Ποίηση της παρακμής. Η μοντερνιστική τομή.

"Θάπρεπε ίσως
να λιγοστέψουμε σ’ όλους το ψωμί για να τους προσεγγίσουμε στην ευτυ-
χία. Κάτι τέτοιο συζητούσαν
δυο δικηγόροι, ένας γιατρός – πρώην αριστεροί – κ’ ένας ξυλέμπορας.
Κάποιο κλαδί αγριελιάς σάλευε πάνω τους – δεν ήξερες
αν επιδοκιμάζοντας ή επιτιμώντας, και τ’ άπειρο, πιο πάνω, ανεξάντλητο
μες στη μεγαλειώδη του επιείκεια για όλους και για όλα,
σφάλματα κι αλλαξοπιστίες κ’ εγκλήματα
που εξαφανίζονται και λησμονιούνται μες στη διάρκεια, πριν απ’ το θάνατο,
πριν τελειώσει η οδύνη του ατόμου που τα έπραξε, – όχι άπειρο,
ανύπαρχτο το άπειρο – δεν τόβλεπαν
τυραγνισμένοι, μπερδεμένοι σε στιγμές κι αξεδιάλυτες μνήμες."
.
.

Γιάννης Ρίτσος, "Χρονικό", (απόσπασμα)

 

Η αρρώστια

Το πλοίο είναι γεμάτο μετανάστες.
Φορούν τραγιάσκες και κοστούμια
που γυαλίζουν στους αγκώνες,
κοιτάζουν μία προκυμαία από σκόνη
και λευκά μαντήλια που ζωγραφίζουν το κενό.
Σε μιαν εξέδρα ένας βιολιστής
παίζει κόκκινο βιολί,
φορώ ένα μαύρο φουστάνι και δεν έχω μαλλιά,
κλαις και δεν ξέρω πώς να σ’ αγκαλιάσω,
σαν να διασχίζουμε τον χρόνο
σε έρημα πλοία φαντάσματα
που προσκρούουν συνέχεια σε παγόβουνα
μόνο και μόνο για να,
για να μην,
επειδή δεν γίνεται χωρίς
αλλά ούτε και με,
κι ο βιολιστής παίζει παράφορα βιολί
κι ενώ όλοι αρχίζουν να χορεύουν
μου κλείνει μυστικά το μάτι
ενώ πίσω στην πόλη,
τα ποντίκια μεταδίδουν την πανούκλα
που χωρίς να ξέρουμε
όλοι μας κουβαλάμε
μες στο πλοίο.

( Χλόη Κουτσουμπέλη )

 

Ένας ήσυχος αποχαιρετισμός

Δε στράφηκε προς το μέρος του,
ούτε του άπλωσε το χέρι.
Δεν τον ρώτησε πού μένει,
ούτε ζήτησε την ηλεκτρονική του διεύθυνση.
Ψέλλισε απλώς ένα «αντίο»
και τράβηξε προς το σπίτι του,
το μακρινό εκείνο σπίτι
πέρα μακριά στο δάσος
ανάμεσα στα ψηλά κλαδιά,
στο συναπάντημα άλλων ουρανών
με μεγαλύτερο μυστήριο,
σαν το χρώμα των πρώτων λέξεων
που προφέρουν τα χείλη ενός μικρού παιδιού.

Δε μετάνιωσε που χώρισαν οι δρόμοι τους,
ούτε που δε θα τον ξανάβλεπε ο ήλιος.
Τι κι αν ο άνεμος δεν αγγίξει πάλι το δέντρο
που γέρνει στο παράθυρο
του παλιού σπιτιού.
Για χάρη εκείνου άφησε τους δρόμους,
πριν από ένα χρόνο
και κρύφτηκε στο δάσος που τόσο καλά γνώριζε.
Τι κι αν έχασαν οι λέξεις τον βαθύτερο ήχο τους,
όταν έκλαψε.
Κλαίει κι είναι σαν να κλαίει μαζί με το τραγούδι
των ψαράδων που ψαρεύουν στο ποτάμι,
σαν να γεμίζει τους χιονισμένους δρόμους με δέντρα αειθαλή.

Δεν ενημέρωσε κανέναν όταν έφτασε.
Άλλωστε προς τι η φασαρία;
Ούτε κανείς τον ρώτησε γιατί έφυγε
ή γιατί παρέκκλινε σ’ εκείνο το ανεπίστρεπτο δρομάκι.
Ποτέ δεν έγραψε ένα σουρεαλιστικό στίχο,
ούτε εξύμνησε ποτέ ήρωες ή πολέμους.
Ποτέ δεν κρέμασε στον τοίχο του την εικόνα ενός βρέφους,
που τα μικρά του δάχτυλα δεν πρόφτασαν να αγγίξουν
τα φτερά ενός πουλιού.
Όχι, δεν αποχαιρέτησε κανέναν,
δεν άφησε κανέναν να αποτυπώσει την εικόνα του.

