ Ο ΔΟΛΟΦΟΝΟΣ

ΤΗΣ ΜΑΤΟΥΛΑΣ ΚΟΥΣΤΕΝΗ

«Αποφάσισα να γράψω αυτό το ποίημα στη μνήμη του φίλου μου Μορίς Πιλόρζ, του οποίου το αστραφτερό πρόσωπο και λαμπερό σώμα στοιχειώνει τα βράδια που δεν με πιάνει ο ύπνος» έγραφε κάποτε ο Ζαν Ζενέ, αναφερόμενος στο πρώτο του ποίημα «Ο καταδικασμένος σε θάνατο» (1942).
Σήμερα μπορεί κανείς να ακούσει αυτούς τους στίχους από μια απρόσμενη ερμηνεύτρια: Η Ζαν Μορό κυκλοφόρησε με τον Ετιέν Νταό ένα cd με τη μελοποίηση του «Le condamne a mort». Τα 14 κομμάτια άλλοτε θυμίζουν τραγούδια, άλλοτε μουσική απαγγελία. Εχουν, δε, τίτλους που παραπέμπουν στο περιεχόμενο των στίχων και δίνουν μια εικόνα κυρίως για τον άνθρωπο που τον ενέπνευσε: «Σκότωσα», «Βράχος από μαύρο γρανίτη», «Κυρία μου, ακούστε με», «Πάνω στο λαιμό μου», «Στον Μορίς Πιλόρζ, δολοφόνο 20 ετών»...

Ο Ζαν Ζενέ, που ανέκαθεν γοητευόταν από το περιθώριο, δεν συνάντησε ποτέ τον Μορίς Πιλόρζ, παρόλο που μπαινόβγαινε διαρκώς στις φυλακές. Ωστόσο, διαβάζοντας ή ακούγοντας τους στίχους, θα στοιχημάτιζε κανείς την εντύπωση πως μοιράζονταν το ίδιο κελί, αφού ο συγγραφέας περιγράφει τον νεαρό με λεπτομέρειες, μιλάει για την καθημερινότητά του, το παρελθόν και τα προσόντα του και τον παρουσιάζει ως μάρτυρα. Η δε Μορό έχει στη φωνή την ιδανική βραχνάδα, τη δραματικότητα και την υποκριτική ευκολία για να ερμηνεύσει τους στίχους του ανυπόταχτου Ζενέ, οι οποίοι υμνούν κάποιον που σκότωσε τον εραστή του για λιγότερα από 1.000 φράγκα. Στις 4 Φεβρουαρίου 1939, ο Πιλόρζ οδηγήθηκε στη λαιμητόμο.

«Οπως η "Κόλαση" του Δάντη, ο κόσμος του Ζενέ αποτελείται από ομόκεντρους κύκλους, οι οποίοι απλώνονται από το κέντρο της φυλακής μέχρι τις παρυφές της», γράφει ο Ιβάν Γιαμπλόνκα στη βιογραφία του ποιητή «Οι ανομολόγητες αλήθειες» (Εκδόσεις Καστανιώτη). «Πέρα από κει, βρίσκεται ο κόσμος των ελεύθερων ανθρώπων, το "εσείς" ενάντια στο "εμείς" των καταδίκων και των περιθωριακών (που συχνά δεν είναι παρά κρατούμενοι προσωρινά ελεύθεροι). Ο σωφρονιστικός κόσμος του Ζενέ συμπεριλαμβένει λοιπόν τρία είδη όντων: τους θεούς, τους υπερανθρώπους και τους υπανθρώπους. Στο κέντρο βρίσκεται ο θεός - που δεν είναι άλλος από τον καταδικασμένο σε θάνατο».

Εγκαταλειμμένο παιδί της Πρόνοιας, ιδιότροπος, εκπρόσωπος του θεάτρου του παραλόγου, μέσα από τα έργα του απεικονίζει την ίδια του τη ζωή. Εγραφε γι' αυτά που γνώριζε καλά: Πώς να επιβιώνεις ως λωποδύτης, κατάδικος και εκδιδόμενος, πώς να απολαμβάνεις την ομοφυλοφιλία, πόσο απολαυστικές είναι οι περιπλανήσεις στην Ευρώπη, την κατάδυσή του στον υπόκοσμο και την παρανομία.

