Ποίηση της παρακμής. Η μοντερνιστική τομή.

Το σκάκι

Έλα να παίξουμε.
Θα σου χαρίσω τη βασίλισσά μου
(Ήταν για μένα μια φορά η αγαπημένη
Τώρα δεν έχω πια αγαπημένη)
Θα σου χαρίσω τους πύργους μου
(Τώρα πια δεν πυροβολώ τους φίλους μου
Έχουν πεθάνει καιρό πριν από μένα)
Κι ο βασιλιάς αυτός δεν ήτανε ποτέ δικός μου
Κι ύστερα τόσους στρατιώτες τι τους θέλω;
(Τραβάνε μπρος, τυφλοί, χωρίς καν όνειρα)
Όλα, και τ' άλογά μου θα σ' τα δώσω
Μονάχα ετούτον τον τρελό μου θα κρατήσω
Που ξέρει μόνο σ' ένα χρώμα να πηγαίνει
Δρασκελώντας τη μια άκρη ως την άλλη
Γελώντας μπρος στις τόσες πανοπλίες σου
Μπαίνοντας μέσα στις γραμμές σου ξαφνικά
Αναστατώνοντας τις στέρεες παρατάξεις.

Κι αυτή δεν έχει τέλος η παρτίδα.

Μανόλης Αναγνωστάκης,από τη συλλογή Η συνέχεια (1954)

 

I. Εγώ που επέζησα

Το ξέρω βέβαια : τυχαία μονάχα
επέζησα απ΄ όλους τους φίλους.
Μα απόψε στ΄ όνειρό μου
άκουσα τους φίλους να λένε για μένα :
Οι δυνατοί επιζούν

Και μίσησα τον εαυτό μου.

Σε σκοτεινές εποχές
θα υπάρχουν ακόμα τραγούδια;
Θα υπάρχουν ακόμα τραγούδια
για τις σκοτεινές εποχές

Πάντα λοιπόν
ο νικητής του νικημένου γράφει την ιστορία,
το πρόσωπο του χτυπημένου παραλλάζει,
εκείνος που τον χτύπησε. Απ᾽τον κόσμο
φεύγει ο αδύναμος, και πίσω μένει
το ψέμα.

-------------------------

II.

Όταν ήρθαν να πάρουν τους τσιγγάνους δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν τσιγγάνος.
Όταν ήρθαν να πάρουν τους κομμουνιστές δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν κομμουνιστής.
Όταν ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους δεν αντέδρασα.
Δεν ήμουν Εβραίος.
Όταν ήρθαν να πάρουν εμένα δεν είχε απομείνει κανείς για να αντιδράσει.

-------------------------

III. Μετανάστες

Λαθεμένο μου φαινόταν πάντα τ' όνομα που μας δίναν:
«Μετανάστες».
Θα πει, κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο,
δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,
λεύτερα να διαλέξουμε μιαν άλλη γη. Ούτε
και σε μιαν άλλη χώρα μπήκαμε
να μείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν.
Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνηγήσαν, μας προγράψανε.
Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα 'ναι, μα εξορία.
Έτσι, απομένουμε δω πέρα, ασύχαστοι, όσο μπορούμε πιο κοντά
στα σύνορα,
προσμένοντας του γυρισμού τη μέρα, καραδοκώντας το παραμικρό
σημάδι αλλαγής στην άλλην όχθη, πνίγοντας μ' ερωτήσεις
κάθε νεοφερμένο, χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα
ν' απαρνιόμαστε,
χωρίς να συχωράμε τίποτ' απ' όσα έγιναν, τίποτα δε συχωράμε.
Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ' εδώ
τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ' τα στρατόπεδά τους. Εμείς
οι ίδιοι
μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε
τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας,
περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα,
μαρτυράει την ντροπή που τη χώρα μας μολεύει.
Όμως κανένας μας
δε θα μείνει εδώ. Η τελευταία λέξη
δεν ειπώθηκε ακόμα.