Σκόρπισε μόνο την απόσταση στην κούπα του καφέ,
επικυρώνοντας έτσι την εμπειρία του
κι άνοιξε στους τοίχους νέους δρόμους,
σε όσους τον ακολουθούν.
Ακόμα και σ’ εκείνους που ανακατεύουν
τον αέρα τους
με το άρωμα μιας γυναίκας,
ενώ αυτή στρίβει στη γωνιά του ίδιου δρόμου.
Όχι, το θέαμα δεν ήταν σουρεαλιστικό,
ούτε επιδεχόταν καμία τέτοια ερμηνεία.
Ήταν απλώς ένας ήσυχος αποχαιρετισμός.
Ένας αποχαιρετισμός
δύο σιωπηλών ανδρών
βυθισμένων στη σύγχυση της γλώσσας.

( Miled Faiza )

 

Ξαστεριά

Μετά την τόση
ομίχλη
ένα
ένα
ανακαλύπτω
τα αστέρια.

Αναπνέω
τη δροσιά
που μου χαρίζει
το χρώμα
τ' ουρανού.

Με αναγνωρίζω,
περαστική εικόνα

πιασμένη σε
αθάνατο κύκλο.

(Giuseppe Ungaretti, 1918)

 

Δε θελω του κισσου το πλανο ψηλωμα,
σε ξενα αναστηλωματα δεμενο.
Ας ειμαι ενα καλαμι,ενα χαμοδεντρο,
μα οσο ανεβαινω,μονος ν'ανεβαινω.

Δε θελω του γυαλου το λαμποφεγγισμα,
που δειχνεται αστρο με του ηλιου τη χαρη
θελω να δινω φως απο τη φλογα μου
κι ας ειμαι ενα ταπεινο λυχναρι.

Γ.Δροσινης
(ξερει Εκεινος)

 

Πάντως ένα πρόσωπο που αγαπάς δεν πρέπει να το κοιτάζεις συνεχώς.

Το φθείρεις.

Τίτος Πατρίκιος

 

Τὸ ξέρω ὅτι ἤσουν καὶ πρὶν
γεννηθῶ. Τὸ ὕψος σου
πάντως βγῆκε ἀπὸ μέσα μου.

Νικηφόρος Βρεττάκος

 

Ορυχείο

Σου γράφω γεμάτη τρόμο μέσα από μια στοά
νυχτερινή
φωτισμένη από μίαν ελάχιστη λάμπα σα δαχτυλήθρα
ένα βαγόνι περνάει από πάνω μου προσεχτικά
ψάχνει τις αποστάσεις του μη με χτυπήσει
εγώ πάλι άλλοτε κάνω πως κοιμάμαι άλλοτε
πως μαντάρω ένα ζευγάρι κάλτσες παλιές
γιατί έχουν όλα γύρω μου παράξενα παλιώσει.

Στο σπίτι
χτες
καθώς άνοιξα τη ντουλάπα έσβησε γίνηκε
σκόνη μ᾿ όλα τα ρούχα της μαζί
τα πιάτα σπάζουν μόλις κανείς τ᾿ αγγίξει
φοβάμαι κι έχω κρύψει τα πιρούνια και τα
μαχαίρια
τα μαλλιά μου έχουν γίνει κάτι σα στουπί
το στόμα μου άσπρισε και με πονάει
τα χέρια μου είναι πέτρινα
τα πόδια μου είναι ξύλινα
με τριγυρίζουν κλαίγοντας τρία μικρά παιδιά
δεν ξέρω πως γίνηκε και με φωνάζουν μάνα.

Θέλησα να σου γράψω για τις παλιές μας τις χαρές
όμως έχω ξεχάσει να γράφω για πράγματα
χαρούμενα.

Να με θυμάσαι.

( Μίλτος Σαχτούρης )

 

Θάνατος (απόσπασμα)

Ωστόσο ...
(Γράφε, γράφε!) η σύγχυση μου
τρέχουσα είναι το αποτέλεσμα
μιας φασιστικής νίκης.
[Νέα, ανεξέλεγκτα, πιστά
ξεσπάσματα θανάτου]

Μια μικρή, δευτερεύουσα νίκη.
Εύκολη, αφού. Εγώ ήμουν μόνος:
με τα οστά μου, μια άτολμη μητέρα
φοβισμένη, και η θέλησή μου.