«Μέσω κάποιον κοινών φίλων γνώρισα τον Ζαν Ζενέ στα τέλη της δεκαετίας του '50. Περιέργως δημιουργήθηκε μεταξύ μας ιδιαίτερη οικειότητα. Συχνά τον έβρισκα να με περιμένει στην πόρτα του θεάτρου όπου εμφανιζόμουν», λέει σήμερα η Μορό. «Με έσερνε στα μπαρ και ξέρω ότι με χρησιμοποιούσε σαν δόλωμα για να προσελκύει ωραία αγόρια. Ηταν απίστευτα αστείος. Η χαρά της ζωής. Ισως τελικά αυτά που μας ένωναν να υπήρχαν βαθιά μέσα μας. Ο Ζενέ καταλάβαινε πως το σύμπαν του μου ήταν οικείο. Ημουν κι εγώ από μικρή σε μια μόνιμη "ανταρσία": Συγκρούστηκα με το οικογενειακό μου περιβάλλον και ήδη από τα επτά μου χρόνια άρχισα τις βόλτες στη Μονμάρτρ και τις παρέες με νταβατζήδες, κλέφτες και μικροαπατεώνες. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου έμενα σε ένα μοτέλ. Οι πουτάνες ήταν οι καλύτερές μου φίλες, γιατί μετέφραζα τα γράμματα που έπαιρναν. Αυτά όλα μας συνδέουν με τον Ζενέ. Ακόμα κι αν ποτέ δεν τα κουβεντιάσαμε, το νιώθαμε».

Ανάμεσα στις αντιφάσεις του βίου του ήταν και το γεγονός πως από απολιτίκ μεταμορφώθηκε σε ακτιβιστή (είναι γνωστή η υποστήριξή του στους Μαύρους Πάνθηρες, ο αντισημιτισμός του αλλά και τα ταξίδια του σε στρατόπεδα του Λιβάνου και της Ιορδανίας) κι από περιθωριακός έγινε το αγαπημένο παιδί της γαλλικής διανόησης. Οπως γράφει ο Σαρτρ στο έργο του «Ο άγιος Ζενέ», «από τη στιγμή που γεννήθηκε ήταν αυτός που δεν αγαπήθηκε, ο ανεπιθύμητος, ο παραπανίσιος». Ενώ, όπως σημειώνει ο Γιαμπλόνκα, «στον "Καταδικασμένο σε θάνατο" ο Ζενέ εξυμνεί όλες τις φιγούρες του κακού, τους ληστές, τους δολοφόνους, τους προδότες, τους ρουφιάνους, τους ναζί, τους τρομοκράτες και ανατρέπει ριζοσπαστικά τις αξίες του ιουδαιοχριστιανικού δυτικού κόσμου».

Γιατί, όμως, του κέντρισε τόσο τη φαντασία ο δολοφόνος Πιλόρζ; Ισως γιατί εκτός των άλλων είχε και δηλητηριώδες χιούμορ. Σύμφωνα με τους μάρτυρες, τα χαράματα της εκτέλεσής του, είπε στον δήμιο που τον οδηγούσε στην γκιλοτίνα: «Αν έχετε πια τόσο άγχος, μπορούμε να αλλάξουμε θέσεις». Ενώ, η εφημερίδα «L' Oeuvre» ανέφερε στο σχετικό δημοσίευμα της εποχής: «Δεν έχει σημασία αν το έκανε από παλικαριά, από απερισκεψία ή ασυνειδησία, αλλά η στάση του ήταν μια σαφής απόδειξη ότι αντιμετώπισε το θάνατο με λεπτότητα και χιούμορ. Δεν μπορούμε παρά να τον θαυμάσουμε. Εδωσε στην απόλυτη τιμωρία έναν μικρό ανάλαφρο τόνο ευθυμίας, πνευματικότητας, φαιδρότητας, τον οποίο κανείς μας δεν μπορεί να ξεχάσει».