( Bertolt Brecht )

 

I. Μασκάρεμα

Πια δεν σε εμπιστεύομαι.
Η φιλία που μου δείχνεις μασκάρεμα
λίγο πριν εξαφανιστείς.
Αν και αφορμή δεν σου έδωσα,
μπορεί σε κάτι να με βλέπεις ανταγωνιστικά
–στο ίδιο το σινάφι ανήκουμε –
ή μπορεί να με βαρέθηκες.

Έχω σκληραγωγηθεί να προσπερνάω
τις ψεύτικες φιλίες.

---------------------

II. Στήνουν καρτέρι

Οι δήθεν φιλίες να τελειώνουν.
Για να έχεις τα πρωτεία βήμα δεν κάνεις πίσω.
Το θράσος και η μοχθηρία σου στήνουν καρτέρι.

Η υποκρισία και οι δήθεν φιλίες να τελειώνουν.
Είναι σαν τις κακοτοπιές και τα αγκάθια,
σαν μια απειλή πάνω από το κεφάλι μου.

( Αλεξάνδρα Μπακονίκα )

 

Σχήμα της απουσίας

Ποτέ δε φεύγουν τα νεκρά παιδιά απ' τα σπίτια τους,
τριγυρίζουν εκεί, μπλέκονται στα φουστάνια τής μητέρας τους
την ώρα που εκείνη ετοιμάζει το φαΐ κι ακούει το νερό να κοχλάζει
σα να σπουδάζει τον ατμό και το χρόνο. Πάντα εκεί -

Και το σπίτι παίρνει ένα άλλο στένεμα και πλάτεμα
σάμπως να πιάνει σιγαλή βροχή
καταμεσής καλοκαιριού, στα ερημικά χωράφια.

Δε φεύγουν τα νεκρά παιδιά. Μένουν στο σπίτι
κι έχουν μια ξέχωρη προτίμηση να παίζουν στον κλεισμένο διάδρομο
και κάθε μέρα μεγαλώνουν μέσα στην καρδιά μας, τόσο
που ο πόνος κάτω απ' τα πλευρά μας, δεν είναι πια απ΄τη στέρηση
μα απ' την αύξηση. Κι αν κάποτε οι γυναίκες βγάζουν μια κραυγή στον ύπνο τους,
είναι που τα κοιλοπονάνε πάλι.

Κάποτε, μες στο βράδυ της άνοιξης, ένα παιδί σηκώνεται και φεύγει ανεξήγητα
χωρίς κανείς να το μαλώσει'
σηκώνεται αργά, απροειδοποίητα,
εκεί που καθόταν ήσυχα στο χώμα
κι η θέση του στο χώμα μένει ζεστή
και το σχήμα της στάσης του αχνίζει ακόμη στο δροσερόν αέρα
σχηματίζοντας ένα άλλο παιδί από υπόλευκη ζέστα.
Τότε ολόγυρα μαζεύονται, σα γύρω από μιαν άσπρη φωτιά, τα μικρά πρόβατα
να ζεσταθούνε' και λίγο πιο πέρα
ένα ψηλό, ολομόναχο, άσπρο άλογο
φέγγοντας όλο κάτω απ΄ την αστροφεγγιά
κλαίει με μεγάλα, κατάφωτα δάκρυα, κρατώντας ολόρθο το κεφάλι του.

[...]
Ζει η απουσία λοιπόν, μαζί μας ή και μόνη της, τη ζωή της,
χειρονομεί αδιόρατα, σωπαίνει, φθείρεται, γερνάει
σαν ύπαρξη σωστή, με το βουβό χαμόγελο που ρυτιδώνει λίγο λίγο
το στόμα και τα μάτια, με το χρόνο το δικό μας μετρημένη,
χάνοντας χρώματα, πληθαίνοντας τη σκιά της –
ζει και γερνάει μαζί μας και χάνεται μαζί μας, κι απομένει σε ό,τι αφήνουμε.

Και πρέπει να προσέχουμε την κάθε κίνηση και σκέψη μας και λέξη
γιατί, για ό,τι γίνεται ‘κείνο που λείπει,
φέρουμε τώρα, εμείς μονάχα, ακέρια την ευθύνη.