Ο στόχος ήταν να ταπεινώσεις έναν ταπεινωμένο.
Πρέπει να της πω ότι το πέτυχαν,
και χωρίς ακόμη πολλή προσπάθεια. Ίσως
αν ήξεραν ότι ήταν τόσο απλό
θα προσπαθούσαν όλο και λιγότερο!
[....]

Μια φασιστική νίκη!
Γράφε, γράφε: ξέρουν (αυτοί!) Ότι γνωρίζω:
με τη συνείδηση ενός πληγωμένου πουλιού
που καρπώνεται ότι ο θάνατος δεν συγχωρεί. "

Πιέρ Πάολο Παζολίνι

 

Στο τελευταίο βαγόνι

Μοναχικός της λευτεριάς σπορέας βγήκα,
νωρίς, προτού καλοχαράξει
και με καθάριο χέρι, μα κι αθώο,
σπόρο πετούσα,ζωντανό,
φυτείες, σε σκλαβωμένο όργο, να καρπίσει.

Μα τον καιρό μου έχασα μονάχα,
τις ακριβές μου σκέψεις και τους κόπους...
Βοσκήστε, ήμερων λαών αγέλες!
Εσάς, φωνή τιμής δε σας ξυπνάει...
Της λευτεριάς το δώρο τι το θέλουν,
τάχατες, τ'άβουλα κοπάδια;

Σ' αυτά το σφάξιμο ταιριάζει
και η κουρά του τομαριού τους μόνο·
κι από γενιά τους σε γενιά κληροδοτούνε
σκλαβιάς ζυγό,κουδούνια και καμτσίκι.

Alexander Sergeyevich Pushkin
(1799 – 1837)

 

Η μοναξιά είναι ένα κτήνος που μιλάει μονάχο

Υπάρχουν μέρη,
που οι λέξεις δεν αγαπούν να μένουν.
Πόσο λιγότερο αγαπούν να σταθμεύουν,
οι άγρυπνες των χειλιών γωνίες.
Και οι σιωπές,
εκεί κατοικεί ένα φάντασμα όλο ντυμένο στα λευκά,
με το πρόσωπο λευκό
και τα μάτια λευκά.
Έπειτα, ακόμη και η καρδιά,
όλη λευκή.
Και μετά, εμένα,
πιάνει ένας φόβος που τρέμει στα δόντια,
να σπαταλά ένα πρωινό που φτάνει αμέσως και
μου ρίχνει φως, εκεί που δεν ξέρω πια τα χέρια.
Λοιπόν, σε κείνα τα μέρη
οι λέξεις κατακρημνίζονται από μόνες,
χωρίς αλεξίπτωτο.
Κι εγώ τις ακούω. Όλες.
Και μου λένε για όλα τα πράγματα που εγώ ποτέ δεν ήμουν,
για τα πράγματα που δεν είχα ποτέ
και μου λεν ακόμη,
ποια φοβάμαι να γίνω μέσα σ' όλη αυτή τη σιωπή,
που με κάνει ν' ακουμπώ τα μάτια μες στα μάτια.
Πάντα τα δικά μου.
Σαν να μη γνώριζα τίποτε για την δίψα
που με ξυπνάει κάθε νύχτα
και να κοιμόμουν τον ύπνο κάποιου άλλου.
Ποιος ξέρει που.

( Francesca Pellegrino )

 

Κάθε περίπτωση (1972)

Μπορούσε να συμβεί,
Έπρεπε να συμβεί.
Έγινε νωρίτερα. Αργότερα.
Πιο κοντά. Πιο μακριά.
Έτυχε, όχι σε σένα.

Σώθηκες γιατί ήσουν ο πρώτος,
Σώθηκες γιατί ήσουν ο τελευταίος.
Γιατί μόνος σου. Γιατί με κόσμο.
Γιατί αριστερά. Γιατί δεξιά.
Γιατί η βροχή. Γιατί μια σκιά.
Γιατί έλαμπε ο ήλιος.

Ευτυχώς εκεί είχε ένα δάσος.
Ευτυχώς δεν είχε δέντρα.
Ευτυχώς οι γραμμές του τρένου,
ένα αγκίστρι, ένα χιλιοστό, μια στιγμή.
Ευτυχώς στο νερό επέπλεε ένα ξυράφι.

Μετά από, αφού, και όμως, παρόλα,
Τι θα γινόταν αν ένα χέρι, ένα πόδι,
δίπλα, ξυστά
σε μια σύμπτωση.

Οπότε είσαι εδώ? Κατευθείαν από τη στιγμή που ακόμα δεν έκλεισε?
Το δίχτυ είχε μόνο μια τρύπα, και εσύ ακριβώς από κει?
Δεν υπάρχει τέλος στην έκπληξή μου, στο να τη κρύβω.

Άκου
πόσο μου χτυπάει δυνατά η καρδιά σου.

(Wislawa Szymborska)