 

Απάντηση: Ποιήματα

Μιλῶ

Μιλῶ γιατὶ ὑπάρχει ἕνας οὐρανὸς ποὺ μὲ ἀκούει
Μιλῶ γιατὶ μιλοῦν τὰ μάτια σου
Καὶ δὲν ὑπάρχει θάλασσα δὲν ὑπάρχει χώρα
Ὅπου τὰ μάτια σου δὲ μιλοῦν

Τὰ μάτια σου μιλοῦν ἐγὼ χορεύω
Λίγη δροσιὰ μιλοῦν κι ἐγὼ χορεύω
Λίγη χλόη πατοῦν τὰ πόδια μου
Ὁ ἄνεμος φυσᾶ πού μᾶς ἀκούει



Γιῶργος Σαραντάρης (Κωνσταντινούπολη 1908 - Ἀθήνα 1941)

 

Απάντηση: Ποιήματα

ΛΑΓΝΕΙΑ
Πάνω στο κρεβάτι , κοιμάσαι γυμνή
Το άρωμα στον αέρα μυρίζει εσύ

Πόθος με κυριεύει , με τα χέρια μου σε αγγίζω
Το κορμί σου κινδυνεύει , πάθος σε πλυμμυρίζω

Τα μάτια σου ανοίγεις , σέρνομαι στο κρεβάτι
Γελάς πονηρά και κλείνεις το μάτι

Στη γωνία σε στριμώχνω , καθώς παιχνιδίζεις
Βογκάς ναζιάρικα , γιατί εσύ κερδίζεις

Τώρα πιάστηκες στον ιστό μου , δεν μπορείς να ξεφύγεις
Ηθελημένα βέβαια , δεν θες να φύγεις
Έτσι και εγώ διεισδύω μέσα σου και νιώθω εσένα
Αίσθηση μοναδική , τον έρωτα υμνεί
Νιώθοντας ο ένας τον άλλο , ρίγη μας προξενεί

Όμως το ήξερες απ ’ την αρχή , ότι θα επιτεθώ
Το είδα στο βλέμμα σου , ήξερες δεν θα χαριστώ
Γνώρισα στο κορμί σου το πόσο σε επιθυμώ

Γι ’ αυτό άγρια θα σε δαμάσω , μέχρι να σε τρομάξω
Όλη θα σε δοκιμάσω , το κορμί σου να χορτάσω!

 

Φωνή μου ράτσα υψικάμινου

Πρώτον: σε θέλουνε ακίνδυνη και να ξεχνάς·
κι ύστερα καλή μ'αυτούς φιλεναδίτσα
τρυφερή
υποσχετική
οι αχρείοι.

Φωνή μου ράτσα υψικάμινου από πλευρό
ανοιχτό του αίλουρου, της ανηφόρας
απ'τα εννιά σκοινιά του βούρδουλα
κι ο ήλιος φίδι μες στο σύρμα.
Μην ξεχάσεις· φτύσ'τους.

Ας περιμένουν να σε σβήσω με νερό
η κατά τες συνταγές αρχαίων Ελληνοσύρων
Ας περιμένουν οι αχρείοι.

Έκτωρ Κακναβάτος

 

Αποκρυπτογραφώ

Αποκρυπτογραφώ


Τη γκραβούρα του στέρνου σου
Όταν με το αυτί μου πάνω του
Μου έλεγες "Σ'αγαπώ"

Και τον ουρανό που
Δε λέει να ησυχάσει
Πριν φιλήσω ξανά
Την καρδιά σου.