Γιάννης Ρίτσος,

 

Σήψη

Δεν πεθαίνει κανείς,
όσο οι άνθρωποι
ζουν από τη σήψη
και μεθούν από επιφάνεια,
δεν θα πεθαίνει κανείς.
Βιβλία εκ προοιμίου
υπογραμμισμένα
τι να διαβάσεις,
τι να σκεφτείς.
Έκτακτο ανακοινωθέν:
"Απαγορεύονται οι ουσιαστικές συζητήσεις".
"Απαγορεύονται οι βραδινοί περίπατοι
και οι βουτιές σε φαντασιόπληκτους ωκεανούς".
"Απαγορεύονται τα μωβ βλέμματα,
οι ιδεόπληκτοι, οι ερωτόπληκτοι και οι ζωγράφοι".
Και ξάφνου σε κάποιο σοκάκι:
"Ψηλά τα χέρια όλοι! Να μην πεθάνει κανείς!
Έχετε το δικαίωμα να μην ονειρεύεστε.
Όσα ονειρεύεστε, θα χρησιμοποιηθούν εναντίον σας".
Ψηφιακές χειροπέδες
και φίμωτρο στο νου.
Άμα σταματήσεις τη ροή,
δεν θα τρέχει αίμα.
Μόνο έτσι
να σταματήσει ο θάνατος,
να επέρχεται σε δόσεις.

( Θεοδώρα Φελέρη )

 

Πρωινό Μέθης, Αρθούρος Ρεμπώ

Ω Αγαθό μου! Ω το Ωραίο μου! Φανφάρα βάναυση όπου δε σκοντάφτω καθόλου! Στρεβλή
μαγική! Ουρά για το ανήκουστο έργο και για το θαυμαστό σώμα, για πρώτη φορά.
Αυτό άρχισε κάτω από τα γέλια των παιδιών, θα τελειώσει από αυτά. Το δηλητήριο
τούτο θα μείνει σε όλες τις φλέβες μας, ακόμα και όταν, καθώς η φανφάρα στραφεί,
θα παραδοθούμε στην παλιά δυσαρμονία. Ω τώρα, εμείς τόσο άξιοι για αυτά τα
μαρτύρια. Ας μαζέψουμε με θέρμη αυτή την υπεράνθρωπη υπόσχεση καμωμένη στο
πλασμένο σώμα μας και στην ψυχή μας, αυτή την υπόσχεση, αυτή την παραφροσύνη. Η
κομψότητα, η γνώση, η βιαιότητα! Μας υποσχέθηκαν να θάψουν στη σκιά το δέντρο
του καλού και του κακού, να εξοστρακίσουν τις τυραννικές εντιμότητες, για να
οδηγήσουμε τον πολύ αγνό μας έρωτα. Αυτό αρχίνησε με μερικές αηδίες και αυτό
τελείωσε, μην μπορώντας να μας αρπάξει αμέσως από αυτή την αιωνιότητα, αυτό
τελείωσε με ένα σκόρπισμα αρωμάτων.

Γέλιο των παιδιών, διακριτικότητα των σκλάβων, αυστηρότητα των παρθένων, φρίκη
των μορφών και των εδώ αντικειμένων, να είστε καθηγιασμένοι με την ανάμνηση
αυτής της αγρυπνίας. Να που τελειώνει με αγγέλους φλόγας και πάγου.

Μικρό ξενύχτι μεθυσιού, άγιο! όταν αυτό δε θα ήταν παρά για τη μάσκα που μας
χάρισες. Σε βεβαιώνουμε, μέθοδε! Δεν ξεχνούμε ότι δόξασες χθες την καθεμιά από
τις ηλικίες μας. Έχουμε πίστη στο δηλητήριο. Ξέρουμε να δίνουμε τη ζωή μας
ολάκερη κάθε μέρα.

Νάτη η εποχή των Δολοφόνων.