 

" [...] aimez-moi donc, Marie,
Faites cela vers moi dont votre nom vous prie [...] "


Pierre de Ronsard

 

Στ᾿ Ἀστεῖα Παίζαμε! (Μανόλης Ἀναγνωστάκης)

Δὲ χάσαμε μόνο τὸν τιποτένιο μισθό μας
Μέσα στὴ μέθη τοῦ παιχνιδιοῦ σᾶς δώσαμε καὶ τὶς γυναῖκες μας
Τὰ πιὸ ἀκριβὰ ἐνθύμια ποὺ μέσα στὴν κάσα κρύβαμε
Στὸ τέλος τὸ ἴδιο τὸ σπίτι μας μὲ ὅλα τὰ ὑπάρχοντα.

Νύχτες ἀτέλειωτες παίζαμε, μακριὰ ἀπ᾿ τὸ φῶς τῆς ἡμέρας
Μήπως πέρασαν χρόνια; σαπίσαν τὰ φύλλα τοῦ ἡμεροδείχτη
Δὲ βγάλαμε ποτὲ καλὸ χαρτί, χάναμε· χάναμε ὁλοένα
Πῶς θὰ φύγουμε τώρα; ποῦ θὰ πᾶμε; ποιὸς θὰ μᾶς δεχτεῖ;

Δῶστε μας πίσω τὰ χρόνια μας δῶστε μας πίσω τὰ χαρτιά μας
Κλέφτες!
Στὰ ψέματα παίζαμε!

 

Απάντηση: Ποιήματα

Λορέντζος Μαβίλης

Έρως και Θάνατος


Με εκοίταξε ένα σούρουπο το Μάη,
Το μοσκοβολισμένο Μάη το μήνα,
Και η ματιά της για πάντα μου επρομήνα
Ευτυχία, που το ουδέν δεν πεθυμάει.

Μα ο πόθος δε χορταίνει, όσο κι α φάη,
Μες την καρδιά μου μπήγεται σα σφήνα.
Σα διψασμένη λυώνεται αλαφίνα
Η ψυχή μου, όση γλύκα κι α ρουφάη.

Μάγο, ανέσπερο φως του θανάτου,
Εσύ, ναι, με γλυκειά παρηγορία
Πραΰνεις καθενός τα βάσανά του.

Μες απ' την αλαβάστρινην υδρία
Ό,τι κι αν τάζης δίνεις. Αφανίζεις
Την πεθυμιά, τους ύπνους αιωνίζεις.

 

Θησαυρός
Η ομορφότερη λέξη στον κόσμο είναι η Concertgebouw.

Τέσσερα χρόνια πριν στο Άμστερνταμ,
με τ' απογευματινό τραμ να κροταλίζει,
είδα μπροστά μου ενα μεγάλο κτίριο.
Όταν σε ρώτησα “Τι ειν' αυτό;”
εσύ απάντησες “Concertgebouw”.

Concertgebouw.
Εγώ, εκείνη την στιγμή,
δεν κατάλαβα τι ήταν.
Μα
η φωνή σου, απαλή και μουρμουριστή,
έπεσε πάνω μου όμορφη.
Κι αυτή η λέξη έγινε ο θησαυρός μου.

Ποτέ δεν άκουσα κάποιον να λέει αυτή τη λέξη
πριν
ή έπειτα.
Μόνον εσύ τη μουρμούρισες
εκείνη τη φορά.
Κι ήμουν η μόνη που την άκουσε
να λέγεται
εκείνη τη μοναδική στιγμή
με την
απαλή
φωνή σου.

Καθώς γράφω τώρα αυτές τις λέξεις
ο θησαυρός χάνει την αίγλη του σε μια στιγμή,
τώρα δεν αξίζει καν το πτώμα ενός τζίτζικα.

Αποκάλυψα το μυστικό μου
για να εγκαταλείψω ένα πράγμα σημαντικό,
για να ξεχάσω
αυτή τη λέξη, και εσένα.

Αντίο
Concertgebouw μου.
Δε χρειάζεται πια να κρατώ την ανάσα μου.
Τόσο πολλές φορές χρειάζεται να βάζεις στην άκρη
σημαντικά πράγματα.