Εκλάμψεις, μετάφραση: Αλέξης Ασλάνογλου,
εκδόσεις Ηριδανός

 

25η ραψωδία της Οδύσσειας

…Αηδίες— ο χρόνος έγινε για να κυλάει,
οι έρωτες για να τελειώνουν,
η ζωή για να πηγαίνει στο διάολο
κι εγώ για να διασχίζω το Άπειρο με το μεγάλο διασκελισμό
ενός μαθηματικού υπολογισμού,
μονάχα όποιος τα διψάει όλα
μπορεί να με προφτάσει,
ό,τι ζήσαμε χάνεται,
γκρεμίζεται μέσα στο σάπιο οισοφάγο του χρόνου
και μόνο καμιά φορά,
τις νύχτες,
θλιβερό γερασμένο μηρυκαστικό τ’ αναμασάει η ξεδοντιασμένη μνήμη,
όσα δε ζήσαμε, αυτά μας ανήκουν…

( Τάσος Λειβαδίτης )

 

Μοιρολόγια

Κοιτάζοντας ένα δέντρο,
δεν μπορούμε
να καταλήξουμε.
Κοιτάζοντας μια ρεματιά, έναν άνθρωπο,
ένα βενζινάδικο,
δεν μπορούμε
να καταλήξουμε.

Καλάμι κούφιο που φιλεύεις τον αέρα,
στα σωθικά σου κι ο αέρας σε διαβαίνει,
μεγάλη τύχη δυο φορές ετούτη
μια να γεννηθούμε κι άλλη να πεθάνουμε.

Πρωί δεν αντικρίζεται ο ήλιος,
όταν έχεις ξενυχτήσει.
Γενική κούραση, μαραμένες φοβίες
κι ο βραδινός πονοκέφαλος
από ώρες χρεωκοπημένος.

( Νίκος Καρούζος )

-----------------------------------------

Θεραπευτική αγωγή

Ο χρόνος είναι γενικός.
Δεν μπορούμε να εντοπίζουμε τα οράματα.
Δεν μπορούμε να μοιράζουμε αστραπές
απ’ τα κλωστήρια τ’ ουρανού με δόσεις.
Ένα σκαθάρι το στοχαζόμαστε απέριττα,
η πιο μεγάλη ώρα της ζωής υπάρχει σαν τις άλλες...
Δεν πάει μια βδομάδα που έβλεπα,
δυο μουλάρια στην ύπαιθρο
να ξεραίνουν το θάνατο στη ράχη τους.
Ο χρόνος είναι κοροϊδευτικός.
Είναι αμέτοχος σαν τα περίπτερα στην κίνηση.

( Νίκος Καρούζος )

 

Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση

Εκεί που συλλογίζεσαι ποιος είσαι και τι έκανες,
πόσο ανοίχτηκες στους άλλους για να σε δεχτούν,
πόσο επιδείχτηκες στο κοινό για να του αρέσεις,
πως κλείστηκες τόσο πολύ για να προστατευτείς,
σε τι έφταιξες σ’ εκείνους που σε απέρριψαν,
για πόσο το ανέβαλλες κι εσύ να τους απορρίψεις,
πότε έδωσες ένα στήριγμα σε κάποιον που το χρειαζόταν,
πότε εγκατέλειψες τον άνθρωπο που σε είχε ανάγκη,
πόσο αντέδρασες όταν έβλεπες να πλουτίζουν
αυτοί που έλεγαν ότι μάχονται για τους φτωχούς,
όταν άκουγες να δημηγορούν υπέρ των αδικημένων
εκείνοι που αδικούσαν έχοντας πάντα δίκιο,
πόσο ενίσχυσες αυτούς που τους προσφέρθηκες να σε δυναστεύουν,
πόσο με τη δράση σου βοήθησες να ανατραπούν,
ως πότε απόλυτα δεχόσουν τις μονολιθικές αλήθειες,
πόσο αντιπάλεψες την κάθε φορά ακράδαντη σου πίστη,
για πόσο φερόσουν σαν πιστός ενώ πια δεν πίστευες,
πόσο αφέθηκες στις παρορμήσεις σου, πόσο τις δάμασες,
πόσο προχώρησε η γνώση σου, πόσο δοκιμάστηκε,
ως που κατόρθωσε να φτάσει η πράξη σου, πού στόμωσε,
πόσο άργησες ή πόσο βιάστηκες για μια κρίσιμη απόφαση…

Εκεί απάνω σε βρίσκει η ποίηση.