Ακόμη κι η γλυκιά πάχνη που σπινθήρισε απ' το χωρισμό
θα χάσει τη δύναμή της εξαιτίας όλων αυτών που έγραψα.
Δεν έχω πληγωθεί στο ελάχιστο,
λυπάμαι, αλλά πρέπει να το πω.


Toshiko Hirata

(Μτφρ. Peter Constantine – Δημήτρης Αθηνάκης)

 

Βακχικόν (Από τα Αποκηρυγμένα, Ίκαρος 1983)

Aπό του κόσμου κεκμηκώς την πλάνον αστασίαν,
εντός του ποτηρίου μου εύρον την ησυχίαν·
ζωήν κ’ ελπίδα εν αυτώ και πόθους εσωκλείω·
δότε να πίω.

Μακράν εδώ των συμφορών, των θυελλών του βίου,
αισθάνομ’ ως διασωθείς ναύτης εκ ναυαγίου
κ’ εν ασφαλεί ευρισκόμενος εντός λιμένος πλοίω.
Δος μοι να πίω.

Ω! υγιής του οίνου μου ζέσις, απομακρύνεις
πάσαν ψυχράν επιρροήν. Φθόνου ή καταισχύνης,
ή μίσους, ή διαβολών, δεν με εγγίζει κρύο·
δότε να πίω.

Την άχαριν αλήθειαν γυμνήν δεν βλέπω πλέον.
Άλλην απήλαυσα ζωήν, και κόσμον έχω νέον·
εν των ονείρων τω ευρεί ευρίσκομαι πεδίω —
δος, δος να πίω!

Και αν ήναι δηλητήριον, και ανεύρω την πικρίαν
της τελευτής εντός αυτού, εύρον πλην ευτυχίαν,
τέρψιν, χαράν, και έπαρσιν εν τω δηλητηρίω·
δότε να πίω!

 

Σατυρικὸν ὀξύμωρον (Μελισσάνθη)

Σκοτεινίασε ὅταν ἔπεσε τὸ φῶς τυφλωτικὸ
Λιγόστεψε ὅταν ὁ ἀριθμὸς ἔγινε πολλαπλάσιος
Οἱ λύσεις γίναν κόμπος ἄλυτος
κι ὅταν ἡ Ἀριάδνη ἔτρεξε λυσίκομη
κύλησε ἀνάποδα τὸ κουφάρι της
Τότε ὁ κάβουρας ἔγινε ὠκύποδας
κι ὁ Ἀχιλλέας χελώνα. Πήδηξε
ἔξω ἀπ᾿ τὴν ἔξωση τοῦ Ἐλεάτη
ἀδιαφορώντας γιὰ τὸ πρόβλημα τοῦ χωροχρόνου
ἀδιαφορώντας γιὰ τὸ ἀγώνισμα στὸν Ἱππόδρομο
καὶ τὰ χαμένα στοιχήματα
τὴν ἀνατίμηση τοῦ πετρελαίου
τὸν πυρετὸ τοῦ χρυσοῦ
τὴ παγκόσμια κρίση
ἐνῶ γύρω του ξεφώνιζαν ὑστερικά:
Rent a car... Rent a car...

Ὀρυμαγδὸς ἀπὸ ἐκσκαφεῖς κι ἀριθμομηχανὲς
ἀνοίγουν σ᾿ ὅλα τὰ τοιχώματα ρωγμὲς
Οἱ δρόμοι μὲ τὰ μεγαθήρια κτίρια κυματίζουν
-σχηματίζονται, ἀποσχηματίζονται
ὑψώνονται κυκλώπεια τείχη
κι ἀντιστοιχεῖες στίχων-

Βραδινὸ τοπίο μὲ τριζόνι
Ἡ νύχτα ἀναποδογυρισμένη ὀμπρέλα
μαζεύει σκόρπιο κεχριμπάρι
Ρομαντισμὸς καὶ φεγγάρι
κυλάει ἀποκεφαλισμένο στὴν ἄσφαλτο
ἐνῶ ἀπὸ ἕνα σφάλμα computer
ὁ κόσμος τινάζεται στὸν ἀέρα.