( Τίτος Πατρίκιος )

 

Εκείνοι που μας παίδεψαν

Εκείνοι που μας παίδεψαν βαραίνουν μέσα μας πιο πολύ,
όμως η δική σου τρυφερότητα πόσο καιρό ακόμα θα βαστάξει;
Ό,τι μας γλύκανε, το ξέπλυνε ο χρόνος κι η συναλλαγή,
εκείνοι που μας χαμογέλασαν βουλιάξαν σε βαθιά πηγάδια
και μείναν μόνο κείνοι που μας πλήγωσαν,
εκείνοι που αρνήθηκαν να τους υποταχτούμε.
Εκείνοι που μας παίδεψαν βαραίνουν πιο πολύ…

Ντίνος Χριστιανόπουλος
(από τη συλλογή Ανυπεράσπιστος Καημός)

 

ΟΤΑΝ ΣΕ ΠΕΡΙΜΕΝΩ
Ὅταν σὲ περιμένω καὶ δὲν ἔρχεσαι,
ὁ νοῦς μου πάει στοὺς τσαλακωμένους,
σ᾿ αὐτοὺς ποὺ ὧρες στέκονται σὲ μία οὐρά,
ἔξω ἀπὸ μία πόρτα ἢ μπροστὰ σ᾿ ἕναν ὑπάλληλο,
κι ἐκλιπαροῦν μὲ μία αἴτηση στὸ χέρι
γιὰ μία ὑπογραφή, γιὰ μία ψευτοσύνταξη.
Ὅταν σὲ περιμένω καὶ δὲν ἔρχεσαι,
γίνομαι ἕνα με τοὺς τσαλακωμένους.

Ντίνος Χριστιανόπουλος

 

Βύρων ΛΕΟΝΤΑΡΗΣ

«Να ‘χυνες τα χέρια σου

μέσα σ’ αυτή τη φοβερή πληγή

ν’ απίθωνες μιαν υγρασία φιλιού στο μέτωπό μου

μ’ ένα χαμόγελο να μου έπλυνες τα μάτια

κόρη με τα χρυσάνθεμα μαλλιά

χέρια από αγιόκλημα/αίμα πνιγμένο μες στα γιασεμιά

άνοιξη ανάμεσα στα χέρια της Αγάπης…

Να ‘σκυβες με μια θάλασσα φτερούγα πάνω μου!..

Θα σε κρατούσα σαν φλύαρο νερό στις φούχτες μου

σαν φυλλωσιά από άστρα.

Θ’ ανέμιζα, έπειτα, το φόρεμα της αστραπής σου στον κόσμο

κατάματα στο θάνατο προτού χυθώ

βροχή απ’ τα μάτια μου στα μάτια σου

βροχή απ’ το σώμα μου στο σώμα σου…

Έπειτα θα μπορούσα ακόμα και να σε ξεχάσω

αίμα πνιγμένο μες στα γιασεμιά

ανοιξη στα χέρια της Αγάπης.

Μα έχεις και συ ανάμεσα στα φρύδια/την ίδια σπαθιά πίκρας

τον ίδιο κόμπο υπομονής στα χείλη σου δαγκώνεις

καίει τα χέρια σου ο ίδιος λυγμός τιμόνι-Πρόσεχε!…

Τρέμεις σαν δάκρυ σε βασανισμένο βλέφαρο

η κόμη σου αντηχεί στον άνεμο-μια μυρουδιά δαφνόφυλλου

υποφέρεις από νιότη….

Έχεις και συ την ίδια ουλή ανάμεσα στα φρύδια.

ακόμα ένα βουνό, ακόμα ένα βάλτο

να πηδήσουμε κι αυτό το κύμα

να περάσουμε κι αυτή τη πτυχή αηδίας

ακόμα ένας χειμώνας, ακόμα μια άνοιξη

ακόμα ένας σφυγμός!

Τα χέρια σου μυρίζουνε τα μανταρίνια όλης της γης

συνωμοσία χαμόγελου ξυπνάει στο πρόσωπό σου.

Δε θα βουλιάξεις! Στις κακοτοπιές

ένας ήλιος σε κρατάει από τις μασχάλες.

<<Ψυχοστασία>>